W skardze konstytucyjnej z 29 sierpnia 2006 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności przepisu § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 kwietnia 2006 r. w sprawie trybu postępowania właściwych organów w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów (Dz. U. Nr 65, poz. 459), oraz § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie trybu postępowania właściwych organów w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów (Dz. U. Nr 152, poz. 1497), a także § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 października 2000 r. w sprawie zasad i trybu postępowania właściwych organów w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów (Dz. U. Nr 97, poz. 1060) z art. 41 ust. 4 w zw. z art. 30, art. 31 ust. 3 oraz art. 40 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Wyrokiem z 18 maja 2006 r. (sygn. akt I C 462/05) Sąd Rejonowy w Koszalinie – I Wydział Cywilny oddalił powództwo skarżącego o zasądzenie od Skarbu Państwa – Aresztu Śledczego w Koszalinie zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, tj. narażenie na utratę zdrowia psychicznego przez niezapewnienie dogodnych warunków bytowych w areszcie śledczym. Wyrokiem z 5 września 2006 r. (sygn. akt VII Ca 568/06) Sąd Okręgowy w Koszalinie – VII Wydział Cywilny Odwoławczy oddalił apelację skarżącego.

Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że zaskarżone przepisy, przewidujące możliwość umieszczenia osadzonych w warunkach, w których powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi mniej niż 3 m2, uchybiają wyrażonej w art. 41 ust. 4 Konstytucji zasadzie humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności. Naruszają ponadto określone w art. 30 Konstytucji prawo jednostki do przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka oraz wskazaną w art. 40 Konstytucji zasadę humanitarnego traktowania. Zdaniem skarżącego, pozbawienie wolności nie może polegać na odebraniu jednostce wszelkich możliwości decydowania o swoim postępowaniu i swojej sytuacji. Skarżący ma bowiem prawo domagać się ochrony swojego zdrowia, zapewnienia minimalnych standardów bytowych, ma prawo dbać o dobro rodziny i utrzymywać z nią stały kontakt. Ponadto umieszczenie skazanych w warunkach określonych w zaskarżonych przepisach wpływa degradująco na stosowanie środków oddziaływania penitencjarnego, które mają przygotować skazanych do powrotu do społeczeństwa.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Badanie w trybie skargi konstytucyjnej zgodności z Konstytucją określonego przepisu dopuszczalne jest więc jedynie w sytuacji, w której z jednej strony zaskarżony przepis stanowił podstawę rozstrzygnięcia, z wydaniem którego skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych, z drugiej zaś jego treść normatywna stanowi źródło owego naruszenia, determinując w tym zakresie wydane na jego podstawie rozstrzygnięcie.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego powyższa przesłanka nie została spełniona w skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania w niniejszej sprawie.

Uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje skarżący w naruszeniu następujących praw konstytucyjnych: zasady humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności (art. 41 ust. 4), zakazu poddawania torturom, nieludzkiego lub poniżającego traktowania (art. 40), oraz zasady poszanowania i ochrony ludzkiej godności (art. 30). Zdaniem skarżącego wprowadzone ograniczenia powierzchni przypadającej na każdego skazanego przekraczają dopuszczalne granice ograniczeń praw i wolności jednostki (art. 31 ust. 3). Tymczasem ostatecznym orzeczeniem, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji jest, zdaniem skarżącego, wyrok Sądu Okręgowego w Koszalinie – VII Wydział Cywilny Odwoławczy z 5 września 2006 r., którym oddalono powództwo skarżącego wniesione przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w Koszalinie o zadośćuczynienie za narażenie na utratę zdrowia psychicznego przez niezapewnienie dogodnych warunków bytowych w areszcie śledczym. Tymczasem, jak wskazał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku, skarżący w toku postępowania przed sądem nie wykazał powstania szkody na zdrowiu ani na mieniu, która wynikałaby z faktu przeludnienia lub warunków bytowych istniejących w areszcie śledczym. Jak wskazał sąd orzekający, skarżący nie wykazał związku przyczynowego pomiędzy pogorszeniem swojego zdrowia psychicznego a pobytem w celi nr 157, zaś uciążliwości i przykrości odczuwane przez skarżącego jako związane w sposób naturalny z umieszczeniem w warunkach izolacyjnych nie uzasadniają przyznania zadośćuczynienia.

W ocenie Trybunału wskazany przez skarżącego wyrok, ze względu na swój zakres przedmiotowy, nie może być traktowany jako ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, w zakresie wskazanych w skardze praw i wolności konstytucyjnych, ze względu na fakt, że wskutek jego wydania prawa te i wolności nie doznały żadnego uszczerbku. Skarżący upatruje naruszenia wskazanych w skardze praw konstytucyjnych w konieczności odbywania kary izolacyjnej w określonych warunkach, dopuszczonych przez zaskarżone przepisy. Nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego, że wydane w sprawie rozstrzygnięcie nie dotyczyło jednak uchylenia kwestionowanych przez skarżącego warunków ani jakiejkolwiek modyfikacji istniejącego stanu faktycznego. Przyczyną oddalenia powództwa nie były bowiem zarzuty dotyczące bezpodstawoności dochodzenia zadośćuczynienia za narażenie na utratę zdrowia psychicznego i niezapewnienia dogodnych warunków bytowych, lecz uznanie bezzasadności stawianych zarzutów. Przedmiotem rozstrzygnięcia była w istocie kwestia uzyskania zadośćuczynienia za bezprawne, w ocenie skarżącego, zachowanie organów państwowych, które doprowadziło do powstania kwestionowanego stanu faktycznego. W ocenie Trybunału zarzuty podnoszone na podstawie wydanych w sprawie orzeczeń odmawiających przyznania zadośćuczynienia mogłyby jedynie dotyczyć wynikającego z art. 77 ust. 1 Konstytucji prawa do naprawienia szkody za bezprawne działanie organów państwa (niepowołanego jednak przez skarżącego w skardze konstytucyjnej), nie zaś prawa do ochrony prywatności czy zakazu nieludzkiego i poniżającego traktowania. Podkreślić należy jednak, że nawet tak rozumiany zarzut, ze względu na to, że podstawą oddalenia powództwa był brak wykazania przez skarżącego naruszenia jego dóbr osobistych, tj. narażenia na utratę zdrowia psychicznego przez niezapewnienie dogodnych warunków bytowych w areszcie śledczym, nie mógłby stanowić podstawy do rozpoznania zarzutu niekonstytucyjności wskazanych w skardze konstytucyjnej przepisów. Podkreślić należy, że treść rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego nie została zdeterminowana przez wskazane w skardze regulacje, lecz wynikała z niespełnienia innej przesłanki warunkującej przyznanie zadośćuczynienia, tj. uznania powództwa w całości za bezzasadne, a tym samym brak jednej z przesłanek wymaganych przez art. 79 Konstytucji dla skutecznej skargi konstytucyjnej.

Reasumując, stwierdzić należy, że wskazane w skardze orzeczenie odmawiające przyznania skarżącemu zadośćuczynienia za narażenie na utratę zdrowia psychicznego, wynikające z przebywania w przeludnionej celi, ze względu na uznanie powództwa za bezzasadne, nie narusza praw i wolności konstytucyjnych, których ochrony domaga się skarżący w trybie wniesionej skargi konstytucyjnej. Z tych powodów nie można przyjąć, że jest to ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, o prawach konstytucyjnych skarżącego wskazanych w skardze konstytucyjnej. Skarżący nie wskazał żadnego innego rozstrzygnięcia, wydanego na podstawie zaskarżonych przepisów, kształtującego jego sytuację prawną w zakresie wskazanych w skardze praw i wolności, co prowadzi do uznania, że skarga stanowiąca przedmiot wstępnego rozpoznania nie spełnia przewidzianych prawem przesłanek, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.

W tym stanie rzeczy, należy odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.