W skardze konstytucyjnej złożonej w Trybunale Konstytucyjnym 21 marca 2002 r. zarzucono, iż art. 140 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543) jest niezgodny z art. 2, art. 7, art. 21, art. 31, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 3 oraz art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, natomiast art. 417 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) oraz art. 1, art. 2, art. 392, art. 393 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) są niezgodne z art. 2, art. 7, art. 21, art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1, art. 64 ust. 3, art. 77 ust. 1 i 2, art. 177 oraz art. 183 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazał, że pomimo wywłaszczenia nieruchomości nie uzyskał przysługującego mu należnego odszkodowania, ani też nie otrzymał nieruchomości zastępczej. W związku z tym wystąpił z powództwem o zapłatę odszkodowania za okres w którym nie mógł korzystać z nieruchomości zastępczej, ani należnego za wywłaszczenie odszkodowania. Wyrokiem z 15 stycznia 1997 r. (sygn. akt I Aca 56/96) Sąd Apelacyjny w Poznaniu powództwo to odrzucił powołując się na niedopuszczalność w tym zakresie drogi sądowej, zaś Sąd Najwyższy wyrokiem z 17 grudnia 1997 r. (sygn. akt I CKN 370/97) oddalił kasację skarżącego od wyroku sądu apelacyjnego. Następnie skarżący w trybie postępowania administracyjnego złożył wniosek o przyznanie odszkodowania za niedostarczenie nieruchomości zamiennej. Decyzją Wojewody Poznańskiego z 28 grudnia 1998 r. (Nr GN VII 7228A/57/98) umorzono postępowanie w przedmiocie tego wniosku stwierdzając, iż brak jest w prawie administracyjnym podstaw materialnoprawnych dla uznania roszczeń skarżącego. Rozstrzygnięcie to zostało utrzymane w mocy decyzją Prezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast z 26 stycznia 2001 r. (nr GN-5/1-0-515/2000), zaś Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 20 listopada 2001 r. (sygn. akt I SA 586-591/01) oddalił skargę na tę decyzję.

Zdaniem skarżącego, odmowa rozpoznania przez organy władzy publicznej jego roszczeń odszkodowawczych związanych z niedostarczeniem nieruchomości zastępczej albo odszkodowania w zamian za wywłaszczoną nieruchomość, narusza konstytucyjne prawo do ochrony własności i innych praw majątkowych, a także zamyka mu drogę do sądowej ochrony przysługujących praw, stanowiąc tym samym naruszenie konstytucyjnego prawa do rzetelnego procesu sądowego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest jej wniesienie w terminie 3 miesięcy od daty doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.

Jak wynika z treści skargi konstytucyjnej, za jej podstawę przyjęto rozstrzygnięcia wydane w dwóch odrębnych postępowaniach: cywilnym, zakończonym prawomocnym wyrokiem Sądu Najwyższego z 17 grudnia 1997 r. oraz sądowo-administracyjnym, zakończonym wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 listopada 2001 r. Trybunał Konstytucyjny przyjął jednak, iż tylko w przypadku tego drugiego orzeczenia zachowany został trzymiesięczny termin do wystąpienia ze skargą konstytucyjną i tylko ono może być w związku z tym brane pod uwagę, jako podstawa tej skargi.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ten akt normatywny, który stanowił podstawę wydania ostatecznego rozstrzygnięcia o przysługujących skarżącemu prawach lub obowiązkach konstytucyjnych. Analizując treść wskazanego przez skarżącego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 listopada 2001 r. należy wszakże dojść do wniosku, iż zakwestionowane w skardze konstytucyjnej art. 417 § 1 kodeksu cywilnego oraz art. 1, art. 2, art. 392 i art. 393 kodeksu postępowania cywilnego nie stanowiły normatywnej podstawy wydania tego wyroku. Zasadność umorzenia postępowania administracyjnego w przedmiocie wniosku skarżącego o przyznanie odszkodowania Naczelny Sąd Administracyjny oparł na treści art. 140 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543), stwierdzając wyłączną kompetencję organów administracyjnych do załatwienia wszystkich roszczeń majątkowych, jakie przysługują w związku ze zwrotem wywłaszczonej nieruchomości i równocześnie brak w art. 140 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami podstawy normatywnej dla roszczeń odszkodowawczych skarżącego. Naczelny Sąd Administracyjny nie odwoływał się więc w żadnym zakresie do zakwestionowanych w skardze konstytucyjnej przepisów kodeksu cywilnego oraz kodeksu postępowania cywilnego.

Z tego też względu należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie odnoszącym się do art. 417 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) oraz art. 1, art. 2, art. 392, art. 393 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.).