Skarga konstytucyjna Ryszarda E. zarzuca niezgodność art. 101 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) z art. 77 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z uwagi na to, iż przepis ten pozbawia prawa do zrekompensowania w pełnym zakresie szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie organu publicznego. W piśmie procesowym z 18 lutego 1998 r. skarżący podniósł nadto, iż zostało naruszone jego prawo do sądu określone w art. 77 ust. 2 konstytucji, ponieważ odmówiono mu złożenia kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego w B. z 30 grudnia 1994 roku.

Z przedłożonej skargi konstytucyjnej wynika, iż stosując zaskarżony przepis, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w A. decyzją z 14 lutego 1995 roku przeliczył emeryturę skarżącego, ustalając jej wysokość na kwotę 821,70 zł oraz należność wraz z odsetkami, z tytułu opóźnienia w wypłacie części należnego świadczenia w okresie od 1 lutego 1993 r. do 28 lutego 1995 r. Od decyzji tej skarżący złożył odwołanie do Sądu Wojewódzkiego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B., który wyrokiem z 10 sierpnia 1995 r. odwołanie oddalił. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. wyrokiem z 19 października 1995 r. oddalił rewizję skarżącego od wyroku Sądu Wojewódzkiego. Skarżący wniósł następnie podanie do Rzecznika Praw Obywatelskich o zaskarżenie w drodze kasacji wyżej wymienionych wyroków. Pismem z 19 grudnia 1997 r. Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował skarżącego, iż nie znalazł podstaw do złożenia kasacji.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 11 marca 1998 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wskazując, iż skarżący wniósł skargę do Trybunału z wyraźnym przekroczeniem dwumiesięcznego terminu, liczonego od daty doręczenia skarżącemu ostatecznego rozstrzygnięcia, określonego w art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym.

W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał zauważył, że wbrew twierdzeniom skarżącego, nie można traktować odpowiedzi Rzecznika Praw Obywatelskich z 19 grudnia 1997 r. (którą skarżący otrzymał 22 grudnia 1997 r.), jako ostatecznego rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie, gdyż kompetencje Rzecznika nie obejmują rozstrzygania takich kwestii. Pismo to informuje jedynie skarżącego, że Rzecznik Praw Obywatelskich nie znalazł podstaw do skorzystania z przysługujących mu kompetencji do wniesienia kasacji w jego sprawie. Pismo to ma jedynie charakter wyjaśniający i nie rozstrzyga zarówno o emerytalnych prawach skarżącego, jak też o dopuszczalności lub niedopuszczalności kasacji.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący złożył zażalenie, wnosząc jednocześnie o przywrócenie terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, ze względu na brak nadmiernego zawinienia po stronie skarżącego i jego słuszny interes.

Badając niniejszą sprawę Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Bezspornym faktem jest, że o emerytalnych prawach skarżącego rozstrzygnęła decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w A. z 14 lutego 1995 r., która nabrała charakteru ostatecznego orzeczenia po wydaniu wyroku Sądu Apelacyjnego w B. z 19 października 1995 r. Orzeczenie to doręczono skarżącemu 31 października 1995 r., a zatem w terminie, kiedy w polskim porządku konstytucyjnym nie funkcjonowała jeszcze instytucja skargi konstytucyjnej. Skargę konstytucyjną wprowadziła Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., która weszła w życie 17 października 1997 r. Skarga konstytucyjna została nadana w Urzędzie Pocztowym 29 stycznia 1998 r., a więc z natury rzeczy złożono ją z wyraźnym przekroczeniem dwumiesięcznego terminu liczonego od daty doręczenia skarżącemu ostatecznego rozstrzygnięcia, t.j. od 31 października 1995 roku.

Zażalenie od postanowienia odmawiającego nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, z uwagi na przekroczenie terminu przewidywanego do jej wniesienia, nie może być rozpoznane przez Trybunał Konstytucyjny, bowiem nie zostało sporządzone przez osobę uprawnioną. Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, skarga konstytucyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego. Trybunał Konstytucyjny potwierdza wyrażony w postanowieniu z 24 lutego 1998 r. (sygn. Ts 19/97) pogląd, że wymóg ten rozciąga się także na zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, wydane po przeprowadzeniu wstępnego jej rozpoznania na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Ze względu na nadzwyczajny charakter skargi konstytucyjnej, jako instrumentu obrony praw i wolności konstytucyjnych, a także w celu prawidłowego sformułowania skargi konstytucyjnej i ograniczenia spraw, w których skarga ta byłaby środkiem przedwczesnym, zbędnym lub niedopuszczalnym z punktu widzenia ochrony interesów osób skargę taką składających, ustawodawca wprowadził obowiązek sporządzenia skargi przez osobę posiadającą kwalifikowaną wiedzę prawniczą. Z istoty rozpoznania wstępnego wynika, iż obowiązek zastępstwa procesowego w zakresie sporządzenia skargi rozciągać się powinien także na czynności mające doprowadzić do weryfikacji orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, zapadających w tej fazie rozpoznawania skargi konstytucyjnej. Odnosi się to w szczególności do sporządzenia zażalenia na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Możliwość samodzielnego kwestionowania przez skarżącego ustaleń poczynionych przez Trybunał Konstytucyjny, a odnoszących się do spełnienia przez skargę konstytucyjną wymogów formalnych, podważa istotę i cel wprowadzonego w art. 48 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym obowiązku sporządzenia skargi konstytucyjnej przez adwokata lub radcę prawnego.

Z uwagi więc na to, iż zażalenie z 21 marca 1998 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 11 marca 1998 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, nie zostało sporządzone przez adwokata lub radcę prawnego, nie mogło być przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.