1. W skardze konstytucyjnej z 7 kwietnia 2020 r. M.N. (dalej: skarżąca) wniosła o stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny,
że: 1) art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b oraz art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń
i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2019 r. poz. 1239, ze zm.; dalej: ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych) są niezgodne
z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą dostatecznej określoności przepisów prawa oraz z art. 47 w związku z art. 31 ust.
3 Konstytucji, 2) § 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych
(Dz. U. z 2018 r. poz. 753; dalej: rozporządzenie o szczepieniach) jest niezgodny z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą
dostatecznej określoności przepisów prawa oraz z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, 3) art. 17 ust. 11 ustawy
o zwalczaniu chorób zakaźnych w związku z § 5 rozporządzenia o szczepieniach są niezgodne z art. 47 w związku z art. 31 ust.
3 w związku z art. 87 Konstytucji.
1.1. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą.
Postanowieniem z 28 stycznia 2015 r. wojewoda nałożył na skarżącą grzywnę w celu przymuszenia, z powodu uchylania się od poddania
małoletniego syna obowiązkowym szczepieniom ochronnym w terminach wynikających z komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego
(dalej także: GIS) w sprawie Programu Szczepień Ochronnych (dalej także: PSO). Wojewoda wezwał do uiszczenia grzywny w terminie
7 dni od dnia doręczenia postanowienia, jak również do wykonania przez skarżącą obowiązku określonego w tytule wykonawczym
w terminie 30 dni od dnia doręczenia postanowienia.
Wobec postanowienia wojewody skarżąca wystąpiła do ministra właściwego do spraw zdrowia (dalej: minister) z zażaleniem. Postanowieniem
z 8 lipca 2016 r. minister utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie wojewody.
Wyrokiem z 8 września 2017 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (dalej: WSA w Warszawie) oddalił skargę na postanowienie
ministra.
Wyrokiem z 21 listopada 2019 r. (sygn. akt […]) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną skarżącej skierowaną
wobec wyroku WSA w Warszawie.
1.2. Wątpliwości konstytucyjnoprawne skarżącej skierowane przeciwko zakwestionowanym przepisom dotyczyły trzech zagadnień:
1) naruszenia zasady dostatecznej określoności przepisów prawa wywodzonej z art. 2 Konstytucji, 2) naruszenia art. 87 Konstytucji
stanowiącego katalog źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej, 3) naruszenia prawa do prywatności
– co skarżąca wyraziła przez następujący układ wzorców: art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
W skardze konstytucyjnej podniesiono, że art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych ustanawia obowiązek
poddania się przez osoby przebywające na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej szczepieniom ochronnym. Zdaniem skarżącej w przepisach
prawa powszechnie obowiązującego nie określono, w którym konkretnie miesiącu/roku życia osoby obowiązek szczepienia ochronnego
przeciwko poszczególnym chorobom staje się wymagalny. Ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych oraz rozporządzenie o szczepieniach
nie określają, ile dawek poszczególnych szczepionek należy podać dziecku. Skarżąca podkreśliła, że w praktyce organów stosujących
zaskarżone regulacje występuje rozbieżność interpretacyjna polegająca na tym, że niektóre z nich stwierdzają, iż wymagalność
obowiązku szczepienia przeciwko konkretnym chorobom, poszczególnymi dawkami wynika z komunikatu GIS, inne z kolei uznają,
że wymagalność wynika z wezwania skierowanego przez lekarza do rodziców. Jej zdaniem przedstawiona rozbieżność jest „tak daleko
posunięta”, że nie może zostać rozstrzygnięta przy pomocy środków prowadzących do wyeliminowania niejednolitości stosowania
prawa (por. skarga konstytucyjna, s. 4-6).
Następnie skarżąca wskazała, że PSO – wydawany przez Głównego Inspektora Sanitarnego – nie należy do katalogu źródeł powszechnie
obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej. Jej zdaniem może być zakwalifikowany jako akt prawa wewnętrznego, wiążący
wyłącznie jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu, nie zaś obywateli. Skarżąca nie zakwestionowała, że art. 5
ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych nakłada na osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym. Uznała się również związaną rozporządzeniem o szczepieniach wskazującym, przeciwko
jakim chorobom zakaźnym dziecko powinno zostać zaszczepione oraz w jakim przedziale wiekowym szczepienie powinno zostać wykonane.
