W skardze konstytucyjnej złożonej 23 listopada 2006 r. zarzucono, że art. 3941 § 1 i § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jest niezgodny z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 ust. 1 Konstytucji. W piśmie procesowym złożonym 18 stycznia 2007 r. rozszerzono zakres zaskarżenia na art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843).

Zdaniem skarżącej, będącej komornikiem, art. 3941 § 1 k.p.c. ogranicza możliwość złożenia zażalenia do Sądu Najwyższego do przypadków wskazanych w tym przepisie i poprzez to uniemożliwia złożenie zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji wydane w wyniku rozpatrzenia skargi na przewlekłość postępowania. Z kolei art. 3941 § 2 k.p.c. nie przewiduje możliwości złożenia zażalenia, o którym mowa wyżej.

Skarga została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Wierzyciele złożyli skargę na naruszenie praw strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Komornika Sądowego Rewiru III przy Sądzie Rejonowym Gdańsk-Południe w Gdańsku. Komornik zgłosił swój udział w sprawie oraz wniósł o oddalenie skargi złożonej przez wierzycieli. Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z 31 lipca 2006 r. (sygn. akt III S 73/06) stwierdził, że w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Gdańsk-Południe doszło do przewlekłości postępowania. Skarżąca, jako Komornik Sądowy Rewiru III przy Sądzie Rejonowym Gdańsk-Południe w Gdańsku, złożyła zażalenie na wskazane wyżej postanowienie Sądu. Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowieniem z 21 sierpnia 2006 r. (sygn. akt III S 73/06) odrzucił zażalenie skarżącej. Postanowieniem z 18 września 2006 r. (sygn. akt III S 73/06) Sąd odmówił sporządzenia uzasadnienia do tego postanowienia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej ratio legis wynika z funkcji ochronnej tych praw polegającej na zapewnieniu ochrony jednostki przed nadmierną ingerencją władzy publicznej. Adresatem praw konstytucyjnych, podmiotem uprawnionym, jest jednostka, natomiast podmiotem zobowiązanym organ władzy publicznej lub inny podmiot wykonujący władztwo publiczne. Z powyższego wynika, że skarga konstytucyjna przysługuje jednostce. A contrario należy stwierdzić, że skarga konstytucyjna nie przysługuje organom władzy publicznej lub innym podmiotom wykonującym władztwo publiczne. Przyjęcie odmiennego założenia pozostawałoby w sprzeczności z ratio legis skargi konstytucyjnej oraz z charakterem praw konstytucyjnych rozumianych jako publiczne prawa podmiotowe.

W niniejszej sprawie skarga konstytucyjna została złożona przez komornika. Status prawny komornika był już kilkakrotnie przedmiotem zainteresowania Trybunału Konstytucyjnego. W wyroku z 3 grudnia 2003 r. Trybunał stwierdził m.in.: „komornika oraz strony postępowania egzekucyjnego (wierzyciela i dłużnika) nie łączy stosunek o charakterze prywatnoprawnym, ale o charakterze publicznoprawnym. To, że egzekwowane przez komornika świadczenia mają z reguły charakter cywilnoprawny, nie oznacza, że egzekucja tych świadczeń ma taki sam charakter. Zgodnie z zasadą państwa prawnego przymusowe wykonywanie wyroków w sprawach cywilnych nie odbywa się w drodze osobistych działań wierzyciela, ani osób, którym zleca on wykonanie konkretnego wyroku. Z uwagi na przyjęte we współczesnym państwie prawnym założenie, iż stosowanie środków przymusu stanowi w zasadzie monopol państwa, przymusowa egzekucja wyroków sądowych odbywa się w drodze działań organów państwa, które nie działają na zlecenie wierzyciela, ale w ramach własnych, przyznanych im przez państwo uprawnień. (…) komornik działa bowiem formalnie rzecz biorąc w imieniu państwa, którego zadaniem jest zapewnienie wykonania wyroków sądowych. Tylko faktycznie działa on w interesie wierzyciela jako osoby, której sąd w odpowiednim orzeczeniu zapewnił ochronę publicznoprawną. (…) komornik sądowy jest organem państwa powołanym do wykonywania orzeczeń sądowych w drodze przymusowej egzekucji świadczeń pieniężnych i niepieniężnych, a także wykonywania innych czynności określonych w ustawach, posiadającym – w ramach wykonywania swoich zadań – władcze kompetencje wobec innych podmiotów stosunków prawnych. (…) obowiązek prowadzenia czynności egzekucyjnych nałożony został na komornika jako na organ egzekucyjny (organ władzy publicznej), chodzi tu bowiem o czynności określonej osoby jako komornika, o jego działania urzędowe, a nie o czynności podjęte we własnym imieniu jako osoby fizycznej” (K 5/02, OTK ZU nr 9/A/2003, poz. 98). Podobne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 stycznia 2004 r. „We współczesnym państwie przyjmuje się założenie, iż stosowanie środków przymusu jest monopolem państwa. Egzekucja wyroków sądowych odbywa się więc w ramach kompetencji przyznanych egzekutorowi przez ustawę, nie zaś na zlecenie wierzyciela” (SK 26/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 3, podobnie w wyroku z 17 maja 2005 r., P 6/04, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 50).

Z powyższego wynika, że czynności komornika mają charakter publicznoprawny. Ocena tych czynności powinna być dokonywana przez sąd z punktu widzenia ich zgodności z prawem. Ma to istotne znaczenie dla konstytucyjnoprawnej oceny postępowania sądowego mającego na celu ustalenie ewentualnej przewlekłości postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika. Prowadząc postępowanie egzekucyjne, komornik nie jest podmiotem konstytucyjnych wolności i praw w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji.

W zakresie postępowania egzekucyjnego i oceny jego prawidłowości komornik nie może być równocześnie organem wykonującym władztwo publiczne i osobą dochodzącą ochrony swych konstytucyjnych praw.

Mając powyższe na względzie na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 49, art. 36 ust. 3 i art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, należało orzec jak w sentencji.