18 lutego 2000 r. skierowano do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną Stanisława G. Zakwestionowano w niej zgodność art. 223 2 prawa spółdzielczego z art. 64 i art. 75 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Jako orzeczenie naruszające konstytucyjne prawa skarżącego, wydane na podstawie zakwestionowanego przepisu, wskazano w skardze wyrok Sądu Rejonowego w S. z 22 września 1997 r. (sygn. akt II C 1010/97), w którym nakazano skarżącemu opróżnienie lokalu mieszkalnego położonego w S., przy ul. K. i wydanie go Spółdzielni Mieszkaniowej “W.D.”.

Pełnomocnik skarżącego wyjaśnił, iż wyrok ten uprawomocnił się na skutek odrzucenia apelacji skarżącego z powodu nieopłacenia jej w terminie. Wnoszone następnie przez skarżącego zażalenia i wnioski o przywrócenie terminu do opłacenia apelacji nie zostały uwzględnione. Pełnomocnik wskazał w związku z tym na postanowienie Sądu Najwyższego z 19 października 1999 r. (sygn. akt I CZ 138/99) oddalające zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w S. odrzucające kasację skarżącego. Kasacja ta dotyczyć miała zaś postanowienia Sądu Okręgowego w S. z 22 lutego 1999 r., w którym oddalono zażalenie skarżącego na postanowienie sądu I instancji oddalające wniosek o przywrócenie terminu do uiszczenia opłaty sądowej od apelacji.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje.

Skarga konstytucyjna Stanisława G. nie spełnia przesłanek warunkujących dopuszczalność nadania jej dalszego biegu.

Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 konstytucji, jednym z podstawowych warunków dopuszczalności korzystania ze skargi konstytucyjnej jest wniesienie jej przez uprawniony podmiot wówczas, gdy sąd bądź organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o przysługujących skarżącemu konstytucyjnych prawach, wolnościach albo obowiązkach. Precyzujący powyższe zastrzeżenie, art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643) przewiduje, iż skarga może być wniesiona po wyczerpaniu toku instancyjnego, w ciągu dwóch miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.

Zgodnie z utrwalonym już w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego poglądem, ustawowy obowiązek “wyczerpania toku instancyjnego” wyklucza wniesienie skargi konstytucyjnej od takich prawomocnych wyroków, ostatecznych decyzji lub innych ostatecznych rozstrzygnięć, które stały się prawomocne bądź ostateczne dlatego, że zainteresowany nie wykorzystał możliwości wyczerpania całego dostępnego toku instancji w postępowaniu administracyjnym czy sądowym (por. np. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 4 sierpnia 1998 r., sygn. Ts 55/98, OTK ZU Nr 5/1998, poz. 93). Trzeba przy tym podkreślić, iż wykorzystanie środków prawnych w ramach postępowania sądowego czy administracyjnego oznaczać winno doprowadzenie do podjęcia w sprawie ostatecznego rozstrzygnięcia o charakterze merytorycznym. Tym samym, wyczerpanie toku instancji nie może być sprowadzone jedynie do wymogu samego złożenia wszystkich przewidzianych przez prawo środków zaskarżenia. Obejmuje ono bowiem także doprowadzenie w ich rezultacie do wydania ostatecznego orzeczenia o konstytucyjnych prawach, wolnościach lub obowiązkach podmiotu wnoszącego skargę konstytucyjną (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 17 marca 1998 r., sygn. Ts 27/97, OTK ZU Nr 2/1998, poz. 20). Powyższe zastrzeżenia stanowią konsekwencję charakteru prawnego instytucji skargi konstytucyjnej, która stanowi subsydiarny i nadzwyczajny środek ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Skarga konstytucyjna nie ma więc spełniać roli środka zastępującego zwyczajne mechanizmy ochrony praw. Mechanizmem takim jest zaś przede wszystkim prawo skarżącego do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (art. 45 ust. 1 konstytucji).

W niniejszym postępowaniu orzeczeniem o konstytucyjnych prawach skarżącego, wydanym na podstawie zakwestionowanego w skardze przepisu prawa spółdzielczego jest wyrok Sądu Rejonowego w S. z 22 września 1997 r. Jak to jednoznacznie wynika z treści dołączonych do skargi dokumentów, uprawomocnienie się powyższego orzeczenia nastąpiło wskutek odrzucenia apelacji skarżącego z powodu jej nieopłacenia. Późniejsze czynności procesowe skarżącego służyły jedynie sanowaniu uchybień formalnych towarzyszących podjętej próbie wzruszenia wyroku sądu I instancji. Tym samym stwierdzić należy, iż w niniejszej sprawie nie została spełniona – omówiona wyżej – przesłanka wyczerpania przez skarżącego toku instancji i uzyskania ostatecznego orzeczenia o jego konstytucyjnych prawach, wolnościach lub obowiązkach.

Należy poza tym zauważyć, iż podstawą niniejszej skargi nie mogą być – przywołane przez pełnomocnika skarżącego – późniejsze orzeczenia wywołane działaniami procesowymi skarżącego, zmierzającymi do wzruszenia prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w S. z 22 września 1997 r. Żadne z tych rozstrzygnięć nie spełnia bowiem konstytucyjnej przesłanki orzeczenia o konstytucyjnych prawach bądź wolnościach skarżącego, wydanego na podstawie zakwestionowanego w skardze przepisu (w tym przypadku – art. 223 2 prawa spółdzielczego). Bezzasadne było więc także przyjęte przez pełnomocnika obliczenie terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej od dnia ich doręczenia skarżącemu. Ustawowy termin dwóch miesięcy rozpoczyna bowiem swój bieg od doręczenia skarżącemu ostatecznego orzeczenia, wydanego na podstawie przepisów, odnośnie których podnoszony jest w skardze zarzut ich niekonstytucyjności.

Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643), orzeka się jak w sententencji.