W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 24 października 2007 r. skarżący domaga się zbadania zgodności art. 3941 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w zakresie, w jakim uniemożliwia zaskarżenie postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności wydanego po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji, z art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji, a także art. 795 § 1 k.p.c. rozumianego w ten sposób, że postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności wydane po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji nie podlega zaskarżeniu, z art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z art. 3941 § 1 k.p.c. zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia oraz co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. W myśl § 2 tego przepisu w sprawach, w których przysługuje skarga kasacyjna, zażalenie przysługuje także na postanowienie sądu drugiej instancji kończące postępowanie w sprawie, z wyjątkiem postanowień, o których mowa w art. 3981 k.p.c., a także postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji. Natomiast na podstawie art. 795 § 1 k.p.c. na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie. Skarżący kwestionuje powyższe przepisy, wskazując, że przy dominującym w literaturze i orzecznictwie poglądzie, zmuszają one do odrzucania zażaleń na postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności wydane po raz pierwszy przez sąd drugiej instancji. Skarżący podkreśla, że odmowa zaopatrzenia tytułu egzekucyjnego w klauzulę wykonalności pozbawia wierzyciela środków ochrony prawnej, przewidzianych w ramach postępowania egzekucyjnego. Konsekwencją wyłączenia uprawnienia do wniesienia zażalenia do Sądu Najwyższego jest pozbawianie stron możliwości poddania kontroli instancyjnej rozstrzygnięcia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. W razie odmowy nadania klauzuli wykonalności wierzyciel zostaje ostatecznie pozbawiony możliwości wszczęcia i prowadzenia egzekucji. W ocenie skarżącego założenie, że sąd odwoławczy zawsze orzeka jako sąd drugiej instancji, opiera się wyłącznie na kryterium formalnym (ustrojowym). Tymczasem – jego zdaniem – właściwym kryterium realizacji gwarancji określonych w art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1 Konstytucji powinno być kryterium materialne. Istnieją bowiem liczne przypadki, w których sąd odwoławczy – działając formalnie jako sąd drugiej instancji – orzeka merytorycznie jako sąd pierwszej instancji, tak jak w przypadku postanowienia w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. Skarżący stoi na stanowisku, że zgodnie z art. 176 ust. 1 Konstytucji postanowienia w przedmiocie klauzuli wykonalności – jako orzeczenia sądowego – dotyczy zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego; wynika z niej pośrednio również konieczność umożliwienia stronom (uczestnikom) postępowania zaskarżenia tego orzeczenia. Podkreśla przy tym, że – w przeciwieństwie do art. 78 Konstytucji – unormowanie zawarte w art. 176 ust. 1 Konstytucji nie zawiera zwrotu „wyjątki od tej zasady określa ustawa”. Jego zdaniem oznacza to, że możliwość ustanawiania wyjątków od zasady zaskarżalności orzeczeń, przewidziana w art. 78 Konstytucji, nie dotyczy postępowań sądowych jako objętych dyspozycją art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Postanowieniem z 7 września 2007 r. (sygn. akt I ACa 351/07) Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił wniosek skarżącego o nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Okręgowego w Gdańsku z 7 listopada 2006 r. (sygn. akt I C 356/07) wydanemu przeciwko Romanowi Daszczyńskiemu, Krzysztofowi Wójcikowi i spółce akcyjnej Agora. Zażalenie na to postanowienie zostało odrzucone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 19 września 2007 r. (sygn. akt I ACa 351/07).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna powinna dotyczyć badania zgodności z Konstytucją normy, na podstawie której sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach skarżącego. W ślad za tą regulacją, art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wymaga, aby skarżący dokładnie określił ustawę lub inny akt normatywny, którego zastosowanie przez sąd lub organ administracji publicznej w jego sprawie doprowadziło do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności.

Wadliwie jest w tym świetle wskazanie przez skarżącego jako przedmiotu kontroli art. 3941 § 1 i art. 795 § 1 k.p.c. Skarga konstytucyjna skarżącego została wniesiona w związku z odrzuceniem zażalenia na postanowienie sądu apelacyjnego w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności. Nie budzi zatem wątpliwości Trybunału, że podstawy wydania tego orzeczenia – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK nie stanowił art. 3941 § 1 k.p.c., określający dopuszczalność zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia lub rozstrzygnięcie co do kosztów procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Za normę taką nie może zostać uznany również art. 795 § 1 k.p.c. Zarzuty sformułowane w skardze konstytucyjnej dotyczą bowiem naruszenia prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji oraz zasady dwuinstancyjności postępowania. Z treści art. 795 § 1 k.p.c. wynika zaś jednoznacznie, że na postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie. Odrzucenie zażalenia wniesionego przez skarżącego na postanowienie sądu apelacyjnego o odmowie nadania klauzuli wykonalności nie stanowiło zatem skutku zastosowania tego przepisu, lecz art. 3941 § 2 k.p.c., ograniczającego dopuszczalność wniesienia zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji do Sądu Najwyższego jedynie do tych spraw, w których przysługuje skarga kasacyjna.

Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK, należało orzec jak w sentencji.