W skardze konstytucyjnej wskazano, że skarżąca nie jest jednak związana komunikatem GIS konkretyzującym wiek dziecka, w którym
należy podać określoną szczepionkę oraz wskazującym ilość dawek. Tym samym, w ocenie skarżącej, program szczepień ochronnych
nakłada na obywateli nowy obowiązek, a w związku z tym powinien mieć formę prawną co najmniej rozporządzenia. Skarżąca podniosła
również, że w obecnym stanie prawnym nie można na jego podstawie – w sposób wiążący jednostkę – wyprowadzać terminu wymagalności
wykonywania poszczególnych szczepień (por. tamże, s. 6-7).
W odniesieniu do ostatniego z przedstawionych problemów skarżąca zauważyła, że regulacje normatywne wprowadzające obowiązek
szczepień stanowią ingerencję w prawo do prywatności wynikające z art. 47 Konstytucji (prawo do decydowania o życiu osobistym).
Skarżąca zwróciła uwagę na wyłączenie możliwości podjęcia przez osobę obowiązaną do poddania się obowiązkowym szczepieniom
albo przez jej opiekunów prawnych lub faktycznych decyzji o odmowie poddania się tym szczepieniom. Obowiązek ten ingeruje
w zasadę autonomii (samostanowienia) jednostki. Skarżąca zauważyła także, że ograniczenia konstytucyjnych praw mogą nastąpić
wyłącznie w ustawie, gdy są konieczne i proporcjonalne. Jej zdaniem kwestionowana regulacja nie spełnia standardu konstytucyjnego,
co potwierdza przeprowadzony test proporcjonalności (por. tamże, s. 8-10).
1.3. Postanowieniem z 19 sierpnia 2020 r. (sygn. Ts 71/20, OTK ZU B/2020, poz. 339) Trybunał Konstytucyjny nadał skardze konstytucyjnej
dalszy bieg.
1.4. W piśmie procesowym z 29 września 2020 r. Minister Zdrowia zajął stanowisko w sprawie, wnosząc o stwierdzenie, że: 1)
art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b oraz art. 17 ust. 1 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych są zgodne z art. 2 oraz art. 47 w związku
z art. 31 ust. 3 Konstytucji, 2) § 3 rozporządzenia o szczepieniach jest zgodny z art. 2 oraz art. 47 w związku z art. 31
ust. 3 Konstytucji, 3) art. 17 ust. 11 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych w związku z § 5 rozporządzenia o szczepieniach
są zgodne z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 87 Konstytucji.
1.5. W piśmie procesowym z 12 października 2020 r. Rzecznik Praw Dziecka (dalej: RPD) zgłosił udział w postępowaniu oraz zajął
stanowisko w sprawie. W petitum stanowiska wniósł o stwierdzenie, że art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b i art. 17 ust. 1 i 11 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych
oraz § 3 i § 5 rozporządzenia o szczepieniach, są zgodne z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie są niezgodne
z art. 2 i art. 87 Konstytucji. W uzasadnieniu stanowiska RPD stwierdził, że w zakresie przepisów objętych zarzutami skarga
konstytucyjna nie spełnia wymogu statuowanego przez art. 79 ust. 1 Konstytucji – przy czym nie wyjaśnił szerzej, o jaki wymóg
chodzi. Z ostrożności procesowej przedstawił również argumenty odpierające zarzuty skarżącej.
1.6. W piśmie procesowym z 20 października 2020 r. Rzecznik Praw Obywatelskich (dalej: RPO) poinformował, że nie zgłasza udziału
w postępowaniu.
