W skardze konstytucyjnej z 22 listopada 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 263 § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Postanowieniem z 27 lipca 2007 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie – II Wydział Karny (sygn. akt II AKp 103/07) przedłużył wobec skarżącego stosowanie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Postanowieniem z 31 sierpnia 2007 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie – II Wydział Karny (sygn. akt II AKz 515/07 oraz Ap II Ds. 24/03) utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.

Skarżąca zarzucił w skardze konstytucyjnej, że zaskarżony art. 263 § 4 k.p.k., w zakresie obejmującym zwrot „wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości” jest niezgodny z art. 2 i art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji, w zakresie, w jakim stwarza sądom możliwość szerokiej interpretacji, prowadząc do nieograniczonego przedłużania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Zdaniem skarżącego przepis ten przekracza dopuszczalne granice ograniczenia praw i wolności konstytucyjnych, określone w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Sądy nie powinny stosować dowolnie przesłanki zawiłości sprawy dla usprawiedliwienia nadmiernego wydłużania postępowania. Zaskarżony przepis narusza zatem, w opinii skarżącego, zasadę przyzwoitej legislacji, wyrażoną w art. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, iż w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej.

Podstawą odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest brak wskazania przez skarżącego konstytucyjnych praw i wolności, których naruszenie związane jest z treścią zaskarżonego art. 263 § 4 k.p.k.

Zdaniem skarżącego art. 263 § 4 k.p.k. jest niezgodny z art. 2 i art. 31 ust. 1 i 3 Konstytucji. Należy w związku z tym przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego zasady wywiedzione z art. 2 Konstytucji nie są bezpośrednim źródłem konstytucyjnych praw podmiotowych. Odwołanie się do nich musi być poprzedzone określeniem przysługującego skarżącemu prawa lub wolności rangi konstytucyjnej, w związku z którym zasady te zostały naruszone (por. np. postanowienia z: 27 kwietnia 1998 r., Ts 46/98, OTK ZU 1999 r. SUP., poz. 39; 3 listopada 1998 r., Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 30 listopada 1999 r., Ts 97/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 19; 15 listopada 2000 r., Ts 86/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 308; 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12).

Artykuł 31 ust. 1 Konstytucji wyraża zasadę prawnej ochrony wolności człowieka. W orzecznictwie TK podkreśla się, że art. 31 ust. 1 Konstytucji jest „dopełnieniem przepisów, określających poszczególne wolności konstytucyjne” (wyrok TK z 20 grudnia 1999 r., K. 4/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 165). Zasada wolności, wyrażona w art. 31 ust. 1 Konstytucji, ma zatem charakter subsydiarny (por. np. wyrok TK z 10 lipca 2007 r., SK 50/06, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 75). Jeżeli więc jakaś dziedzina stosunków nie została objęta szczegółowymi unormowaniami odnoszącymi się do konkretnej „wolności”, to gwarancję swobody działania jednostki można wyprowadzić bezpośrednio z art. 31 ust. 1 Konstytucji. W niniejszej sprawie przedmiotem skargi jest jednak przepis art. 263 § 4 k.p.k., odnoszący się do tymczasowego aresztowania, a zatem do praw konstytucyjnych wyrażonych bezpośrednio w art. 41 Konstytucji. Przesądza to o uznaniu, że art. 31 ust. 1 Konstytucji nie może być uznany za samodzielny wzorzec kontroli w niniejszej skardze konstytucyjnej.

Przypomnieć należy także, że art. 31 ust. 3 Konstytucji, określając przesłanki dopuszczalności ustanawiania ograniczeń konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela wprowadza do systemu prawnego zasadę proporcjonalności. „W aspekcie formalnym przepis ten wymaga, by ograniczenia te były ustanawiane »tylko w ustawie«, wykluczając tym samym ich wprowadzenie w aktach niższej rangi, a w aspekcie materialnym – dopuszcza ustanawianie tylko takich ograniczeń, które nie naruszają istoty danej wolności lub prawa podmiotowego, i to tylko wtedy, gdy są one konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej albo wolności i praw innych osób” (wyrok TK z 30 października 2006r., P 10/06, OTK ZU nr 9/A/2006, poz. 128). Jednak ze względu m.in. na swój generalny charakter przepis art. 31 ust. 3 Konstytucji nie jest samodzielnym wzorcem kontroli konstytucyjności zakwestionowanego przepisu. Dla swej skuteczności wymaga zatem, by zarzut naruszenia zasady proporcjonalności (art. 31 ust. 3) uzupełniony został przez wskazanie konkretnego prawa lub wolności konstytucyjnej mających normatywną postać konstytucyjnego prawa podmiotowego, którego „nadmierne, nieproporcjonalne ograniczenia podnosi skarżący, co pozwalałoby Trybunałowi Konstytucyjnemu na dokonanie oceny zasadności wskazanych ograniczeń w płaszczyźnie art. 31 ust. 3 Konstytucji” (por. np. postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00). W niniejszej skardze brak takiego wskazania, w szczególności brak odwołania do praw i wolności wyrażonych w art. 41 Konstytucji. Skarga konstytucyjna jest zaś, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, środkiem ochrony praw i wolności o charakterze indywidualnym a nie abstrakcyjnym, Trybunał jest zatem uprawniony do oceny zarzutów jedynie w zakresie wskazanym przez skarżącego, co w niniejszej sprawie na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) przesądza o niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.