W skardze konstytucyjnej Łukasza R. z 5 października 1999 r. zarzucono, iż § 15 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity z 1997 r. Dz.U. Nr 154, poz. 1013 ze zm.) jest niezgodny z art. 24 w związku z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącego zakwestionowana regulacja ogranicza prawo skarżącego do wynagrodzenia za udzielenie pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.

Skarżący wskazał, iż pismem Okręgowej Rady Adwokackiej w W. został wyznaczony pełnomocnikiem z urzędu w postępowaniu po wyroku sądu drugiej instancji. Po zapoznaniu się z aktami sprawy skarżący stwierdził, iż nie ma podstaw do wniesienia kasacji, o czym poinformował Sąd Okręgowy w Ś., składając jednocześnie wniosek o zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz kosztów nieopłaconej pomocy prawnej. Wniosek ten Sąd Okręgowy w Ś. oddalił postanowieniem z 15 lipca 1999 r. (sygn. akt II Ca 171/99) stwierdzając, iż zgodnie z § 15 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych, adwokatowi ustanowionemu z urzędu w postępowaniu kasacyjnym należy się zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej wyłącznie za sporządzenie i wniesienie kasacji oraz za udział w rozprawie przed Sądem Najwyższym.

Skarżący podniósł, iż zaskarżona regulacja narusza konstytucyjną ochronę pracy, co obejmuje także ochronę wynagrodzenia za pracę, przy czym ochronę tę należy rozumieć szeroko, obejmując nią także pracę świadczoną w ramach wolnego zawodu. Zdaniem skarżącego akt prawny, który wyłącza zapłatę wynagrodzenia za wykonaną pracę, w sposób oczywisty narusza prawa ekonomiczne zagwarantowane w Konstytucji RP.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 29 ustawy z 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze, koszty nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa. Regulacja ta nie przewiduje wyjątków, ustanawiając jedynie dla Ministra Sprawiedliwości kompetencję do określenia zasad ponoszenia przez Skarb Państwa owych kosztów, co też nastąpiło w zakwestionowanym przez skarżącego rozporządzeniu. W szczególności § 21 w związku z § 25 tego rozporządzenia stanowi, iż w roku 1999 koszty nie opłaconej pomocy prawnej wynoszą 100% stawki minimalnej określonej w rozdziałach od 2 do 4. Istotnie w zakwestionowanym przez skarżącego § 15 ust. 4 rozporządzenia brak jest stawki odnoszącej się do czynności polegającej na zbadaniu warunków złożenia kasacji od orzeczenia sądu drugiej instancji. Ale też przepis ten odnosi się wyłącznie do postępowania kasacyjnego, które ze swojej istoty rozpoczyna się dopiero z momentem wniesienia kasacji. Brak jest więc jakichkolwiek podstaw, by z jego treści wnioskować, iż Minister Sprawiedliwości nie ustalił stawki minimalnej opłaty za czynności poprzedzające wniesienie kasacji, tym samym uniemożliwiając realizację normy wynikającej z § 21 w związku z § 25 rozporządzenia z 12 grudnia 1997 r. Czynności te sprowadzają się bowiem do rozważenia zgodności z prawem orzeczenia sądu drugiej instancji, ze swej natury więc przynależą do postępowania apelacyjnego, które trwa aż do momentu wniesienia kasacji lub też upływu terminu do skorzystania z tego środka odwoławczego.

Kwestie stawek minimalnych za czynności adwokackie podejmowane w postępowaniu apelacyjnym reguluje § 15 ust. 1 zakwestionowanego rozporządzenia, zgodnie z którym stawka za prowadzenie sprawy w postępowaniu apelacyjnym wynosi 75% stawki minimalnej, jeżeli w pierwszej instancji nie prowadził sprawy ten sam adwokat. Przepis ten odnosi się także do pełnomocnika z urzędu ustanowionego dopiero po wydaniu orzeczenia przez sąd drugiej instancji, o ile dalsze prowadzenie sprawy ograniczyło się do analizy akt sprawy i wydanego orzeczenia oraz stwierdzenia braku podstaw do wniesienia kasacji, gdyż zgodnie z § 6 powołanego rozporządzenia wysokość stawek minimalnych w sprawach nie określonych w rozporządzeniu ustala się przyjmując za podstawę stawkę w sprawach o najbardziej zbliżonym rodzaju.

W tym stanie rzeczy należało uznać za oczywiście bezzasadny zarzut skarżącego, iż § 15 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych, określający wysokość stawki minimalnej opłat za czynności adwokackie w postępowaniu kasacyjnym, pozbawia adwokata wynagrodzenia za pomoc prawną świadczoną z urzędu polegającą na ustaleniu braku podstaw do wniesienia kasacji.

Niezależnie od powyższej okoliczności Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż funkcją skargi konstytucyjnej, jako środka ochrony praw i wolności konstytucyjnych, jest doprowadzenie do usunięcia z systemu obowiązującego prawa tych regulacji normatywnych, które prowadzą do wydawania przez organy władzy publicznej orzeczeń naruszających sferę praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP skarga konstytucyjna nie stanowi środka kontroli samych tych orzeczeń. Stąd poza zakresem niniejszego postanowienia musiała pozostać ocena poprawności postanowienia Sądu Okręgowego w Ś. z 15 lipca 1999 r. (sygn. akt II Ca 171/99), z którym skarżący łączy naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności należało odmówić nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.