14 grudnia 2000 r. (data nadania w urzędzie pocztowym) skierowana została do Trybunału Konstytucyjnego skarga konstytucyjna, sporządzona przez pełnomocnika z urzędu, wyznaczonego dla skarżącej Zofii O. W skardze konstytucyjnej zakwestionowano zgodność art. 16 ust. 4 ustawy z 28 maja 1993 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu RP (dalej: ordynacja wyborcza) oraz 7 ust. 2 uchwały Państwowej Komisji Wyborczej z 14 czerwca 1993 r. w sprawie wzoru rejestru wyborców, sposobu jego prowadzenia, aktualizacji i udostępniania (dalej: uchwała PKW) z art. 62 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.

Skarga konstytucyjna sporządzona została w związku z następującym stanem faktycznym. 12 czerwca 2000 r. skarżąca zwróciła się z wnioskiem do Burmistrza Gminy i Miasta Wolin o wpisanie do rejestru wyborców gminy Wolin. Decyzją z 15 czerwca 2000 r. (nr SO/HK.5110-I-1/2000) Burmistrz odmówił wnioskowi skarżącej, jako przyczynę odmowy wskazując nieuzupełnienie przez skarżącą danych, o których mowa w art. 16 ust. 4 ordynacji wyborczej, a dotyczących adresu zamieszkania wnioskodawcy. W odpowiedniej rubryce wniosku o wpisanie do rejestru skarżąca wpisała bowiem jedynie informację “bezdomna”. Postanowieniem z 21 czerwca 2000 r. (sygn. I Ns 229/00) Sąd Rejonowy w Kamieniu Pomorskim oddalił skargę skarżącej na opisaną wyżej decyzję Burmistrza Gminy i Miasta Wolin.

Uzasadniając postawiony w skardze konstytucyjnej zarzut, pełnomocnik skarżącej podniósł, iż odmowa wpisania do rejestru wyborców skutkuje pozbawieniem skarżącej praw wyborczych. Uzależniając wpisanie wyborcy do rejestru od wskazania przez niego miejsca zamieszkania, ustawodawca pozbawia tym samym – zdaniem pełnomocnika – praw wyborczych osoby nie posiadające stałego zamieszkania. Czyni to niezgodnie z art. 62 ust. 1 i 2 Konstytucji, w którym w sposób wyczerpujący wymienione zostały przesłanki utraty czynnego prawa wyborczego.

Trybunał zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej Zofii O. nie może być nadany dalszy bieg.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, warunkiem skorzystania ze skargi konstytucyjnej jest wykazanie, iż wskutek ostatecznego orzeczenia sądu bądź organu administracji publicznej, wydanego na podstawie zakwestionowanych przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, doszło do naruszenia konstytucyjnych praw, wolności lub obowiązków skarżącego. Zastosowany w treści tego przepisu zwrot “konstytucyjne prawa, wolności lub obowiązki” świadczy o intencji ustrojodawcy nadania skardze konstytucyjnej ograniczonego przedmiotowo charakteru. Tym samym, nie jest ona środkiem ochrony wszystkich – bez względu na ich źródło prawne – praw i wolności, lecz jedynie tych, dla których normatywną podstawę stanowią przepisy o randze konstytucyjnej.

