W skardze konstytucyjnej Walentyny Gorbacz z 5 grudnia 2001 r. zarzucono, iż art. 3937 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) – błędnie oznaczonej w skardze jako kodeks postępowania karnego – jest niezgodny z art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 79 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Skarżąca domagała się także stwierdzenia niezgodności z Konstytucją RP postanowienia Sądu Najwyższego z 31 sierpnia 2001 r. (sygn. akt IV CKN 28/01).

Skarżąca wskazała, iż postanowieniem z 31 sierpnia 2001 r. (sygn. akt IV CKN 28/01) Sąd Najwyższy odrzucił jej kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 31 października 2000 r. (sygn. akt I Aca 334/00). Zdaniem skarżącej, postanowienie to, wydane na podstawie zakwestionowanej w skardze konstytucyjnej regulacji prawnej, zamknęło jej drogę sądową dochodzenia naruszonych praw.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Jak wynika z wyraźnego brzmienia art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie akt normatywny. Z oczywistych więc względów, niedopuszczalne jest rozpoznanie sformułowanego w skardze konstytucyjnej żądania stwierdzenia niezgodności z Konstytucją RP postanowienia Sądu Najwyższego z 31 sierpnia 2001 r.

Oceniając dopuszczalność merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej w zakresie dotyczącym art. 3937 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż nie zostały spełnione przesłanki określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP. Warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest bowiem wykazanie przez skarżącego, iż w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym.

W sprawie będącej przedmiotem rozpoznania wstępnego, skarżąca powołała się na naruszenie przysługującego jej prawa do drogi sądowej, które to prawo zostało jej zdaniem naruszone przez odrzucenie wniesionej do Sądu Najwyższego kasacji.

Przekonanie skarżącej nie jest wszakże zasadne. Jak wynika bowiem z treści skargi konstytucyjnej sprawa skarżącej była merytorycznie rozpoznawana przez sądy dwóch instancji. W sposób oczywisty nie została więc ona pozbawiona sądowej drogi dochodzenia naruszonych praw lub wolności. Art. 176 Konstytucji RP, w świetle którego należy interpretować określone w art. 78 ust. 2 Konstytucji prawo do sądu, gwarantuje każdemu dwuinstancyjne postępowanie sądowe. Rozpoznanie sprawy w trzeciej instancji przez Sąd Najwyższy, na skutek złożenia skargi kasacyjnej, nie jest już objęte konstytucyjnymi gwarancjami prawa do sądu, a ukształtowanie przesłanek dopuszczalności merytorycznego rozpoznania kasacji pozostawiono w gestii ustawodawcy zwykłego. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje w tym zakresie pogląd wyrażony w wyroku z 10 lipca 2000 r. (SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143), iż wyłączenie pewnych spraw spod kontroli kasacyjnej nie narusza prawa do sądu w kształcie, jaki mu nadała obowiązująca konstytucja, zaś ustawodawca posiada określony zakres swobody kreowania środków zaskarżenia orzeczeń zapadłych w drugiej instancji. Podobnie w postanowieniu z 15 grudnia 1999 r. Trybunał Konstytucyjny podkreślił, iż “art. 45 ust. 1 Konstytucji wśród elementów prawa do rzetelnego postępowania sądowego nie wymienia uprawnienia do wniesienia kasacji. Natomiast art. 78 Konstytucji RP wyraża prawo jednostki do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Prawo to przysługuje zresztą tylko w granicach określonych w ustawie, która może nie tylko określić tryb zaskarżania, ale i wyłączyć możliwość wniesienia zaskarżenia. Prawo do kasacji nie ma charakteru konstytucyjnego i wynika wyłącznie z ustawy regulującej tryb postępowania sądowego” (Ts 111/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 23, s. 116).

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należy stwierdzić, iż odmowa rozpoznania kasacji nie stanowi naruszenia konstytucyjnego prawa do sądu w zakresie wyznaczonym treścią art. 77 ust. 2, art. 78 oraz art. 176 Konstytucji RP. Wyklucza to tym samym dopuszczalność merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej z uwagi na niespełnienie przesłanek określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP.

Niezależnie od powyższych ustaleń Trybunał Konstytucyjny uznał, iż sformułowany w skardze konstytucyjnej zarzut niezgodności art. 3937 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego z art. 79 Konstytucji RP nie może stanowić przedmiotu merytorycznego rozpoznania, bowiem nie został on w żaden sposób sprecyzowany, ani uzasadniony.

W tym stanie rzeczy należało orzec, jak w sentencji.