W skardze konstytucyjnej Józefa G., sporządzonej przez pełnomocnika z urzędu, zakwestionowano zgodność art. 2 pkt 5 ustawy z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych z konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Zaskarżony przepis ustawy wymienia kategorie pracowników, objętych zakresem ustawowego pojęcia “uprawnieni pracownicy”. Zdaniem skarżącego, pominięcie w art. 2 pkt 5 ustawy kategorii pracowników, z którymi “rozwiązano umowę o pracę z przyczyn politycznych, pomimo przepracowania w zakładzie pracy ponad 30 lat” powoduje naruszenie jego konstytucyjnych praw, w szczególności pozbawiając go możliwości uzyskania nieodpłatnych akcji.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 28 marca 2000 r., odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, stwierdzając, iż skarga nie spełnia konstytucyjnych i ustawowych przesłanek warunkujących dopuszczalność merytorycznego jej rozpoznania.

Na postanowienie to zażalenie złożył sam skarżący. Podniósł w nim, iż nienadanie skardze dalszego biegu jest krzywdzące, niezgodne z sumieniem i prawem. Ponadto powtórzył argumenty przemawiające na rzecz zmiany treści kwestionowanego art. 2 pkt 5 ustawy, poprzez poszerzenie kręgu osób uprawnionych do nabywania akcji pracowniczych.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Zażalenie skarżącego nie mogło zostać merytorycznie rozpatrzone. Zgodnie z treścią art. 48 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym skarga powinna zostać sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego, chyba, że skarżącym jest sędzia, prokurator, notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych. Ratio legis wprowadzenia przez ustawodawcę obowiązku sporządzenia skargi konstytucyjnej przez osobę posiadającą kwalifikacje prawnicze było zagwarantowanie prawidłowego pod względem prawnym sformułowania skargi konstytucyjnej, w szczególności zaś ograniczenie występowania ze skargą w sytuacji, gdy byłaby ona środkiem przedwczesnym, zbędnym lub niedopuszczalnym z punktu widzenia interesów osób skargę składających. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego wymóg zastępstwa przez adwokata lub radcę prawnego rozciąga się również na zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, wydane po przeprowadzeniu wstępnego jej rozpoznania (art. 49 w zw. z art. 36 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Celem postępowania związanego ze wstępnym rozpoznaniem skargi konstytucyjnej jest jej weryfikacja w świetle określonych przez prawodawcę przesłanek, warunkujących dopuszczalność merytorycznego rozpatrzenia skargi. Z istoty rozpoznania wstępnego wynika więc, iż obowiązek zastępstwa procesowego w zakresie sporządzenia skargi konstytucyjnej rozciągać się musi także na czynności związane z weryfikowaniem orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego podjętych w tej fazie postępowania. Tym samym obejmuje on również sporządzenie zażalenia na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Uznanie dopuszczalności samodzielnego kwestionowania przez skarżącego ustaleń poczynionych przez Trybunał Konstytucyjny, dotyczących spełnienia przez skargę konstytucyjną przesłanek warunkujących jej merytoryczne rozpatrzenie podważałoby cel i istotę obowiązku ustanowionego w art. 48 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Nie ulega wątpliwości, iż kwalifikowana wiedza prawnicza wymagana od podmiotu sporządzającego skargę konstytucyjną, pożądana jest tym bardziej w sytuacji, w której dochodzi do zakwestionowania stanowiska wyrażonego w postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Powyższy pogląd znajduje pełne odzwierciedlenie w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 24 lutego 1998 r., sygn. Ts 19/97, OTK ZU Nr 2/1998, poz. 24; 2 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 15/98, OTK ZU Nr 3/1998, poz. 44; 5 stycznia 1999 r., sygn. Ts 105/98, OTK ZU Nr 1/1999, poz. 9; 21 stycznia 1999 r., sygn. Ts 116/98, OTK ZU Nr 1/1999, poz. 11; 6 lipca 1999 r., sygn. Ts 25/99, OTK ZU Nr 5/1999, poz. 110).

Uwzględniając okoliczność, iż zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 marca 2000 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej nie zostało sporządzone przez adwokata lub radcę prawnego, nie może ono być zatem przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny.