We wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 2 sierpnia 2007 r. skardze konstytucyjnej skarżący domaga się zbadania zgodności art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 123) z art. 2, art. 31 ust.2 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zaskarżone (aktualnie uchylone) przepisy przewidywały w postępowaniu cywilnym opłatę podstawową, wynoszącą 30 zł, do wniesienia której zobowiązana była strona zwolniona w całości od ponoszenia kosztów sądowych. W ocenie skarżącego niezrozumiała i wewnętrznie sprzeczna jest sytuacja, w której obywatel w całości zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych z uwagi na trudną sytuację majątkową zmuszony jest do ponoszenia opłaty podstawowej. Skoro zwolnienie następuje w całości, to opłata podstawowa jest bezzasadna.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 18 września 2007 r., skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, obejmujących m.in. określenie, w jaki sposób postanowienie wydane na podstawie zaskarżonych przepisów narusza wskazane w skardze konstytucyjnej konstytucyjne prawa skarżącego. W wykonaniu tego zarządzenia skarżący oświadczył, iż naruszone zostało prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny i bezstronny sąd (art. 45 Konstytucji). Wskazał przy tym, iż fakt, że skarżący nie posiada funduszy na uiszczenie opłaty stałej w kwocie 30 zł, nie może być podstawą zamknięcia mu drogi sądowej. Tym bardziej, że jako osoba nieposiadająca zatrudnienia i pozostająca w niedostatku został zwolniony od ponoszenia kosztów sądowych w całości.

Skarżący wskazał, iż w postępowaniu toczącym się przed Sądem Okręgowym w Zielonej Górze (sygn. akt I C 205/06), przewodniczący zarządził zwrot jego pozwu ze względu na braki formalne. Skarżący złożył zażalenie na zarządzenie, wnosząc jednocześnie o zwolnienie go z ponoszenia opłaty podstawowej. Postanowieniem z 14 grudnia 2006 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze oddalił wniosek o zwolnienie z ponoszenia opłaty podstawowej, zażalenie od tego postanowienia zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu. Nieopłacone zażalenie zostało odrzucone postanowieniem Sądu Okręgowego w Zielonej Górze z 30 marca 2007 r. (sygn. akt I C 205/06). Skarżący zaskarżył to postanowienie zażaleniem, które zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 23 maja 2007 r. (sygn. akt I ACz 669/07). Sądy orzekające uznały, iż nie jest możliwe zwolnienie skarżącego (powoda) z obowiązku uiszczenia opłaty podstawowej, określonej w art. 14 ust. 2 i art. 100 ust. 2 u.k.s.c.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Wniesienie skargi konstytucyjnej służy ochronie konstytucyjnych praw lub wolności, naruszonych wskutek wydania wyroku sądowego, decyzji lub innego orzeczenia, opartego na zaskarżonym przepisie. Sięgnięcie po ten szczególny środek ich ochrony dopuszczalne jest dopiero wówczas, gdy przy użyciu zwyczajnych środków prawnych przewidzianych przez akty rangi ustawowej lub niższej naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności nie może zostać usunięte (zasada subsydiarności skargi konstytucyjnej, por. wyrok TK z 20 maja 2003 r., SK 10/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 41). Skarga konstytucyjna, w myśl art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), winna w konsekwencji wskazywać, jakie konstytucyjne prawo lub wolność skarżącego doznały uszczerbku oraz przytaczać okoliczności uzasadniające zarzucaną niezgodność zaskarżonych norm z Konstytucją. Tych formalnych przesłanek niniejsza skarga konstytucyjna nie spełnia, a zatem należało odmówić nadania jej dalszego biegu. W skardze konstytucyjnej skarżący wskazał bowiem jako wzorce kontroli: art. 2 Konstytucji, a zatem zasadę demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, art. 31 ust. 2 Konstytucji, w myśl którego każdy jest zobowiązany szanować wolności i prawa innych, a nikogo nie można zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji, gwarantujący prawo dochodzenia swoich praw i wolności na drodze sądowej. Art. 2 Konstytucji statuuje zasadę ustrojową, nie zaś konstytucyjne prawa lub wolności i tym samym nie stanowi prawidłowego wzorca kontroli w postępowaniu zainicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny nie wyklucza wprawdzie możliwości przyjęcia