W skardze konstytucyjnej z 12 grudnia 2008 r. zakwestionowana została zgodność z art. 2 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz. U. Nr 155, poz. 1287, ze zm.). Skarżąca wskazuje, że zaskarżony przepis naruszył konstytucyjne prawo majątkowe skarżącej w postaci roszczenia o umorzenie należności podlegających restrukturyzacji, a ponadto prawo do zachowania nabytego prawa podmiotowego w postaci roszczenia o umorzenie należności podlegających restrukturyzacji. W opinii skarżącej treść przepisu narusza również prawo do zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zakazu działania prawa wstecz.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.

Skarżąca zwróciła się z wnioskiem o objęcie postępowaniem restrukturyzacyjnym należności wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Oddział ZUS w Lublinie decyzją z 20 grudnia 2002 r. (nr 85/r/2002) określił warunki restrukturyzacji. Decyzją z 30 kwietnia 2004 r. (nr 67/r/2004) Oddział ZUS w Lublinie umorzył postępowanie restrukturyzacyjne z uwagi na zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie, o których mowa w art. 10a ustawy o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców. Skarżąca odwołała się od tej decyzji do Sądu Okręgowego w Lublinie, który wyrokiem z 13 czerwca 2007 r. (sygn. akt VIII U 4052/04) odwołanie oddalił. Od przedmiotowego orzeczenia skarżąca wniosła apelację, która wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 13 grudnia 2007 r. (sygn. akt III AUa 1003/07) została oddalona. Wyrok ten został doręczony spółdzielni 15 stycznia 2008 r. Następnie skarżąca wystąpiła do Sądu Najwyższego ze skargą kasacyjną. Sąd ten postanowieniem z 14 sierpnia 2008 r. (sygn. akt III UK 48/08) odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna nie spełnia ustawowych przesłanek dopuszczalności, co obliguje Trybunał Konstytucyjny do odmowy nadania jej dalszego biegu.

Zgodnie z art. 46 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), skarga konstytucyjna może zostać wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego po wyczerpaniu drogi prawnej, jeśli nie upłynął trzymiesięczny termin od doręczenia prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Kluczowe znaczenie dla ustalenia biegu wskazanego terminu ma zatem obowiązek uzyskania przez skarżącego „prawomocnego orzeczenia” w ramach przysługującej mu i „wyczerpanej” drogi prawnej. Wskazane przesłanki należy rozumieć w ten sposób, że na skarżącym ciąży obowiązek wykorzystania zwykłych środków odwoławczych, tak by orzeczenie wydane w sprawie nie uzyskało waloru prawomocności. Innymi słowy, skarga konstytucyjna byłaby niedopuszczalna w sytuacji, gdyby orzeczenie stało się prawomocne na skutek nieskorzystania z przysługujących w zwykłym trybie środków zaskarżania nieprawomocnych orzeczeń lub też gdyby wniesione środki okazały się niemożliwe do rozpoznania z powodów formalnych. Warunkiem koniecznym wniesienia skargi konstytucyjnej jest legitymowanie się prawomocnym orzeczeniem, które cechę tę uzyskało w wyniku skutecznego wniesienia przez stronę środków odwoławczych. Jednocześnie zbyt daleko idącym ograniczeniem praw skarżących byłoby oczekiwanie podejmowania prób pozbawienia wydanych rozstrzygnięć cechy prawomocności przez nadzwyczajne środki zaskarżenia. Z tego powodu uzyskanie prawomocnego orzeczenia jest także warunkiem wystarczającym wniesienia do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej.

Przenosząc te rozważania na płaszczyznę Kodeksu postępowania cywilnego, Trybunał Konstytucyjny po raz kolejny podkreśla, że z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) doszło do zmiany rozumienia przesłanki prawomocności orzeczenia w powiązaniu z wyczerpaniem drogi prawnej. Od dnia 6 lutego 2005 r. skarga kasacyjna nie przysługuje już od orzeczeń nieprawomocnych, lecz stanowi nadzwyczajny, przysługujący w szczególnych sytuacjach środek wzruszania orzeczeń prawomocnych. Tak więc, o ile w poprzednim stanie prawnym zaskarżone kasacją orzeczenie nie spełniało warunku przewidzianego w art. 46 ustawy o TK, o tyle obecnie złożenie skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego nie wpływa na prawomocność rozstrzygnięcia. Uruchomienie kasacyjnych kompetencji Sądu Najwyższego pozostaje poza zakresem konstytucyjnego wymogu wyczerpania drogi prawnej. Po opisanych zmianach charakteru postępowania cywilnego, termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od daty doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji, niezależnie od tego, czy w sprawie może jeszcze zostać wniesiona skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego. Jest to stanowisko wielokrotnie już wyrażane przez Trybunał Konstytucyjny (por. postanowienia TK z: 27 lutego 2007 r., Ts 43/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 36; 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 130; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 39; 22 lutego 2008 r., Ts 14/08, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 174).

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że ostatecznym orzeczeniem w rozpatrywanej sprawie jest wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 13 grudnia 2007 r., doręczony skarżącej 15 stycznia 2008 r. Od daty doręczenia tego wyroku biegł tym samym trzymiesięczny termin, przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Wystąpienie do Sądu Najwyższego ze skargą kasacyjną nie miało znaczenia prawnego. Wniesienie niniejszej skargi konstytucyjnej w dniu 12 grudnia 2008 r. nastąpiło zatem po znacznym przekroczeniu terminu ustawowego. Z tego względu, na podstawie art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.