W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 12 września 2005 r. skarżąca zarzuciła § 3 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 lipca 2002 r. w sprawie uprawnień do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych (Dz. U. Nr 120, poz. 1022; dalej: zaskarżone rozporządzenie) sprzeczność z art. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna wniesiona została w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Skarżąca rozpoczęła w marcu 2001 r. podnoszenie kwalifikacji, które miało jej umożliwić uzyskanie świadectwa kwalifikacyjnego (teraz certyfikat księgowego) zezwalającego na świadczenie usług polegających na samodzielnym prowadzeniu ksiąg finansowych. W trakcie podjętej przez skarżącą nauki Minister Finansów zmienił dwukrotnie rozporządzenie regulujące przesłanki, których spełnienie warunkuje świadczenie wskazanych powyżej usług. Na gruncie aktualnie obowiązującego stanu prawnego skarżąca pomimo zakończenia kształcenia nie może podjąć samodzielnie prowadzenia ksiąg finansowych, jako że nie spełnia wprowadzonych zaskarżonym przepisem wymogów. Taka zmiana stanu prawnego dokonana bez ostatecznie długiego vacatio legis narusza, zdaniem skarżącej, zaufanie obywatela do państwa prawa. Ograniczanie praw nabytych obywatela, a także jego uzasadnionych ekspektatyw nie powinno, jak wywodzi skarżąca, być w państwie prawa dokonywane arbitralnie, bez wskazania interesu publicznego, którego ochronie ma ono służyć. W sprawie skarżącej brak jest natomiast takich „nadrzędnych korzyści ogólnospołecznych” z odjęcia jej praw, które nabyła pod rządami przepisów poprzednio obowiązujących.

Decyzją z 30 czerwca 2003 r. (DR-4/033/46980-1-WW/03) Minister Finansów odmówił skarżącej wydania certyfikatu księgowego uprawniającego do prowadzenia ksiąg rachunkowych ze względu na niespełnienie wymogów dotyczących wykształcenia. Rozstrzygnięcie powyższe utrzymane zostało w mocy decyzją Ministra Finansów z 29 października 2003 r. (DR-4/033/46980-2-WB/03/8005). Wniesiona na powyższą decyzję skarga została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 29 listopada 2004 r. (sygn. akt 6 II SA 4477/03). Naczelny Sąd Administracyjny oddalił wniesioną skargę kasacyjną wyrokiem z 18 maja 2005 r. (sygn. akt II GSK 55/05), doręczonym skarżącej 13 czerwca 2005 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2005 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków wniesionej skargi konstytucyjnej poprzez m.in. dokładne określenie, które z przysługujących skarżącej konstytucyjnych praw i wolności zostało naruszone oraz określenie sposobu tego naruszenia.

W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia skargi konstytucyjnej skarżąca raz jeszcze wskazała, odwołując się do art. 2 Konstytucji, iż poprzez odjęcie ekspektatywy „straciła zaufanie do Państwa i jego organów, jako stojącego na straży obowiązującego prawa a w szczególności nabytych praw obywateli, ponieważ nie istniały żadne nadrzędne korzyści ogólnospołeczne, które wymagałyby ograniczenia lub odjęcia uprawnień indywidualnych obywateli”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji legitymowaną do wniesienia skargi konstytucyjnej jest wyłącznie osoba, której wolności lub prawa konstytucyjne o charakterze podmiotowym zostały naruszone na skutek wydania ostatecznego rozstrzygnięcia na podstawie przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, któremu osoba ta zarzuca niezgodność z Konstytucją. Doprecyzowując przesłanki wniesienia skargi konstytucyjnej ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o TK) w art. 47 ust. 1 pkt 2 nakłada na skarżącego obowiązek wskazania, jakie wolności lub prawa konstytucyjne i w jaki sposób zostały naruszone. Niespełnienie tego wymogu uzasadnia odmowę przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania.

W skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania skarżąca uprawnienie do wniesienia skargi wywodzi z naruszenia zawartej w art. 2 Konstytucji zasady demokratycznego państwa prawnego, a przede wszystkim z wynikającej z niej ochrony zaufania do państwa i stanowionego przezeń ochrona. Zasada ta nie podlega jednak, zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, bezpośredniej ochronie w trybie skargi konstytucyjnej. W postanowieniach wydanych w sprawie o sygn. Ts 105/00 (z 12 grudnia 2000 r., OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 oraz z 23 stycznia 2002 r., OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60) Trybunał – nie negując możliwości odwoływania się przez skarżącego do treści klauzuli generalnej wyrażonej w art. 2 Konstytucji – wskazał jednoznacznie na konieczność precyzyjnego określenia wolności lub prawa podmiotowego, którego naruszenie uzasadnić ma legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej, podkreślając przy tym, że chodzi tu tylko o prawa lub wolności przyjmujące normatywną postać praw podmiotowych. Nie stanowi zatem spełnienia przesłanek skargi konstytucyjnej odwołanie się do wynikających z art. 2 Konstytucji norm prawnych, które przyjmując postać zasad ustroju, adresowane są przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki normowane być powinny poszczególne dziedziny życia publicznego. Powołanie się na te zasady jest dopuszczalne tylko w sytuacji, w której dodatkowo wskazana zostanie wolność lub prawo podmiotowe, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. także postanowienia z: 19 grudnia 2001 r. sygn. SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272; 26 czerwca 2002 r., sygn. SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).

Ponieważ skarżąca pomimo wezwania zarządzeniem Trybunału Konstytucyjnego, nie wskazała konstytucyjnej wolności lub prawa podmiotowego, których ochrony chciałaby dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej, należało – na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK – odmówić nadania dalszego biegu wniesionej skardze.

Niezależnie od powyższej okoliczności wskazać należy na oczywistą bezzasadność wysuniętych w skardze zarzutów stanowiącą samodzielną podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

W niniejszej sprawie przedmiotem skargi konstytucyjnej skarżąca czyni przepis ustawy zawierający regulację materialnoprawną, określającą przesłanki, jakie spełnić musi podmiot, aby uzyskać świadectwo kwalifikacyjne (obecnie: certyfikat księgowy). Przesłanki te zostały ukształtowane odmiennie, niż w rozporządzeniu z 20 sierpnia 1998 r., obowiązującym w momencie przystąpienia przez skarżącą do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, które to kwalifikacje stanowiły warunek sine quo non uzyskania świadectwa kwalifikacyjnego. Podniesione w skardze konstytucyjnej zarzuty niekonstytucyjności nie są jednak skierowane przeciwko temu przepisowi, tzn. skarżąca nie kwestionuje zasadniczo celowości wprowadzonych zaskarżonym przepisem wymogów. Meritum podnoszonych we wniesionej skardze zarzutów stanowi wprowadzenie tych nowych wymogów bez odpowiedniego okresu vacatio legis i przez to pozbawienie jej uzasadnionych oczekiwań, jakie miała podejmując decyzję o uzupełnieniu wykształcenia. Przedmiotem zarzutów nie jest zatem przepis określający warunki uzyskania certyfikatu księgowego, ale są nimi przepisy przejściowe, które – zdaniem skarżącej – nie zostały przez ustawodawcę ukształtowane w sposób zabezpieczający interesy osób, które podjęły określone kroki celem spełnienia poprzednio obowiązujących wymogów. Brak jest zatem koherencji pomiędzy zarzutami skierowanymi de facto przeciwko braku odpowiednich przepisów przejściowych (intertemporalnych) a przedmiotem tych zarzutów, którym jest przepis określający wymogi, jakie należy spełnić, aby uzyskać świadectwo kwalifikacyjne, co uzasadnia przyjęcie oczywistej bezzasadności podniesionych w skardze zarzutów. Podkreślić przy tym należy, iż ani w petitum skargi konstytucyjnej, ani w jej uzasadnieniu, ani nawet w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi, skarżąca nie wskazała żadnego przepisu regulującego zakres zastosowania zaskarżonej regulacji pod względem czasowym.

Na marginesie tylko zaznaczyć należy, iż dla osób, które spełniły przesłanki uzyskania świadectwa kwalifikacyjnego określone w rozporządzeniu Ministra Finansów z 20 sierpnia 1998 r., w dniu utraty przez niego mocy obowiązującej wyznaczony został roczny termin dla złożenia do ministra właściwego do spraw finansów publicznych wniosku o wydanie świadectwa kwalifikacyjnego, wraz z załącznikami wymaganymi zgodnie z tym rozporządzeniem (§ 18 ust. 1 zaskarżonego rozporządzenia). Ta regulacja przemawia także za oczywistą bezzasadnością podniesionych w skardze zarzutów.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak na wstępie.