Skarżąca zarzuciła w skardze konstytucyjnej, złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 4 września 2006 r., że art. 623 § 1, art. 623 § 3, art. 624 § 2 i art. 624 § 4 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037, ze zm., zwany dalej k.s.h.) są niezgodne z art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1, art. 22, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 64 ust. 2 i art. 77 ust. 2 Konstytucji. Przepisy te przewidują, że w terminie trzech lat od dnia wejścia w życie ustawy – Kodeks spółek handlowych spółki handlowe istniejące w dniu jej wejścia w życie dostosują postanowienia swoich umów, aktów założycielskich lub statutów do jej przepisów (art. 623 § 1 k.s.h.), w szczególności zaś, w terminie trzech lat od wejścia w życie k.s.h., spółki akcyjne dokonają podwyższenia kapitału zakładowego co najmniej do wysokości 250 000 zł. Najpóźniej w terminie pięciu lat od dnia wejścia w życie k.s.h. spółki te dostosują wysokość kapitału zakładowego do wymagań określonych w art. 308 § 1 k.s.h, tj. do wysokości 500 000 zł (art. 624 § 2 k.s.h). W przypadku, gdy spółka nie spełni wskazanych wymogów, sąd rejestrowy może z urzędu lub na wniosek osoby mającej interes prawny wezwać spółkę do usunięcia naruszenia w terminie nie dłuższym niż sześć miesięcy. Jeżeli spółka nie uczyni zadość wezwaniu, sąd może także z urzędu wydać postanowienie o rozwiązaniu spółki (art. 623 § 3 w zw. z art. 624 § 4 k.s.h.). Nałożenie na spółkę obowiązku dostosowania wysokości kapitału zakładowego do nowej, podwyższonej wysokości pod rygorem jej rozwiązania stanowi – zdaniem skarżącej – naruszenie art. 20 i art. 22 Konstytucji, gwarantujących swobodę działalności gospodarczej, w ten sposób, że zmusza niedokapitalizowane spółki do wypracowania zysku lub konieczności poszukiwania dodatkowych inwestorów. Skarżąca zauważa, że ustawodawca miał obowiązek, zgodnie z zasadą poprawnej legislacji (art. 2 Konstytucji), przewidzieć, że istnieją w obrocie również spółki założone przed II wojną światową, których majątek wyczerpują roszczenia reprywatyzacyjne niezrealizowane we wskazanym w zaskarżonych przepisach okresie i – w związku z tym – powinien był przewidzieć dla nich okres dostosowawczy odpowiedni do czasu trwania postępowań o zwrot majątku. Zbyt krótki, pięcioletni termin wymogu tego nie spełnia i narusza tym samym art. 77 ust. 2 Konstytucji, blokując możliwość działania podmiotu przez aparat państwowy. Wydanie postanowienia o rozwiązaniu spółki skutkuje bowiem likwidacją podmiotu prawa oraz wygaśnięciem przysługujących mu roszczeń. Oznaczać to będzie wywłaszczenie z naruszeniem art. 21 ust. 1 Konstytucji. Do naruszenia art. 64 ust. 2 Konstytucji doszło natomiast w stosunku do praw nabytych akcjonariuszy skarżącej w ten sposób, że raz opłacony kapitał w chwili założenia spółki stał się – wskutek zmiany waluty i denominacji – kapitałem nieopłaconym. Skarżąca wskazała, że w stosunku do niej wydane zostało postanowienie Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z 31 maja 2006 r. (sygn. akt WA XII NsRej KRS 3104/06/936), na podstawie którego została ona wezwana do dostosowania wysokości kapitału zakładowego do wymogów określonych w art. 308 § 1 k.s.h., tj. do podwyższenia kapitału zakładowego do kwoty 500 000 zł w terminie nie dłuższym niż sześć miesięcy, pod rygorem rozwiązania spółki. Od postanowienia tego nie przysługuje środek odwoławczy. Postanowieniem tymczasowym z 28 listopada 2006 r. Trybunał Konstytucyjny wstrzymał wykonanie postanowienia Sądu Rejonowego do czasu zakończenia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie skargi konstytucyjnej Spółki Akcyjnej Zjednoczone Browary Warszawskie pod firmą Haberbusch i Schiele.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 8 maja 2007 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W stosunku do art. 623 § 1 k.s.h. Trybunał wskazał, iż nie stanowił on podstawy wydania ostatecznego orzeczenia w sprawie skarżącej. Pozostałe zarzuty skarżącej Trybunał uznał za oczywiście bezzasadne, w świetle okoliczności, że stanowią one jedynie mechanizm wymuszający przestrzeganie innych norm, których konstytucyjność nie została podważona. Same w sobie nie stanowią zatem sposobu ograniczenia swobody działalności gospodarczej. W ocenie Trybunału zarzut naruszenia prawa do sądu jest natomiast przedwczesny, ze względu na to, że wskazywany przez skarżącą skutek jeszcze nie nastąpił. Zarzuty skarżącej nie uwzględniają przy tym uznania sądu przyznanego na mocy zaskarżonych przepisów. Ponadto, zarzut naruszenia prawa akcjonariuszy wniesiony został w interesie osób trzecich, a nie samej skarżącej i tym samym nie spełnia przesłanki zawartej w art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Skarżąca zaskarżyła opisane powyżej postanowienie zażaleniem, w którym podniosła, iż Trybunał nie zbadał wszystkich istotnych okoliczności podniesionych w skardze oraz dokonał błędnej wykładni art. 623 § 2 k.s.h. W jej opinii, sąd nie dysponuje uznaniem w zakresie rozstrzygnięcia o rozwiązaniu spółki na podstawie art. 623 § 3 k.s.h., lecz jest obowiązany – zgodnie z poglądami wyrażonymi w doktrynie – do wydania postanowienia o rozwiązaniu spółki, która w terminie nie podniosła swojego kapitału zakładowego do wymaganej wysokości. Skarżąca twierdzi, iż wydanie w jej sprawie przez Trybunał postanowienia tymczasowego wskazuje na realność wystąpienia nieodwracalnych skutków – wbrew tezie o ich potencjalnym charakterze, zawartej w zaskarżonym postanowieniu. W zażaleniu wyrażony został ponadto pogląd, iż „jest oczywistym, że przyjęcie przez ustawodawcę takich unormowań, które z jednej strony, zobowiązują spółki akcyjne do podwyższenia kapitału zakładowego minimum do wysokości 500 000 zł, z drugiej zaś, niektórym z tych spółek uniemożliwiają dostosowanie kapitału zakładowego do tej wysokości, jest zaprzeczeniem zasad, którymi kieruje się demokratyczne państwo prawne. Narusza zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa zawartą w art. 2 Konstytucji oraz wymóg starannej legislacji”. Skarżąca podnosi wreszcie, iż uzasadnienie zaskarżonego postanowienia pomija kwestię barier prawnych uniemożliwiających skarżącej dostosowanie kapitału zakładowego do wymaganej wysokości.