W skierowanej 12 lutego 2001 r. (data nadania w urzędzie pocztowym) do Trybunału Konstytucyjnego skardze konstytucyjnej pełnomocnik skarżącego – Leszka Kwietnia zakwestionował zgodność art. 72 ustawy – Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (dalej: ordynacja wyborcza) z art. 32, art. 45 i art. 77 Konstytucji RP.

Skargę konstytucyjną sporządzono w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 7 października 1998 r. (sygn. akt I Ns 113/98), wydanym na podstawie art. 72 ordynacji wyborczej, Sąd Wojewódzki w Wałbrzychu nakazał skarżącemu sprostowanie informacji zawartych w liście otwartym skierowanym do jednego z kandydatów na radnych, przeproszenie kandydata oraz wpłatę określonej kwoty pieniężnej na cel charytatywny. Apelacja skarżącego od tego orzeczenia została oddalona postanowieniem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 12 października 1998 r. (sygn. akt I A Cz 846/98). W związku z wyrokami Naczelnego Sądu Administracyjnego zapadłymi 7 kwietnia 2000 r. (sygn. akt II SA Wr 810/98 oraz II SA Wr 1681/98), a potwierdzającymi – zdaniem skarżącego – okoliczności podniesione w liście otwartym, skarżący zwrócił się 31 lipca 2000 r. do Sądu Okręgowego w Świdnicy z wnioskiem o wznowienie postępowania zakończonego wskazanym wyżej orzeczeniem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu. Postanowieniem z 8 listopada 2000 r. Sąd Okręgowy w Świdnicy odrzucił skargę o wznowienie postępowania, wskazując na niedopuszczalność wznowienia postępowania zakończonego orzeczeniem wydanym w trybie art. 72 ordynacji wyborczej. Odrzucone zostały także skargi o wznowienie postępowania kierowane przez skarżącego do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu. Sąd ten odrzucił także wniesioną przez skarżącego kasację, zaś zażalenie skarżącego w przedmiocie odrzucenia kasacji zostało oddalone postanowieniem Sądu Najwyższego z 26 stycznia 2000 r. (sygn. akt III CZ 173/99).

Uzasadniając postawiony zarzut pełnomocnik skarżącego wskazał na naruszenie konstytucyjnej zasady równości, poprzez zróżnicowanie ochrony prawnej w okresie kampanii wyborczej oraz po wyborach, kiedy to niedopuszczalne jest korzystanie z możliwości wznowienia postępowania. Podniósł ponadto zarzut naruszenia prawa do sądu oraz zakazu zamykania drogi sądowej wskutek ustawowego wyłączenia możliwości wznowienia postępowania pomimo uzyskania w sprawie nowych dowodów, w postaci wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego. Jako ostateczne orzeczenie wydane w sprawie skarżącego na podstawie zakwestionowanego przepisu ustawy, wskazano w skardze opisane wyżej postanowienie Sądu Okręgowego w Świdnicy z 8 listopada 2000 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Art. 79 ust. 1 Konstytucji przewiduje, iż przedmiotem skargi uczynić można przepis ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego, sąd bądź organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o konstytucyjnych prawach, wolnościach albo obowiązkach skarżącego. Z kolei w myśl art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, skarga może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.

W świetle powyższych unormowań nie ulega wątpliwości, iż przedmiotem skargi uczynić można przepis, który stanowił normatywną podstawę ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego, naruszającego przysługujące skarżącemu konstytucyjne prawa lub wolności. Od doręczenia skarżącemu takiego orzeczenia rozpoczyna bieg 3-miesięczny termin do wystąpienia w danej sprawie ze skargą konstytucyjną.

Zaskarżony art. 72 ordynacji wyborczej przewiduje w ust. 3 in fine, iż „na postanowienie sądu apelacyjnego nie przysługuje środek zaskarżenia i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu”. Uwzględniając opisany wyżej przebieg postępowania w sprawie skarżącego uznać więc należy, iż orzeczeniem spełniającym opisane wyżej wymogi było postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 12 października 2000 r., którym oddalono zażalenie skarżącego na postanowienie Sądu Wojewódzkiego w Wałbrzychu w przedmiocie sprostowania, przeproszenia, wpłaty i zapłaty.

Uzupełniając braki formalne skargi konstytucyjnej, pełnomocnik skarżącego wyjaśnił, iż postanowienie to doręczone zostało skarżącemu nie wcześniej niż 9 listopada 1998 r., gdyż taka data widnieje na uzasadnieniu tego orzeczenia, w miejscu potwierdzenia za zgodność z oryginałem. Od 10 listopada 1998 r. rozpoczął więc bieg ustawowy termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Ponieważ skargę wniesiono 12 lutego 2001 r. nie może budzić wątpliwości przekroczenie terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Przyjęciu takiej kwalifikacji postanowienia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 12 października 1998 r., towarzyszy jednocześnie uznanie za nieuzasadnione potraktowania jako ostatecznego orzeczenia postanowienia Sądu Okręgowego w Świdnicy z 8 listopada 2000 r., do czego skłania się pełnomocnik skarżącego. Należy w tym miejscu podkreślić, iż podstawowe znaczenie dla obliczenia terminu do występowania ze skargą ma ustalenie, któremu z rozstrzygnięć sądowych wskazanych w niniejszym postępowaniu przypisać można walor ostatecznego orzeczenia, wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu, które determinowało sytuację skarżącego w zakresie powołanych w skardze konstytucyjnych praw bądź wolności skarżącego. W dotychczasowym orzecznictwie wielokrotnie podkreślano, iż wyliczenie zawarte w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie ma charakteru przypadkowego, ale wskazuje na priorytet prawomocnych wyroków sądowych, jako form orzekania o konstytucyjnych prawach i wolnościach skarżącego. Z drugiej zaś strony, podkreślić należy, iż przesłanek wyliczonych w powoływanym przepisie ustawy nie należy traktować w oderwaniu od siebie, ale w pewnym funkcjonalnym ich związku. Wyczerpanie przysługującej skarżącemu drogi prawnej winno więc być rozumiane jako konieczność wykorzystania tych przysługujących skarżącemu środków prawnych, które prowadzą do wydania w sprawie prawomocnego wyroku sądowego. Dzień następujący po dniu doręczenia takiego orzeczenia skarżącemu należy uznać za pierwszy dzień 3-miesięcznego terminu do wystąpienia w danej sprawie ze skargą konstytucyjną. Należy przy tym zauważyć, iż dla stwierdzenia dochowania ustawowego terminu do wniesienia skargi nie mają znaczenia podejmowane przez skarżącego kroki zmierzające do uzyskania w sprawie kolejnych orzeczeń, w szczególności zaś postanowień w przedmiocie skarg o wznowienia postępowania. Podkreślić należy, iż próby wykorzystania przez skarżącego nadzwyczajnych środków wzruszenia prawomocnego orzeczenia sądowego nie mogą sanować przekroczenia terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Obowiązujące unormowania nie dają również podstaw prawnych do usprawiedliwienia powyższego braku formalnego – wskazywaną przez pełnomocnika skarżącego – okolicznością samodzielnego działania skarżącego, kierującego stosowne wnioski do Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu.

Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.