W dniu 19 czerwca 2006 r. skarżący wniósł do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną, w której zarzucił, że art. 3431 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim narusza prawo skarżącego do „sprawiedliwości sądowniczej”. Skarżący podnosi ponadto, że przepis ten jest zbędny wobec pełnego uregulowania problematyki ochrony posiadania w innych przepisach kodeksu cywilnego. Skarżący zarzuca także, że art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) jest niezgodny z art. 75 ust. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji ze względu na nieprawidłową definicję lokalu i naruszenie prawa do „sprawiedliwości sądowniczej”.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w oparciu o następujący stan faktyczny. Mimo rozwiązania stosunku pracy pomiędzy skarżącym i Akademią Rolniczą we Wrocławiu, skarżący zamieszkiwał w Hotelu Asystenta należącym do zasobów mieszkaniowych Akademii Rolniczej, za jej zgodą. W październiku 2003 r. Akademia Rolnicza zaproponowała skarżącemu zamianę dotychczas zajmowanego lokalu nr 312 na inny lokal położony w tym samym budynku, lecz o większej powierzchni. Skarżący odrzucił tę propozycję i zamieszkiwał nadal w lokalu 312. W związku z tym faktem Akademia Rolnicza kolejnymi pismami wzywała skarżącego do opuszczenia Hotelu Asystenta. Skarżący wniósł w konsekwencji najpierw powództwo o ustalenie istnienia stosunku najmu lokalu 312 pomiędzy nim a Akademią Rolniczą oraz – później – powództwo o ochronę posiadania lokalu 312. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia wyrokiem z 13 sierpnia 2004 r. (sygn. akt I C 359/04) oddalił powództwo skarżącego o ochronę naruszonego posiadania. Wniesioną przez skarżącego apelację Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił wyrokiem z 26 października 2005 r. (sygn. akt II Ca 1013/04).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest środkiem służącym ochronie konstytucyjnych praw lub wolności, którego wniesienie uwarunkowane zostało szeregiem przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Skargę konstytucyjną może zgodnie z tymi regulacjami wnieść każdy, czyje prawa lub wolności zagwarantowane Konstytucją zostały naruszone wskutek zastosowania normy prawnej, która jest niezgodna z Konstytucją, po wyczerpaniu przez skarżącego przysługującej mu drogi prawnej. W tym świetle należy przyjrzeć się zarzutom stawianym przez skarżącego w niniejszej sprawie. W pierwszej kolejności w skardze konstytucyjnej wskazano, że regulacja zawarta w art. 3431 Kodeksu cywilnego, przewidująca odpowiednie stosowanie przepisów o ochronie posiadania do władania lokalem, stanowi podstawę wydania przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia wyroku oddalającego powództwo posesoryjne skarżącego oraz wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu oddalającego apelację skarżącego. Treść tych wyroków, jak wskazuje skarżący, narusza jego prawo do „sprawiedliwości sądowniczej”, rozumianej tu jako zakończenie postępowania sądowego słusznym rozstrzygnięciem. Należy w tym miejscu zauważyć, że w świetle ustabilizowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego prawo do sądu obejmuje w szczególności prawo dostępu do sądu, tj. prawo do uruchomienia postępowania przed sądem, prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności, prawo do wyroku sądowego, tj. prawo uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Skarżący wskazuje, że w oparciu o kwestionowany przepis sądy orzekające odmówiły mu ochrony posesoryjnej zajmowanego lokalu nr 312. Lektura wspomnianych powyżej orzeczeń prowadzi jednak do odmiennych niż zaprezentowane w skardze konstytucyjnej wniosków. Obydwa orzekające w sprawie sądy rozstrzygnęły merytorycznie żądanie skarżącego, a więc przyjęły, że w danych okolicznościach faktycznych ochrona posesoryjna in abstracto może przysługiwać. W tym kontekście należy uznać za nieuzasadniony zarzut naruszenia prawa do dostępu do sądu i uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia, skoro żądanie skarżącego zostało merytorycznie rozpatrzone. Jego oddalenie (w tym oddalenie apelacji) stanowi natomiast konsekwencję stwierdzenia, że w przedstawionych okolicznościach faktycznych sprawy nie doszło ani do naruszenia, ani do zakłócenia posiadania przez skarżącego lokalu, w którym zamieszkiwał. Trybunał tym samym nie dopatrzył się związku pomiędzy normą, której zbadania z Konstytucją domaga się skarżący a wskazanym w skardze konstytucyjnej naruszeniem prawa skarżącego do sądu we wskazanym powyżej aspekcie tego prawa. Za oczywiście bezzasadne Trybunał uznał także pozostałe zarzuty stawiane w skardze konstytucyjnej w stosunku do art. 3431 k.c. Skarżący wywodzi, że kwestionowany przepis jest zbędny w systemie prawa cywilnego, a co najmniej wadliwie sformułowany. Tymczasem skarga konstytucyjna przysługuje tylko wówczas, gdy wskutek wydania ostatecznego orzeczenia doszło do naruszenia konstytucyjnie gwarantowanych praw lub wolności jednostki. Wskazanie, że przepis jest zbędny lub wadliwy nie spełnia jeszcze wskazanej przesłanki skargi konstytucyjnej. Zbędność lub wadliwość przepisu musiałaby ponadto wiązać się z naruszeniem konkretnie wskazanego prawa lub wolności. W niniejszej sprawie skarżący jako naruszone prawo stara się wskazać prawo do „sprawiedliwości sądowniczej”. Mimo wskazania jako przedmiotu