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zażalenie skarżącej nie zasługuje na uwzględnienie. Pozbawione podstaw jest przede wszystkim jej twierdzenie, że przepisy prawa pozytywnego uniemożliwiają skarżącej, legalnie działającej spółce prawa handlowego, zarejestrowanej w Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, podniesienie kapitału zakładowego do wysokości wymaganej przepisem art. 624 § 2 k.s.h., przewidując przy tym sankcję w postaci wydania postanowienia o rozwiązaniu spółki. Podwyższenia kapitału do wymaganej przez zaskarżony przepis wysokości można dokonać nie tylko w drodze podwyższenia kapitału ze środków własnych spółki albo natychmiastowej emisji nowych akcji, które to środki skarżąca wskazuje jako prawnie niedopuszczalne w jej sytuacji. Spełnienie tego obowiązku w przedstawionych przez skarżącą okolicznościach wymaga wprawdzie podjęcia uprzednich działań restrukturyzacyjnych, nieangażujących jednakże większego nakładu czasu ani środków finansowych niż samo podjęcie uchwały o podwyższeniu kapitału w drodze emisji nowych akcji. Lektura k.s.h. oraz literatury przedmiotu prowadzi do wniosku, że prawnie nic nie stoi na przeszkodzie podwyższeniu przez skarżącą wartości nominalnej jej akcji ponad minimalną, wymaganą przez art. 308 § 2 k.s.h. wartość nominalną 1 grosza przez zmianę statutu w tym zakresie. Należy bowiem przede wszystkim zauważyć, że aktualna wysokość nominalna akcji skarżącej nie wynosi 0,00 zł, jak wynika z wpisu do KRS. Rzeczywista wartość odpowiada tej, ustalonej w postanowieniu Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy z 27 stycznia 2004 r. (sygn. akt WA XIX NS REJ KRS/22914/3/999), a zatem wynosi 0,0001 gr; wpis do rejestru ma znaczenie tylko deklaratoryjne i nie zmienia obowiązującego stanu prawnego. Podwyższenia wartości nominalnej akcji można dokonać nie tylko w trybie podwyższenia kapitału zakładowego ze środków spółki na podstawie art. 442 k.s.h., jak próbuje to uzasadnić skarżąca; system prawny dopuszcza wykorzystanie w tym celu również innych instrumentów. Sposób podwyższenia wartości nominalnej akcji uzależniony jest od okoliczności faktycznych, w szczególności od struktury akcjonariatu skarżącej. Przede wszystkim uchwała o zmianie statutu może stanowić o podwyższeniu wartości nominalnej dotychczasowych akcji do wymaganego prawem poziomu oraz zobowiązywać akcjonariuszy do wniesienia wkładów (np. pieniężnych) na pokrycie różnicy wartości. W świetle podkreślanego już faktu, że najniższa przewidziana przez k.s.h. wartość nominalna akcji wynosi 1 grosz, nie powinno to wiązać się z nadmiernymi trudnościami dla dotychczasowych akcjonariuszy. Operacji tej nie stoi na przeszkodzie podnoszona w skardze konstytucyjna okoliczność, że przedsiębiorstwo spółki zostało przejęte na własność państwa w 1946 r. i nie posiada ona majątku innego niż roszczenia reprywatyzacyjne. Źródło finansowania pierwszego podwyższenia kapitału zakładowego stanowić będą, przy opisanym powyżej sposobie, wkłady akcjonariuszy, a nie majątek własny spółki. Inną metodę stanowi scalenie posiadanych przez dotychczasowych akcjonariuszy akcji w taki sposób, że zmniejszy się ich ilość, a jednocześnie wartość nominalna poszczególnych akcji osiągnie kwotę dopuszczalną w świetle k.s.h. W tej sytuacji dotychczasowi akcjonariusze nie będą zobowiązani do dokonywania jakichkolwiek dodatkowych wpłat na akcje, a co najwyżej do wymiany dokumentów akcji (o ile posiadają one postać materialną). Równocześnie z podjęciem uchwały o zmianie statutu w zakresie wartości nominalnej dotychczasowych akcji (niezależnie od wybranej metody) walne zgromadzenie akcjonariuszy może podjąć uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego przez utworzenie nowych akcji, odpowiadających już wymogom wynikającym z przepisów k.s.h. oraz nowej wysokości nominalnej akcji ustalonej pierwszą uchwałą. Skarżąca wskazała już w skardze konstytucyjnej oraz uprawdopodobniła dołączonymi do niej dokumentami (list intencyjny Witolda Gawdy), że w danych okolicznościach faktycznych byłaby w stanie zrealizować obowiązek nałożony na nią przez zaskarżone przepisy przez emisję nowych akcji, a osoba trzecia wyraziła gotowość ich objęcia w zamian za wkład o wartości przewyższającej minimalny kapitał zakładowy spółki akcyjnej określony w art. 308 § 1 k.s.h. Uwzględniając okoliczność, że podniesienie kapitału zakładowego spółki akcyjnej co do zasady wiąże się ze zmianą jej statutu, dokonanie innych, opisanych powyżej zmian w statucie, nie będzie wiązało się z przedłużeniem procedury dostosowania wysokości kapitału zakładowego do wymaganej przez prawo kwoty. Zarzut skarżącej, iż naruszenie jej konstytucyjnych praw i wolności stanowi konsekwencję zastosowania zaskarżonego przepisu, który nakłada na nią obowiązek niewykonalny w świetle innych regulacji prawa pozytywnego, nie znajduje w konsekwencji potwierdzenia w stanie normatywnym i słusznie został uznany przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu za oczywiście bezzasadny.

