W skardze konstytucyjnej Mieczysława A., sporządzonej 27 listopada 1998 r. zarzucono, iż ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity z 1993 r., Dz.U. Nr 13, poz. 60 ze zm.), w szczególności zaś jej art. 4 ust. 1, jest niezgodna z art. 67 oraz art. 68 Konstytucji RP.

Zdaniem skarżącego, zakwestionowana ustawa narusza wolności skarżącego przez odmowę zabezpieczenia społecznego pomimo spełnienia przesłanek określonych w konstytucji, a nadto przez uzależnienie dostępu do świadczeń z opieki zdrowotnej od sytuacji materialnej obywatela, określonej przez wskaźnik wzrostu cen i usług konsumpcyjnych opublikowany w formie “obwieszczenia”.

Skarżący wskazał, iż stosując zakwestionowane przepisy Dyrektor Centrum Pomocy Społecznej Gminy W.-W. decyzją z 8 sierpnia 1997 r. odmówił mu udzielenia bezzwrotnej pomocy finansowej, którą to decyzję utrzymało w mocy Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z 28 sierpnia 1997 r., zaś skarga na decyzję Kolegium została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 17 lutego 1998 roku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 15 grudnia 1998 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków formalnych przedłożonej skargi konstytucyjnej w szczególności poprzez dołączenie kopii postanowienia Sądu Rejonowego o ustanowieniu dla skarżącego adwokata z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej, podanie daty doręczenia skarżącemu decyzji Okręgowej Rady Adwokackiej wyznaczającej pełnomocnikiem z urzędu adwokata Zbigniewa P., a także uzasadnienie przedstawionych w skardze zarzutów ograniczenia przez art. 4 ust. 1 zaskarżonej ustawy, prawa do równego dostępu do świadczeń z opieki zdrowotnej oraz naruszenia przez wyrok NSA z 17 lutego 1998 r. prawa do ochrony życia wyrażonego w art. 68 konstytucji.

Mimo upływu wyznaczonego terminu pełnomocnik skarżącego nie uzupełnił powyższych braków skargi konstytucyjnej stwierdzając jedynie, iż uzasadnienie przedłożonej skargi konstytucyjnej przedstawi na rozprawie.

Ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym określa warunki formalne, jakim powinna odpowiadać skarga konstytucyjna. W szczególności powinna ona wskazywać te okoliczności, które uzasadniają stwierdzenie, iż spełnione zostały warunki umożliwiające merytoryczne jej rozpoznanie, sama zaś skarga nie jest bezzasadna. Między innymi art. 47 ust. 2 tej ustawy wymaga uzasadnienia zarzutów przedstawionych w skardze, zaś przyjęcie, iż dochowany został dwumiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej wymaga ustalenia, jak długo trwało zawieszenie biegu tego terminu z uwagi na toczące się na podstawie art. 48 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym postępowanie w przedmiocie wniosku o ustanowienie radcy prawnego lub adwokata z urzędu. Decydujące znaczenie dla tej ostatniej kwestii ma chwila uzyskania przez skarżącego informacji o tym, kto został ostatecznie wyznaczony do sporządzenia w jego imieniu skargi konstytucyjnej.

Przypomnieć wypada, że “Naruszenie praw i wolności skarżącego przez ostateczne orzeczenie podlega na zasadach określonych w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym wstępnemu rozpoznaniu (art. 36 ust. 1 ustawy). Zasady te zaś przewidują wstępną fazę rozpoznania skargi (wniosku, pytania prawnego), której celem jest nie tylko wyeliminowanie braków formalnych skargi, które podczas fazy rozpoznawczej postępowania uniemożliwiałyby Trybunałowi Konstytucyjnemu zbadanie wszystkich istotnych okoliczności sprawy. Zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy, wstępna faza rozpoznania skargi ma również za zadanie wstępne zbadanie jej merytorycznej zasadności˝ (postanowienie z 26 stycznia 1999 r., sygn. Ts 124/98). Zawartego w piśmie z 28 grudnia 1998 r. oświadczenia pełnomocnika skarżącego “uzasadnienie przedłożonej skargi konstytucyjnej przedstawię na rozprawie” - nie sposób uznać za wystarczające uzasadnienie zgłoszonych w skardze zarzutów.

Niezależnie od nie uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, z treści zawartego w niej wniosku o przywrócenie terminu do jej złożenia wynika, iż zdaniem pełnomocnika skarżącego przekroczony został dwumiesięczny termin, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Okoliczność ta samodzielnie przesądza, iż nie zostały spełnione warunki umożliwiające merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje pogląd wyrażony w postanowieniu z 21 stycznia 1998 r. (sygn. Ts 2/98, opublikowanym w OTK ZU Nr 2/1998, poz. 21), zgodnie z którym dwumiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej ma charakter materialnoprawny, wyznaczający granice dla podjęcia przez skarżącego obrony przysługujących mu praw i wolności konstytucyjnych poprzez zakwestionowanie w skardze konstytucyjnej generalnego aktu normatywnego. Skarga konstytucyjna nie ma bowiem charakteru zwykłej czynności procesowej w normalnym toku instancji, co przesądza, iż termin do jej złożenia ma charakter terminu zawitego i nie ma możliwości jego przywrócenia. Takie stanowisko znajdowało potwierdzenie w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienie z 28 stycznia 1998 r., sygn. Ts 21/97, OTK ZU Nr 2/1998, poz. 23; postanowienie z 15 lipca 1998 r., sygn. Ts 79/98, OTK ZU Nr 5/1998, poz. 87; postanowienie z 10 sierpnia 1998 r., sygn. Ts 73/98, OTK ZU Nr 5/1998, poz. 82)

Z tych też powodów należało pozostawić bez rozpoznania wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi konstytucyjnej oraz odmówić nadania tej skardze dalszego biegu.