Stanisław K. w skardze konstytucyjnej z 23 grudnia 2008 r. zarzucił art. 4798a § 5 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) niezgodność z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. W opinii skarżącego automatyzm odrzucania pisma procesowego bez wezwania do uzupełnienia braków lub ich poprawienia, stanowi nieproporcjonalne naruszenie konstytucyjnego prawo do sądu.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.

Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu wydał w postępowaniu nakazowym nakaz zapłaty. W oparciu o ten nakaz przeprowadzono postępowanie zabezpieczające, w którym skarżący poniósł koszty. Pismem z 18 sierpnia 2008 r. skarżący wniósł o zasądzenie kosztów postępowania zabezpieczającego. Zarządzeniem z 5 września 2008 r. (sygn. akt IX GNC 2700/08/4) Sąd Rejonowy w Poznaniu zwrócił wniosek, albowiem nie został własnoręcznie podpisany.

Trybunał Konstytucyjny w toku postępowania wstępnego za niezbędne uznał zbadanie, czy skarżący wystąpił z ponownym wnioskiem w tym zakresie. Zarządzeniem z 6 marca 2009 r. Trybunał wezwał skarżącego do stwierdzenia czy tak postąpił, a w razie ponownego wnioskowania o zwrot kosztów postępowania zabezpieczającego – skarżący został zobowiązany do nadesłania orzeczeń sądowych wydanych na skutek wniosku. W odpowiedzi na zarządzenie skarżący doręczył Trybunałowi Konstytucyjnemu (1) postanowienie Sądu Rejonowego w Poznaniu z 10 października 2008 r. (sygn. akt IX GNc 2700/08) oddalające powtórny wniosek o zasądzenie kosztów postępowania zabezpieczającego z uwagi na wystąpienie z wnioskiem po terminie oraz (2) postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu z 6 stycznia 2009 r. (sygn. akt X Gz 555/08) oddalające zażalenie na postanowienie sądu I instancji. Sąd Odwoławczy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego w Poznaniu, zgodnie z którym skarżący nie dochował terminu do złożenia wniosku o zabezpieczenie kosztów postępowania zabezpieczającego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Złożona skarga konstytucyjna nie spełnia warunków formalnych stawianych jej przez art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), wobec czego nie może jej zostać nadany dalszy bieg.

Skarga konstytucyjna jest środkiem kontroli konstytucyjności prawa o charakterze zindywidualizowanym. Taki charakter kontroli oznacza, że ocena, czy skarżący uprawdopodobnił zarzut naruszenia konstytucyjnych praw podmiotowych nie może abstrahować od stanu faktycznego i prawnego sprawy, w związku z którą wystąpiono ze skargą. W przeciwnym wypadku skarga konstytucyjna nabrałaby charakteru actio popularis.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału procesowego wynika, że podniesiony problem konstytucyjny odnosi się do przewidzianego w art. 4798a § 5 k.p.c. mechanizmu zwrotu pism wnoszonych przez profesjonalnego pełnomocnika z uwagi na ich braki formalne. Ocena regulacji k.p.c. nie może jednak pomijać niezwykle istotnej okoliczności faktycznej zaistniałej w niniejszej sprawie, jaką było wystąpienie z wnioskiem o zwrot kosztów postępowania zabezpieczającego z przekroczeniem terminu. Jak bowiem wynika z treści orzeczeń sądów obu instancji, wniosek ten został skierowany po upływie wynikającego z art. 745 k.p.c. terminu.

Zarzuty sformułowane pod adresem art. 4798a § 5 k.p.c. dotyczą zasad sprawiedliwości proceduralnej w postępowaniu gospodarczym. Prawo do sądu jest jednak prawem proceduralnym, służącym realizacji roszczeń materialnoprawnych i dlatego należy uznać, że brak możliwości dochodzenia kosztów postępowania zabezpieczającego – z uwagi na przekroczenie terminu do złożenia wniosku o ich zwrot – determinuje możliwość kontroli zaskarżonego przepisu. Nawet bowiem gdyby zgodzić się ze skarżącym, że przepisy k.p.c. powinny dopuszczać możliwość poprawienia braków formalnych pisma (w tym przypadku – złożenie własnoręcznego podpisu), nie osiągnęłoby ono skutku ze względu na bezskuteczny upływ przedmiotowego terminu.

Trybunał Konstytucyjny przypomina również, że z uwagi na treść art. 79 ust. 1 Konstytucji, stanowiącego o „konstytucyjnych wolnościach, prawach lub obowiązkach”, niedopuszczalne jest w postępowaniu wszczętym skargą konstytucyjną badanie kwestionowanych przepisów pod kątem ich zgodności z innymi niż Konstytucja aktami normatywnymi.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – odmawia nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.