2. Zarządzeniami Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 11 stycznia 2021 r., z uwagi na tożsamość przedmiotową zarejestrowanych
skarg konstytucyjnych dokonano ich połączenia w ten sposób, że do rozpoznania pod wspólną sygnaturą SK 95/20 dołączono skargi
konstytucyjne o sygn.: SK 99/20, SK 101/20, SK 107/20, SK 108/20, SK 119/20, SK 126/20, SK 127/20, SK 135/20. Następnie zarządzeniem
Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 22 lutego 2021 r. do rozpoznania pod wspólną sygnaturą SK 95/20 dołączono również skargę
konstytucyjną o sygn. SK 6/21. Wszystkie połączone skargi konstytucyjne zostały sporządzone przez tego samego pełnomocnika
procesowego.
2.1. W skardze konstytucyjnej (sygn. SK 99/20) wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 8 kwietnia 2020 r. (data nadania) J.N.
przedstawił – tożsame ze sprawą o sygn. SK 95/20 – problemy konstytucyjne dotyczące objęcia jego małoletniego dziecka obowiązkiem
szczepień ochronnych.
Postanowieniem z 26 sierpnia 2020 r. (sygn. Ts 69/20, OTK ZU B/2020, poz. 338) Trybunał Konstytucyjny nadał skardze konstytucyjnej
dalszy bieg.
W piśmie procesowym z 29 września 2020 r. Minister Zdrowia zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK
95/20.
W piśmie procesowym z 14 października 2020 r. RPD zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK 95/20.
W piśmie procesowym z 20 października 2020 r. RPO poinformował, że nie zgłasza udziału w sprawie.
2.2. W skardze konstytucyjnej (sygn. SK 101/20) wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 26 maja 2020 r. (data nadania) K.K.
przedstawił – tożsame ze sprawą o sygn. SK 95/20 – problemy konstytucyjne dotyczące objęcia jego małoletniego dziecka obowiązkiem
szczepień ochronnych.
Postanowieniem z 26 sierpnia 2020 r. (sygn. Ts 89/20, OTK ZU B/2020, poz. 341) Trybunał Konstytucyjny nadał skardze konstytucyjnej
dalszy bieg.
W piśmie procesowym z 29 września 2020 r. Minister Zdrowia zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK
95/20.
W piśmie procesowym z 14 października 2020 r. RPD zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK 95/20.
W piśmie procesowym z 22 października 2020 r. RPO poinformował, że nie zgłasza udziału w sprawie.
2.3. W skardze konstytucyjnej (sygn. SK 107/20) wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 kwietnia 2020 r. (data nadania)
M.R. przedstawił – tożsame ze sprawą o sygn. SK 95/20 – problemy konstytucyjne dotyczące objęcia jego małoletniego dziecka
obowiązkiem szczepień ochronnych.
Postanowieniem z 3 września 2020 r. (sygn. Ts 68/20, OTK ZU B/2020, poz. 367) Trybunał Konstytucyjny nadał skardze konstytucyjnej
dalszy bieg.
W piśmie procesowym z 29 września 2020 r. Minister Zdrowia zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK
95/20.
W piśmie procesowym z 14 października 2020 r. RPD zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK 95/20.
W piśmie procesowym z 20 października 2020 r. RPO poinformował, że nie zgłasza udziału w sprawie.
2.4. W skardze konstytucyjnej (sygn. SK 108/20) wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 8 kwietnia 2020 r. (data nadania)
M.N. przedstawiła – tożsame ze sprawą o sygn. SK 95/20 – problemy konstytucyjne dotyczące objęcia jej małoletniego dziecka
obowiązkiem szczepień ochronnych.
Postanowieniem z 3 września 2020 r. (sygn. Ts 72/20, OTK ZU B/2020, poz. 368) Trybunał Konstytucyjny nadał skardze konstytucyjnej
dalszy bieg.
W piśmie procesowym z 29 września 2020 r. Minister Zdrowia zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK
95/20.
W piśmie procesowym z 22 października 2020 r. RPO poinformował, że nie zgłasza udziału w sprawie.
2.5. W skardze konstytucyjnej (sygn. SK 119/20) wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 kwietnia 2020 r. (data nadania)
M.R. przedstawił – tożsame ze sprawą o sygn. SK 95/20 – problemy konstytucyjne dotyczące objęcia jego małoletniego dziecka
obowiązkiem szczepień ochronnych.
Postanowieniem z 30 września 2020 r. (sygn. Ts 67/20, OTK ZU B/2020, poz. 366) Trybunał Konstytucyjny nadał skardze konstytucyjnej
dalszy bieg.
W piśmie procesowym z 26 października 2020 r. Minister Zdrowia zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn.
SK 95/20.
W piśmie procesowym z 30 października 2020 r. RPD zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK 95/20.
W piśmie procesowym z 10 listopada 2020 r. RPO poinformował, że nie zgłasza udziału w sprawie.
2.6. W skardze konstytucyjnej (sygn. SK 126/20) wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 kwietnia 2020 r. (data nadania)
K.R. przedstawiła – tożsame ze sprawą o sygn. SK 95/20 – problemy konstytucyjne dotyczące objęcia jej małoletniego dziecka
obowiązkiem szczepień ochronnych.
Postanowieniem z 18 listopada 2020 r. (sygn. Ts 66/20, OTK ZU B/2021, poz. 22) Trybunał Konstytucyjny nadał skardze konstytucyjnej
dalszy bieg.
W piśmie procesowym z 18 grudnia 2020 r. Minister Zdrowia zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK
95/20.
W piśmie procesowym z 29 grudnia 2020 r. RPD zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK 95/20.
W piśmie procesowym z 7 stycznia 2021 r. RPO poinformował, że nie zgłasza udziału w sprawie.
2.7. W skardze konstytucyjnej (sygn. SK 127/20) wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 5 sierpnia 2020 r. (data nadania)
K.R. przedstawiła – tożsame ze sprawą o sygn. SK 95/20 – problemy konstytucyjne dotyczące objęcia jej małoletniego dziecka
obowiązkiem szczepień ochronnych.
Postanowieniem z 16 listopada 2020 r. (sygn. Ts 115/20, OTK ZU B/2021, poz. 40) Trybunał Konstytucyjny nadał skardze konstytucyjnej
dalszy bieg.
W piśmie procesowym z 18 grudnia 2020 r. Minister Zdrowia zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK
95/20.
W piśmie procesowym z 7 stycznia 2021 r. RPO poinformował, że nie zgłasza udziału w sprawie.
2.8. W skardze konstytucyjnej (sygn. SK 135/20) wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 8 kwietnia 2020 r. (data nadania)
J.N. przedstawił – tożsame ze sprawą o sygn. SK 95/20 – problemy konstytucyjne dotyczące objęcia jego małoletniego dziecka
obowiązkiem szczepień ochronnych.
Postanowieniem z 1 grudnia 2020 r. (sygn. Ts 70/20, OTK ZU B/2021, poz. 23) Trybunał Konstytucyjny nadał skardze konstytucyjnej
dalszy bieg.
W piśmie procesowym z 18 grudnia 2020 r. Minister Zdrowia zajął stanowisko tożsame z zaprezentowanym w sprawie o sygn. SK
95/20.
W piśmie procesowym z 7 stycznia 2021 r. RPO poinformował, że nie zgłasza udziału w sprawie.
2.9. W skardze konstytucyjnej (sygn. SK 6/21) wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 30 grudnia 2019 r. (data nadania) M.P.
przedstawiła – tożsame ze sprawą o sygn. SK 95/20 – problemy konstytucyjne dotyczące objęcia jej małoletniego dziecka obowiązkiem
szczepień ochronnych.
Postanowieniem z 8 lutego 2021 r. (sygn. Ts 1/20, OTK ZU B/2021, poz. 59) Trybunał Konstytucyjny nadał skardze konstytucyjnej
dalszy bieg.
3. W piśmie procesowym z 29 kwietnia 2021 r. Marszałek Sejmu zajął stanowisko w imieniu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (dalej:
Sejm). Zaprezentowane wyjaśnienia dotyczyły wszystkich skarg konstytucyjnych połączonych do wspólnego rozpoznania pod sygn.
SK 95/20.
Głównym wnioskiem Sejmu było umorzenie postępowania na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o
organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK), z uwagi
na niedopuszczalność wydania wyroku.
Na wypadek nieuwzględnienia przez Trybunał Konstytucyjny powyższego wniosku, Sejm opowiedział się za stwierdzeniem, że art.
5 ust. 1 pkt 1 lit. b oraz art. 17 ust. 1 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych są zgodne z art. 47 w związku z art. 31 ust.
3 Konstytucji. W pozostałym zakresie podtrzymano wniosek o umorzenie postępowania, z uwagi na niedopuszczalność wydania wyroku
(art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK).
4. W piśmie procesowym z 15 czerwca 2021 r. Prokurator Generalny zajął stanowisko dotyczące wszystkich skarg konstytucyjnych
połączonych do wspólnego rozpoznania pod sygn. SK 95/20. Prokurator Generalny wniósł o umorzenie postępowania na podstawie
art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK, z uwagi na niedopuszczalność wydania wyroku.
Na wypadek nieuwzględnienia przez Trybunał Konstytucyjny powyższego stanowiska wniesiono o stwierdzenie, że:
1) art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b oraz art. 17 ust. 1 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych są zgodne z art. 47 w związku z art.
31 ust. 3 Konstytucji,
2) § 3 rozporządzenia o szczepieniach jest zgodny z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji,
3) art. 17 ust. 11 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych w związku z § 5 rozporządzenia o szczepieniach są zgodne z art. 47
w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 87 Konstytucji.
Ponadto Prokurator Generalny wniósł o umorzenie postępowania w pozostałym zakresie na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK,
z uwagi na niedopuszczalność wydania orzeczenia.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Wykorzystanie skargi konstytucyjnej, będącej instrumentem ochrony konstytucyjnych praw i wolności jednostki, uwarunkowane
jest spełnieniem wymogów określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz w ustawie z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji
i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK). Zgodnie z utrwalonym
poglądem ocena formalnoprawna skargi konstytucyjnej nie kończy się na etapie tzw. kontroli wstępnej, w ramach której Trybunał
bada, czy odpowiada ona warunkom formalnym oraz czy nie jest oczywiście bezzasadna. Stanowiska zajęte w postanowieniach wydanych
w tej fazie postępowania nie są wiążące dla Trybunału Konstytucyjnego orzekającego na etapie kontroli merytorycznej. Trybunał
Konstytucyjny zobowiązany jest – w każdym stadium postępowania aż do chwili wydania orzeczenia kończącego sprawę – do oceny,
czy w sprawie wystąpiły wszystkie dodatnie przesłanki procesowe oraz czy nie zaistniała żadna przeszkoda procesowa implikująca
konieczność umorzenia postępowania (por. np. postanowienie TK z 18 grudnia 2019 r., sygn. SK 71/19, OTK ZU A/2020, poz. 2).
Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny dokonał analizy formalnoprawnej skarg konstytucyjnych.
2. Przedmiot kontroli oraz wzorce konstytucyjne.
2.1. Przepisy ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (ówcześnie:
Dz. U. z 2019 r. poz. 1239, ze zm.; obecnie Dz. U. z 2022 r. poz. 1657, ze zm.; dalej: ustawa o zwalczaniu chorób zakaźnych),
zakwestionowane przez skarżących:
Art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b: „[o]soby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych
w ustawie do: (…) poddawania się: (…) szczepieniom ochronnym”.
Art. 17 ust. 1: „[o]soby, określone na podstawie ust. 10 pkt 2, są obowiązane do poddawania się szczepieniom ochronnym przeciw
chorobom zakaźnym określonym na podstawie ust. 10 pkt 1, zwanym dalej «obowiązkowymi szczepieniami ochronnymi»”.
Art. 17 ust. 11: „Główny Inspektor Sanitarny ogłasza w formie komunikatu, w dzienniku urzędowym ministra właściwego do spraw
zdrowia, Program Szczepień Ochronnych na dany rok, ze szczegółowymi wskazaniami dotyczącymi stosowania poszczególnych szczepionek,
wynikającymi z aktualnej sytuacji epidemiologicznej, przepisów wydanych na podstawie ust. 10 i art. 19 ust. 10 oraz zaleceń,
w terminie do dnia 31 października roku poprzedzającego realizację tego programu”.
2.2. Przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (ówcześnie:
Dz. U. z 2018 r. poz. 753, ze zm.; obecnie: Dz. U. z 2022 r. poz. 2172; dalej: rozporządzenie o szczepieniach), zakwestionowane
przez skarżących:
§ 3: „[o]bowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw:
a) dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia,
b) osoby ze stycznością z chorymi na błonicę;
2) gruźlicy obejmuje dzieci i młodzież od dnia urodzenia do ukończenia 15 roku życia;
3) inwazyjnemu zakażeniu Haemophilus influenzae typu b obejmuje dzieci od 7 tygodnia życia do ukończenia 6 roku życia;
4) inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae obejmuje dzieci i młodzież od 2 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia;
5) krztuścowi obejmuje dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia;
6) nagminnemu zakażeniu przyusznic (śwince) obejmuje dzieci i młodzież od 13 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia;
7) odrze obejmuje dzieci i młodzież od 13 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia;
8) ospie wietrznej obejmuje:
a) dzieci do ukończenia 12 roku życia:
– z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby,
– z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji,
– przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią,
b) dzieci do ukończenia 12 roku życia z otoczenia osób określonych w lit. a, które nie chorowały na ospę wietrzną,
c) dzieci do ukończenia 12 roku życia, inne niż wymienione w lit. a i b, przebywające w:
– zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych,
– zakładach opiekuńczo-leczniczych,
– rodzinnych domach dziecka,
– domach dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży,
– domach pomocy społecznej,
– placówkach opiekuńczo-wychowawczych,
– regionalnych placówkach opiekuńczo-terapeutycznych,
– interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych,
d) dzieci, inne niż wymienione w lit. a-c, przebywające w żłobkach lub klubach dziecięcych;
9) ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis) obejmuje dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19
roku życia;
10) różyczce obejmuje dzieci i młodzież od 13 miesiąca życia do ukończenia 19 roku życia;
a) dzieci i młodzież od 7 tygodnia życia do ukończenia 19 roku życia,
b) osoby zranione, narażone na zakażenie;
12) wirusowemu zapaleniu wątroby typu B obejmuje:
a) dzieci i młodzież od dnia urodzenia do ukończenia 19 roku życia,
b) uczniów szkół medycznych lub innych szkół prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych, którzy nie byli szczepieni
przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
c) studentów uczelni medycznych lub innych uczelni, prowadzących kształcenie na kierunkach medycznych, którzy nie byli szczepieni
przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
d) osoby szczególnie narażone na zakażenie w wyniku styczności z osobą zakażoną wirusem zapalenia wątroby typu B, które nie
były szczepione przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
e) osoby zakażone wirusem zapalenia wątroby typu C,
f) osoby wykonujące zawód medyczny narażone na zakażenie, które nie były szczepione przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu
B,
g) osoby w fazie zaawansowanej choroby nerek z filtracją kłębuszkową poniżej 30 ml/min oraz osoby dializowane;
13) wściekliźnie obejmuje osoby mające styczność ze zwierzęciem chorym na wściekliznę lub podejrzanym o zakażenie wirusem
wścieklizny;
§ 5: „[o]bowiązkowe szczepienia ochronne są prowadzone zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych na dany rok, ogłaszanym przez
Głównego Inspektora Sanitarnego w formie komunikatu, o którym mowa w art. 17 ust. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu
oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi”.
W obecnym brzmieniu § 3 rozporządzenia o szczepieniach istnieje także pkt 14 (verba legis: „zakażeniom wywołanym przez rotawirusy obejmuje dzieci po ukończeniu 6 tygodnia życia do ukończenia 32 tygodnia życia”).
Został on dodany przez § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 9 października 2020 r. zmieniającego rozporządzenie
w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. poz. 1964; dalej: rozporządzenie zmieniające), które w całości weszło
w życie 1 stycznia 2021 r. § 2 rozporządzenia zmieniającego zastrzegł, że § 3 pkt 14 może być stosowany wobec dzieci urodzonych
po 31 grudnia 2020 r. Tym samym nie może podlegać kontroli w tym postępowaniu.
2.3. Wzorce kontroli obejmują następujące jednostki redakcyjne ustawy zasadniczej: art. 2 w kontekście zasady dostatecznej
określoności przepisów prawa, art. 47 w związku z art. 31 ust. 3, art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 87.
3.1. Po przeprowadzeniu analiz skarg konstytucyjnych rozpoznawanych wspólnie pod sygn. SK 95/20 Trybunał uznał, że wydanie
wyroku w niniejszej sprawie jest niedopuszczalne oraz zbędne, a postępowanie zgodnie z dyspozycją art. 59 ust. 1 pkt 2 i 3
u.o.t.p.TK podlega umorzeniu. Swoje stanowisko Trybunał oparł na następujących argumentach.
3.2. W odniesieniu do zarzutów wskazanych w punktach 1 i 2 petitum skarg konstytucyjnych Trybunał Konstytucyjny nie odnalazł przeszkód procesowych związanych z przepisami prawnymi stanowiącymi
przedmiot kontroli. Zakwestionowane przepisy ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych oraz rozporządzenia o szczepieniach kreują
obowiązek poddania małoletnich dzieci skarżących szczepieniom ochronnym. Należy zauważyć, że obowiązek wynika bezpośrednio
z przepisów prawnych (ipso iure), a tym samym nie podlega konkretyzacji w drodze aktów stosowania prawa. Powyższy pogląd jest akceptowany w orzecznictwie
Naczelnego Sądu Administracyjnego (dalej: NSA) – (por. np. wyroki z: 6 kwietnia 2011 r., sygn. akt II OSK 32/11, Lex nr 852219;
21 lutego 2018 r., sygn. akt II OSK 1089/16, Lex nr 2491549; 26 kwietnia 2022 r., sygn. akt II OSK 1761/19, Lex nr 3343266).
Trybunał podzielił pogląd skarżących, że nałożenie na nich przez właściwe organy egzekucyjne grzywien w celu przymuszenia
nie byłoby dopuszczalne, gdyby zakwestionowane przepisy prawne nie kreowały ipso iure obowiązku szczepienia obejmującego dzieci skarżących. Wobec tego Trybunał uznał, że art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. b oraz art.
17 ust. 1 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych stanowiły podstawę normatywną wyroków NSA wydanych w sprawach skarżących, a
tym samym mogły być objęte skargami konstytucyjnymi. Przyjęcie odmiennego poglądu, popieranego argumentem braku konkretyzacji
obowiązku kreowanego przez przepisy w drodze aktu jednostkowego, wyłączałoby tę grupę regulacji spod kontroli przeprowadzanej
w trybie skargowym.
Trybunał uznał, że podstawą prawną wyroków NSA był także § 3 rozporządzenia o szczepieniach, z tym jednak zastrzeżeniem, że
zastosowanie w sprawach skarżących miały tylko niektóre punkty stanowiące podział systematyczny tej jednostki redakcyjnej.
3.3. W odniesieniu do wzorców kontroli wskazanych w punktach 1 i 2 petitum skarg konstytucyjnych Trybunał Konstytucyjny zbadał, czy zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji został należycie uzasadniony,
a także czy art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji stanowił adekwatny wzorzec kontroli.
3.3.1. Art. 2 Konstytucji został wskazany jako wzorzec w kontekście wywodzonej z niego zasady dostatecznej określoności przepisów
prawa, która stanowi jedną z dyrektyw zasady prawidłowej (przyzwoitej) legislacji.
Trybunał przypomniał, że stosownie do art. 53 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p.TK skarga konstytucyjna zawiera uzasadnienie zarzutu niezgodności
kwestionowanego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego ze wskazaną konstytucyjną wolnością lub prawem skarżącego, z
powołaniem argumentów lub dowodów na jego poparcie.