art. 2 Konstytucji i dekodowanych z jego treści zasad (demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej) za samodzielny konstytucyjny wzorzec dla kontroli przepisów kwestionowanych w drodze skargi konstytucyjnej. Może to jednak nastąpić w sytuacji, gdy skarżący podnosi zarzut naruszenia praw bądź wolności niewyrażonych w treści innych przepisów konstytucyjnych (por. np.: wyrok TK z 23 listopada 1998 r., SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114 i postanowienie TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). Z taką sytuacją nie mamy jednak do czynienia na gruncie niniejszej skargi konstytucyjnej. W odniesieniu do art. 31 ust. 2 Konstytucji ani skarga konstytucyjna, ani pismo nadesłane w wykonaniu zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego wzywającego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej nie zawierają żadnych wyjaśnień czy argumentów. Tym samym, skarżący nie dopełnił obowiązku wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnie gwarantowanego prawa oraz okoliczności je uzasadniających, a zatem skarga dotknięta jest nieusuniętym brakiem formalnym. Prawo konstytucyjne, spośród wskazanych przez skarżącego przepisów Konstytucji, zawiera art. 77 ust. 2 Konstytucji i tylko on może stanowić podstawę oceny spełnienia przesłanek nałożonych na skarżącego na podstawie art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Poza stwierdzeniem, iż nie można pogodzić obowiązku uiszczenia opłaty podstawowej przez osobę w całości zwolnioną od ponoszenia kosztów sądowych ze wskazanymi normami konstytucyjnymi, skarga konstytucyjna nie zawiera dalszego uzasadnienia. W wykonaniu zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego wzywającego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej skarżący wskazał zaś, iż zostało naruszone jego prawo do sądu wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz oświadczył, że brak środków na wniesienie opłaty podstawowej nie powinien stanowić przyczyny zamknięcia mu drogi sądowej. Przywołanie naruszenia prawa do sądu w wykonaniu zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego musi pozostać poza oceną w niniejszym postępowaniu. Skarżący nie był bowiem wzywany do wskazania naruszonego prawa, a jedynie do określenia sposobu naruszenia prawa do dochodzenia swoich praw lub wolności na drodze sądowej. Prawo do sądu ma inną treść i dlatego należy uznać, że zarzut jego naruszenia został postawiony z przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, uzasadnienie ograniczające się do przytoczonych powyżej zarzutów w odniesieniu do prawa wynikającego z art. 77 ust. 2 Konstytucji nie może być zakwalifikowane jako wykonanie zarządzenia sędziego Trybunału – nadal bowiem skarżący nie przedstawił sposobu naruszenia prawa dochodzenia swoich praw na drodze sądowej, ani też argumentów przemawiających za niezgodnością z Konstytucją zaskarżonych norm. Sama okoliczność, że pozew skarżącego został zwrócony na skutek niewniesienia opłaty podstawowej nie przesądza bowiem jeszcze o tym, że skarżący swoich praw nie może dochodzić. Po uchyleniu przepisów regulujących opłatę podstawową, strona zwolniona od ponoszenia kosztów sądowych w całości nie jest zobowiązana do wnoszenia jakichkolwiek opłat sądowych w związku z wniesieniem powództwa do sądu cywilnego. W okolicznościach przedstawionych przez skarżącego brak elementów wskazujących na to, by istniały aktualnie jakiekolwiek przeszkody w realizacji prawa do wniesienia powództwa o treści odpowiadającej zwróconemu pozwowi wraz z wnioskiem o zwolnienie w całości od ponoszenia kosztów sądowych. Zarządzenie o zwrocie pozwu nie tworzy bowiem między stronami res iudicata i nie wyklucza możliwości rozpoznania sprawy przez sąd, gdy usunięta zostanie przeszkoda formalna, która stanowiła podstawę wydania orzeczenia o zwrocie. Jak Trybunał zauważył powyżej, o naruszeniu konstytucyjnego prawa podmiotowego można mówić dopiero wówczas, gdy skarżący nie dysponuje zwykłymi instrumentami prawnymi pozwalającymi na realizację lub ochronę prawa, które uznaje za naruszone (por. wskazany wcześniej wyrok TK z 20 maja 2003 r., SK 10/02).

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, orzeczono na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy o TK i art. 79 ust. 1 Konstytucji jak w sentencji.