W skardze konstytucyjnej złożonej 25 października 1999 r., zarzucono, iż art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz.U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 ze zm.) narusza art. 67 ust. 1 i art. 69 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej przez ustalenie sztywnych granic kwotowych dochodu, których przekroczenie uniemożliwia skorzystanie z prawa do zabezpieczenia społecznego. Skarżący podkreślił, że art. 67 ust. 1 i art. 69 Konstytucji nie uzależnił prawa do pomocy społecznej od sztywno określonych barier dochodu. Wprowadzenie takich barier dochodu jest ponadto sprzeczne z ideą pomocy społecznej wyrażoną w art. 2 ust. 1 ustawy, gdyż uniemożliwia dostosowanie pomocy społecznej do różnych sytuacji życiowych.

Decyzją Dyrektora MOPS w P. przyznano skarżącemu nieodpłatne usługi specjalistyczne w okresie od 28 września 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. Skarżący wniósł o zamianę tych usług na zasiłek celowy w kwocie 150 zł miesięcznie. Wniosek ten został potraktowany jako rezygnacja ze świadczeń, dlatego też decyzją z 21 października 1998 r. Dyrektor MOPS w P. zmienił swą wcześniejszą decyzję przyznając nieodpłatne usługi specjalistyczne w okresie od 28 września 1998 r. do 30 września 1998 r. Na skutek odwołania skarżącego Wojewoda w P. decyzją z 2 grudnia 1998 r. uchylił powyższą decyzję i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Decyzją z 15 stycznia 1999 r. Dyrektor MOPS w P. odmówił przyznania skarżącemu zasiłku celowego na potrzeby mieszkaniowe, zakup leków i refundację za usługi specjalistyczne ze względu na to, iż dochód skarżącego przekracza kwotę, o której mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją z 3 marca 1999 r. Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. Na powyższą decyzję skarżący złożył skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego, który wyrokiem z 22 lipca 1999 r. skargę tę oddalił. Zarówno Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P., jak i Naczelny Sąd Administracyjny podkreśliły, iż prawo do pomocy społecznej przysługuje osobom, których dochód nie przekracza kwot określonych w art. 4 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Wbrew twierdzeniom zawartym w skardze konstytucyjnej, przekroczenie granic dochodu o których mowa art. 4 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej nie uniemożliwia automatycznie skorzystania z prawa do pomocy społecznej. Wprawdzie przepis ten wprowadza jako zasadę możliwość korzystania z pomocy społecznej przez osoby, których dochód nie przekracza wyznaczonych w nim progów, jednakże art. 31a ustawy dopuszcza wyjątki od tej zasady. W myśl art. 31a przedmiotowej ustawy w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie nie spełniającej kryterium dochodowego z art. 4 ust. 1 może być przyznany bezzwrotny zasiłek okresowy lub celowy. Przepis ten nakłada na organ pomocy społecznej obowiązek rozważenia sytuacji życiowej osoby ubiegającej się o pomoc i ustalenia czy w grę wchodzi przypadek szczególny. Obowiązkiem organu jest uzasadnienie dokonanej oceny. Celem art. 31a ustawy jest stworzenie możliwości przyznania pomocy w sytuacjach, gdy uzyskany dochód przekracza kryterium, o którym mowa w zaskarżonym przepisie ustawy o pomocy społecznej. Wydanie decyzji odmownej powinno być poprzedzone nie tylko ustaleniem, że przekroczona została wysokość dochodu określona w art. 4 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, ale także rozważeniem przesłanek określonych w art. 31a tej ustawy (por. wyrok NSA z 1 stycznia 1998 r., sygn. II SA/Łd 744/97, ONSA 1999/1/25). Wskazuje na to również art. 43 ust. 3 ustawy, w myśl którego decyzja o przyznaniu lub odmowie świadczenia wymaga przeprowadzenia uprzednio wywiadu środowiskowego i ustalenia sytuacji materialnej osoby ubiegającej się o świadczenie. Należy podkreślić, iż obowiązek ustalenia w oparciu o art. 4 ust. 1 w związku z art. 31a przedmiotowej ustawy, czy nie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek uzasadniający odstąpienie od kryterium dochodowego, znajduje też uzasadnienie w art. 67 ust. 1 Konstytucji RP. Przepis ten jest bowiem adresowany nie tylko do organów prawodawczych, ale do wszystkich organów władzy publicznej. Wynika z niego obowiązek stosowania prawa w indywidualnych przypadkach w sposób, który w jak największym stopniu będzie realizował konstytucyjne prawo obywateli do zabezpieczenia społecznego.

Z powyższego wynika, iż art. 4 ust. 1 zaskarżonej ustawy nie narusza prawa skarżącego do zabezpieczenia społecznego. Odrębną kwestią pozostaje czy prawo to nie zostało naruszone na skutek zastosowanej, we wskazanych wyżej indywidualnych rozstrzygnięciach, wykładni zaskarżonej ustawy lub dokonanych ustaleń faktycznych. Kwestia ta nie mieści się jednak w zakresie kognicji Trybunału Konstytucyjnego. W myśl art. 79 ust. 1 konstytucji prawo do złożenia skargi konstytucyjnej przysługuje w sprawie zgodności z konstytucją aktu normatywnego. Przedmiotem skargi konstytucyjnej nie mogą być natomiast akty stosowania prawa.

Ponieważ sformułowany w skardze konstytucyjnej zarzut naruszenia przez art. 4 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej art. 67 ust. 1 i art. 69 konstytucji nie znajduje oparcia w normatywnej treści zaskarżonej ustawy, skargę należy uznać za oczywiście bezzasadną. Na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym uzasadniona jest odmowa nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.