kontroli art. 3431 k.c. argumentacja przedstawiona w skardze konstytucyjnej zmierza jasno nie do wykazania niekonstytucyjności tego przepisu, lecz niekonstytucyjności wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu ostatecznie odmawiającego skarżącemu ochrony posesoryjnej w istniejących okolicznościach faktycznych sprawy. Pod pojęciem „sprawiedliwości sądowniczej” skarżący rozumie zatem prawo do uzyskania orzeczenia zgodnego z jego żądaniem. Tymczasem takiego prawa Konstytucja nie gwarantuje. Art. 45 ust. 1 Konstytucji zapewnia każdemu prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd, rozumiane materialnie jako możliwość prawnie skutecznej ochrony praw na drodze sądowej. Ochronę taką gwarantuje ukształtowanie warunków realizacji tego prawa, które nie prowadzi do ograniczenia możliwości merytorycznego zbadania przez sąd zarzutów formułowanych przez skarżącego (zob. wyroki TK z: 31 stycznia 2005 r., SK 27/03, OTK ZU nr 1/A/2005, poz. 8; 5 lipca 2005 r., SK 26/04, OTK ZU nr 7/A/2005, poz. 78). Jak już wcześniej wspomniano, sądy powszechne rozpatrzyły jednak merytorycznie zarówno samo żądanie, jak i wnioski (także dowodowe) składane przez skarżącego w postępowaniu o ochronę posiadania. W świetle tych rozważań należy uznać, że skarżący nie wskazał naruszenia konstytucyjnego prawa lub wolności. Trybunał uznał ponadto, że skarżący domaga się zbadania zgodności z Konstytucją orzeczenia Sądu Okręgowego we Wrocławiu, wskazując na to, że sąd ten niezasadnie odmówił zajmowanemu przez skarżącego lokalowi cechy samodzielnego lokalu mieszkalnego oraz nie uznał nawiązania pomiędzy skarżącym a Akademią Rolniczą we Wrocławiu stosunku najmu o charakterze cywilnoprawnym. Na marginesie należy zauważyć, że powództwo posesoryjne służy ochronie posiadania, pod którym to pojęciem rozumie się stan faktyczny obejmujący władanie rzeczą (corpus) oraz wolę posiadania rzeczy jak osoba uprawniona (animus). Posiadanie jest niezależne od stanu prawnego – jego ochrona realizowana także wówczas, gdy posiadaczowi nie przysługuje żadne prawo do rzeczy, a nawet gdy jest on w złej wierze. Zwrot „jak uprawniony (…)” oznacza jedynie sposób władania rzeczą i współdefiniuje jego element subiektywny. Zarzuty przedstawione w skardze należy więc odczytać jako zarzuty stawiane wyrokowi sądu, a nie samej normie wskazanej pozornie jako przedmiot badania zgodności z Konstytucją. Tymczasem, jak wyraźnie wynika z art. 79 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Konstytucyjny nie ma kompetencji do kontroli orzeczeń sądów powszechnych.

W odniesieniu do zarzutów formułowanych w stosunku do art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego należy w pierwszej kolejności zaznaczyć, że przepis ten zawiera jedynie definicję pojęcia lokalu stosowanego w dalszych przepisach tej ustawy. Skarżący podnosi, że przepis ten doprowadził do wydania niekorzystnego dla niego wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu, wskutek czego naruszone zostało jego prawo zagwarantowane w art. 75 ust. 2 Konstytucji. Zarzut ten należy uznać za oczywiście bezzasadny. Konstytucja stanowi we wskazanym art. 75 ust. 2 jedynie, że ochronę praw lokatorów określa ustawa. Wbrew twierdzeniom zawartym w skardze konstytucyjnej nie wynika z niego „prawo do uzyskiwania przez obywateli praw lokatorskich w drodze ustawy”, lecz nakłada on na państwo obowiązek stanowienia prawa gwarantującego lokatorom odpowiedni poziom ochrony. Nie wynikają z niego bezpośrednio żadne prawa podmiotowe jednostki, lecz jest on adresowany tylko do ustawodawcy, na co dodatkowo wskazuje ograniczenie jego bezpośredniego zastosowania zawarte w art. 81 Konstytucji. Skoro zatem przesłanką wniesienia skargi konstytucyjnej jest naruszenie konstytucyjnie zagwarantowanych praw lub wolności, to niniejszy zarzut przedstawiony przez skarżącego nie pozwala na nadanie niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Skarżący kwestionuje także zgodność opisanego powyżej art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie praw lokatorów z art. 45 ust. 1 Konstytucji wskazując na wynikające z niego prawo do „sprawiedliwości sądowniczej”. Sama definicja pojęcia „lokal” nie może jednak wywołać takiego skutku i w niniejszej sprawie nie wywołała. Jak Trybunał zauważył rozpatrując zarzuty stawiane wobec art. 3431 k.c., prawo do sądu można rozpatrywać w kilku aspektach, jednak okoliczności faktyczne sprawy nie dają podstaw do przyjęcia, że prawo to w którymkolwiek ze swoich przejawów zostało naruszone. Tym bardziej nie może do takiego wniosku prowadzić wskazanie jako źródła naruszenia definicji używanego przez ustawodawcę pojęcia. Wywody zawarte w skardze konstytucyjnej sprowadzają się w istocie do rozważań na temat pojęcia lokalu używanego w różnych ustawach dotyczących prawa lokalowego oraz prób uzasadnienia, że lokale w Hotelach Asystenckich są lokalami w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów. Nie mają one jednak żadnego znaczenia z punktu widzenia przesłanek skargi konstytucyjnej i zmierzają co najwyżej do wykazania, że orzeczenie Sądu Okręgowego we Wrocławiu nie odpowiada prawu. Podsumowując, Trybunał stwierdza, że w niniejszej skardze konstytucyjnej nie wykazano, by doszło do naruszenia konstytucyjnie gwarantowanych praw lub wolności skarżącego.

Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji.