W skardze konstytucyjnej z 27 lipca 2004 r. zarzucono niezgodność § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 marca 2004 r. w sprawie opłat uiszczanych na podstawie ustawy o giełdach towarowych (Dz. U. Nr 51, poz. 498) z art. 2 i art. 92 Konstytucji. Zdaniem skarżącej przepis ten narusza konstytucyjną zasadę zaufania obywateli do demokratycznego państwa prawnego, a całe rozporządzenie zostało wydane z przekroczeniem upoważnienia zawartego w ustawie z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (Dz. U. Nr 103, poz. 1099 ze zm.).

Skarga została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny.

W dniu 26 maja 2004 r. skarżąca otrzymała pisemną informację z Komisji Papierów Wartościowych i Giełd z 21 maja 2004 r. (sygn. DNR/N/536/1836/2004), iż na podstawie § 7 rozporządzenia z 29 marca 2004 r. powinna uiścić opłatę określoną w tym przepisie. Opłata dotyczyła nie tylko okresu od wejścia w życie rozporządzenia, ale również okresu sprzed tej daty. Zdaniem skarżącej regulacja powyższa narusza konstytucyjny zakaz wstecznego działania prawa, a ponadto została wprowadzona nie ustawą, lecz rozporządzeniem, co stanowi naruszenie art. 92 ust. 1 Konstytucji. W konsekwencji prowadzi to do naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa. W związku z powyższym skarżąca zwróciła się do Ministra Finansów, który wydał wskazane rozporządzenie, z wnioskiem o dokonanie oceny jego zgodności z Konstytucją. Pismem z 1 lipca 2004 r. Minister Finansów poinformował skarżącą, iż obowiązki dotyczące uiszczenia opłaty wynikają wprost z brzmienia art. 26 ust. 2 ustawy o giełdach towarowych, nie występuje więc wsteczne działanie prawa. Równocześnie Minister Finansów stwierdził, że zwolnienie z obowiązku uiszczenia opłat jest niemożliwe, gdyż brak jest do tego podstaw w obowiązujących przepisach prawa.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wydanie przez sąd lub organ administracji publicznej ostatecznego orzeczenia o podmiotowych wolnościach lub prawach konstytucyjnych skarżącej, którego podstawę normatywną stanowi regulacja prawna zakwestionowana w skardze. Orzeczenie, o którym mówi art. 79 ust. 1, stanowić ma w istocie bezpośrednie źródło naruszenia tych praw, niejako skonkretyzowanie i zindywidualizowanie owego naruszenia. Wydanie orzeczenia jest koniecznym warunkiem, od spełnienia którego zależy możliwość wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Pod pojęciem orzeczenia należy rozumieć tylko taki akt organ władzy publicznej (sądu lub organu administracji publicznej), który w jakiś sposób „rozstrzyga o prawach lub wolnościach konstytucyjnych wnioskodawcy”. Orzeczenie takie ma „w sposób władczy” określać „sytuację prawną skarżącego”. Chodzi o orzeczenie, które jest „rozstrzygnięciem kształtującym w sposób bezpośredni lub pośredni sytuację prawną skarżącego w zakresie przysługujących mu praw lub wolności zagwarantowanych w Konstytucji” (por. postanowienie z 13 października 1998 r., sygn. Ts 117/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 43). Orzeczenie, o którym mówi art. 79 ust. 1 Konstytucji musi: odnosić się do sytuacji prawnej, a nie faktycznej skarżącego, sytuację tę w jakiś sposób kształtować (modyfikować), kształtowanie sytuacji prawnej może następować w sposób bezpośredni lub pośredni, modyfikacja sytuacji prawnej skarżącego prowadzi do jej pogorszenia. Trybunał Konstytucyjny wskazywał już, że orzeczeniem takim nie jest m.in. „pismo (...) zawierające w swej treści jedynie urzędowe wyjaśnienie dotyczące normatywnej treści” (por. postanowienie z 1 grudnia 1999 r., sygn. Ts 115/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 115), ani pismo Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego informujące o braku podstaw do wystąpienia z rewizją nadzwyczajną (por. cytowane wyżej postanowienie z 13 października 1998 r., Ts 117/98).

W niniejszej sprawie sama skarżąca podnosi, iż zawiadomienie Komisji nie posiada przymiotu decyzji administracyjnej. Zwracając się do Ministra Finansów skarżąca kwestionowała bezpośrednio akt normatywny. Odpowiedź Ministra Finansów stanowiła informację odnośnie normatywnej treści zaskarżonego rozporządzenia i ustawy, na podstawie której zostało ono wydane. Z odpowiedzi wynika, że wniosek skarżącej o zwolnienie z opłaty nie może być rozpatrzony, gdyż brak jest ku temu podstawy prawnej.

Z treści zaskarżonego przepisu wynika, że obowiązek uiszczania opłat, o których mowa w art. 26 ustawy z 26 października 2000 r. o giełdach towarowych, został nałożony na skarżącą z mocy prawa. Z art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika natomiast, iż niedopuszczalna jest skarga konstytucyjna bezpośrednio na akt normatywny, nawet w sytuacji, gdy akt ten określa sytuację prawną skarżącej bezpośrednio, co wyklucza wydanie względem niej orzeczeń o charakterze konkretno-indywidualnym.

Skarżąca uznała pismo Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, informujące o wejściu w życie zaskarżonego rozporządzenia, za ostateczne rozstrzygnięcie. Nie można jednak tego pisma zakwalifikować w ten sposób w rozumieniu art. 79 Konstytucji i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Nie rozstrzyga ono o konstytucyjnych prawach lub wolnościach skarżącego, zawiera jedynie informacje o sytuacji prawnej, powstałej po wejściu w życie rozporządzenia. Sytuacja ta została ukształtowana bezpośrednio przez ustawę o giełdach towarowych oraz zaskarżone rozporządzenie.

Na marginesie należy zauważyć, że skarga konstytucyjna nie spełnia też określonego w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz 643 ze zm.) wymogu wskazania, które konstytucyjne wolności i prawa zostały naruszone oraz w jaki sposób. Zarzut niezgodności zaskarżonego rozporządzenia z art. 92 ust. 1 Konstytucji mógłby być przedmiotem skargi, jeżeli skarżąca wskazałaby przysługującą jej wolność lub prawo konstytucyjne naruszone wskutek przekroczenia delegacji ustawowej. Również zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji powinien być powiązany z naruszeniem określonego prawa podstawowego skarżącej. Zarzut wstecznego działania prawa naruszającego zasadę zaufania obywatela do państwa nie może być samodzielną podstawą skargi konstytucyjnej dopóki skarżąca nie uprawdopodobni, że wsteczne działanie prawa doprowadziło do naruszenia przysługującego jej konstytucyjnego publicznego prawa podmiotowego (por. postanowienie z 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60).

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.