Powyższej oceny nie zmieniają zarzuty skarżącej oparte na fakcie wydania przez Trybunał postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z 31 maja 2006 r. (sygn. akt WA XII NsRej KRS 3104/06/936). Jego wydanie nie przesądza w żaden sposób o zasadności żądania podmiotu, na rzecz którego postanowienie takiej treści zostało wydane. Tak jak w postępowaniu cywilnym postanowienie o zabezpieczeniu powództwa cywilnego nie wiąże sądu orzekającego o jego zasadności, tak również w postępowaniu w przedmiocie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej wydanie postanowienia tymczasowego nie ma wpływu na ostateczną ocenę spełnienia przez skarżącego przesłanek dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Trybunał potwierdził w swoim orzecznictwie, iż ocena wystąpienia przesłanek wydania postanowienia tymczasowego oderwana jest od oceny samej skargi konstytucyjnej (por. postanowienia TK z: 26 czerwca 2001 r., SK 19/01, OTK ZU nr 6/2001, poz. 168 i z 21 września 2004 r., SK 45/04, OTK ZU nr 8/A/2004, poz. 87).

Nie może odnieść skutku także zarzut nieuwzględnienia przez Trybunał niezgodności zaskarżonych przepisów k.s.h. z art. 2 Konstytucji. Jak Trybunał wielokrotnie podkreślał już w swoim orzecznictwie, norma ta może stanowić źródło praw podmiotowych o tyle, o ile nie zostały one wprost ujęte w innych przepisach Konstytucji, a w trybie skargi konstytucyjnej obowiązkiem skarżącego jest ich wyraźne wskazanie. Zasada poprawnej legislacji, czy nawet standardy demokratycznego państwa prawnego nie tworzą po stronie obywateli oraz innych podmiotów prawa pozytywnego (tu: osób prawnych prawa prywatnego) praw podmiotowych, którym odpowiadałby obowiązek określonego działania państwa w konkretnych stosunkach prawnych z obywatelem. Proces legislacyjny i niedoskonałości sytemu prawa, które mogą być kwestionowane w postępowaniu obejmującym abstrakcyjną kontrolę norm, nie jest właściwym wzorcem postępowania w trybie określonym w art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

W dniu 4 września 2006 r. do Trybunału Konstytucyjnego została skierowana skarga spółki akcyjnej Zjednoczone Browary Warszawskie pod firmą Haberbusch i Schiele w celu zbadania zgodności art. 623 § 1, art. 623 § 3, art. 624 § 2 i art. 624 § 4 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) z art. 2, art. 20, art. 21 ust. 1, art. 22, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 64 ust. 2, art. 77 ust. 2 Konstytucji.

W sprawie skarżącej 31 maja 2006 r. zapadło postanowienie Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy (sygn. akt WA XII NsRej KRS 3104/06/936) wzywające skarżącą do dostosowania wysokości swojego kapitału zakładowego do wysokości określonej w art. 308 § 1 k.s.h. w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy pod rygorem rozwiązania spółki. Postanowienie to jest niezaskarżalne.

Do skargi został dołączony wniosek o wstrzymanie wykonania, wymienionego w sentencji niniejszego postanowienia, postanowienia sądu. W uzasadnieniu wniosku, pełnomocnik skarżącej wskazał, iż w przypadku upływu terminu wyznaczonego postanowieniem sądu istnieje możliwość powstania nieodwracalnego skutku w postaci wykreślenia skarżącej z rejestru i tym samym utraty przez nią podmiotowości prawnej. W treści uzasadnienia wskazano, że wykreślenie skarżącej z rejestru – poza zniknięciem z obrotu podmiotu – spowoduje także wygaśnięcie roszczeń przysługujących wyłącznie skarżącej w związku z niezgodnym z prawem przejęciem jej majątku przez Państwo w trybie ustawy z 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 50 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny ważny interes skarżącego.

Upływ terminu wyznaczonego w postanowieniu Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w sprawie wezwania spółki akcyjnej Zjednoczone Browary Warszawskie pod firmą Haberbusch i Schiele do dostosowania ujawnionej w rejestrze wysokości kapitału zakładowego do wysokości określonej w art. 308 § 1 k.s.h. pod rygorem rozwiązania spółki mógłby spowodować nieodwracalne skutki dla skarżącej – wydanie postanowienia o rozwiązaniu spółki akcyjnej Zjednoczone Browary Warszawskie pod firmą Haberbusch i Schiele.

Mając na uwadze, że w niniejszej sprawie została spełniona przesłanka, o której mowa w art. 50 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Trybunał Konstytucyjny wydał postanowienie tymczasowe.