Zakwestionowany w skardze konstytucyjnej art. 16 ust. 4 ordynacji wyborczej przewiduje, iż wyborcy stale zamieszkali na obszarze gminy, bez zameldowania na pobyt stały, wpisywani są do rejestru, jeżeli złożą w tej sprawie w urzędzie gminy pisemny wniosek zawierający dane, o których mowa w ust. 2 (tzn. nazwisko i imiona, imię ojca, datę urodzenia i adres zamieszkania), wraz ze wskazaniem adresu zameldowania na pobyt stały poza obszarem gminy. Powtórzenie tego uregulowania nastąpiło w treści 7 ust. 2 uchwały PKW, którego uzupełnieniem jest – zawarty w załączniku do uchwały – wzór wniosku o wpisanie do rejestru. Określając konstytucyjny wzorzec dla kontroli zakwestionowanych przepisów, pełnomocnik skarżącej wskazuje na art. 62 ust. 1 i 2 Konstytucji i statuowane w nim tzw. czynne prawo wyborcze. Regulacja art. 16 ust. 4 ordynacji wyborczej i 7 ust. 2 uchwały PKW pozbawia – w ocenie pełnomocnika – tego prawa osoby bezdomne, poprzez uniemożliwienie wpisania do rejestru wyborców.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego takie stanowisko nie jest uzasadnione. Instytucja sporządzanego z urzędu rejestru wyborców istotnie stanowi jedną z ważniejszych gwarancji realizacji zasady powszechności wyborów. W tym też kontekście pozbawienie osób nigdzie nie zamieszkałych prawa wpisania do odpowiedniego rejestru może być ocenione, jako odebranie całej grupie wyborców możliwości korzystania z tej właśnie gwarancji urzeczywistnienia czynnego prawa wyborczego. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zbyt daleko idące i nieuprawnione jest jednak uznanie, iż tego rodzaju ograniczenie prowadzi w konsekwencji do pozbawienia tych wyborców przewidzianego w art. 62 ust. 1 Konstytucji prawa wybierania jako takiego. Ustawową gwarancją korzystania z czynnego prawa wyborczego przez adresatów tego prawa jest bowiem możliwość dopisania wyborców nigdzie nie zamieszkałych, przebywających czasowo na obszarze gminy, do spisu wyborców tej gminy. Zgodnie z art. 22 ust. 1 i 2 ordynacji wyborczej, wyborca przebywający czasowo na obszarze gminy na okres obejmujący dzień wyborów jest dopisywany do spisu wyborców na własny wniosek wniesiony najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów. Analogiczne unormowanie dotyczące tej kategorii wyborców zawiera także art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 27 września 1990 r. o wyborze Prezydenta RP (tekst jednolity z 2000 r. Dz.U. Nr 47, poz. 544). Skoro więc ustawodawca przewiduje inne zabezpieczenie korzystania z czynnego prawa wyborczego przez osoby nigdzie nie zamieszkałe, to ustawowe wyłączenie możliwości wpisywania tych osób do rejestru wyborców nie może być uznane za pozbawiające praw, o których mowa w art. 62 ust. 1 Konstytucji RP. Trzeba przy tym także zauważyć, iż przedmiotem niniejszej skargi konstytucyjnej nie uczyniono wskazanych wyżej przepisów, które wprost nakierowane są na ochronę korzystania z praw wyborczych przez osoby nigdzie nie zamieszkałe. Ograniczenie zakresu przedmiotowego skargi wyłącznie do art. 16 ust. 4 ordynacji wyborczej oraz § 7 ust. 2 uchwały PKW, jak i konieczność respektowania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym zasady związania Trybunału granicami skargi (art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym), wykluczają dopuszczalność zbadania konstytucyjności tych unormowań.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego ocena zakwestionowanej przez pełnomocnika regulacji ordynacji wyborczej oraz uchwały PKW mogłaby być więc prowadzona jedynie z punktu widzenia możliwości korzystania przez skarżącą z uprawnień ustanowionych ustawowo, mających gwarancyjny charakter wobec praw opisanych w art. 62 Konstytucji. Tego rodzaju uprawnienia ustawowe, jako nie mające bezpośredniej podstawy normatywnej w przepisach o randze konstytucyjnej, nie mogą być jednak potraktowane jako przedmiot ochrony realizowanej w drodze skargi konstytucyjnej.

Uznając zatem, iż w skardze niniejszej nie doszło do wskazania przez pełnomocnika skarżącej konstytucyjnego prawa bądź wolności, które naruszone zostałoby ostatecznym orzeczeniem wydanym na podstawie zakwestionowanych przepisów, odmówić należało nadania skardze dalszego biegu.

Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.