W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wskazywano, że „przesłanka odpowiedniego uzasadnienia zarzutów nie powinna być traktowana
powierzchownie i instrumentalnie. Przytaczane w piśmie procesowym argumenty mogą być mniej lub bardziej przekonujące (...),
lecz zawsze muszą być argumentami «nadającymi się» do rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny” (wyrok z 19 października 2010
r., sygn. P 10/10, OTK ZU nr 8/A/2010, poz. 78). Podnoszono również, że „[w]skazanie w petitum wzorca kontroli, przy respektowaniu generalnej zasady, jaką jest domniemanie konstytucyjności aktu normatywnego, bez szczegółowego
odniesienia się do niego w uzasadnieniu lub lakoniczne sformułowanie zarzutu niekonstytucyjności nie może bowiem zostać uznane
za «uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie» w rozumieniu przepisów regulujących postępowanie
przed Trybunałem Konstytucyjnym” (postanowienie z 16 kwietnia 2014 r., sygn. P 37/13, OTK ZU nr 4/A/2014, poz. 49).
W nowszym orzecznictwie stwierdzono m.in., że ciężar dowodu w procedurze kontroli norm prawnych spoczywa na podmiocie inicjującym
postępowanie. Z obowiązku poprawnego uzasadnienia zarzutu z powołaniem argumentów lub dowodów na jego poparcie nie może zwolnić
skarżącego działający z własnej inicjatywy Trybunał Konstytucyjny, który – zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 67 ust. 1 u.o.t.p.TK
– związany jest zakresem zaskarżenia wskazanym w skardze konstytucyjnej. Zgodnie z ust. 2 tegoż artykułu zakres zaskarżenia
obejmuje wskazanie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części (określenie przedmiotu kontroli) oraz sformułowanie zarzutu
niezgodności z Konstytucją (wskazanie wzorca kontroli) – (por. postanowienie TK z 25 lutego 2021 r., sygn. SK 54/20, OTK ZU
A/2021, poz. 10).
Nałożony przez ustawodawcę na Trybunał obowiązek zbadania w toku postępowania wszystkich istotnych okoliczności w celu wszechstronnego
wyjaśnienia sprawy (zob. art. 69 ust. 1 u.o.t.p.TK) oraz brak związania Trybunału wnioskami dowodowymi uczestników postępowania
(zob. art. 69 ust. 3 u.o.t.p.TK) nie zmieniają rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu przed Trybunałem. Określone w art. 69
ust. 1 i 3 u.o.t.p.TK reguły postępowania mają zastosowanie dopiero wówczas, gdy podmiot inicjujący postępowanie wykazał się
należytą starannością, spełniając wszystkie konstytucyjne i ustawowe warunki formalne niezbędne do zainicjowania postępowania
przed Trybunałem (por. postanowienie TK z 30 listopada 2021 r., sygn. SK 8/19, OTK ZU A/2022, poz. 7). Nieuzasadnienie przez
skarżącego przedstawionego zarzutu należy kwalifikować jako uchybienie skutkujące koniecznością umorzenia postępowania (por.
np. postanowienie TK z 8 marca 2023 r., sygn. SK 80/21, OTK ZU A/2023, poz. 35).
Podjęta przez skarżących próba argumentacji na rzecz tezy o naruszeniu zasady dostatecznej określoności przepisów prawa wywodzonej
z art. 2 Konstytucji jest niezwykle lakoniczna. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że w skargach konstytucyjnych zabrakło
wystarczających wywodów dotyczących naruszenia powołanego wzorca kontroli. Skarżący wskazali, że w przepisach prawa powszechnie
obowiązującego nie zawarto konkretyzacji, w którym miesiącu/roku obowiązek szczepienia przeciwko poszczególnym chorobom staje
się wymagalny oraz nie określono, ile dawek poszczególnych szczepionek należy podać. Inicjatorzy postępowania przedstawili
także swoje wątpliwości dotyczące tego, na jakiej podstawie prawnej należy stwierdzać, że obowiązek szczepienia dziecka stał
się wymagalny. Zdaniem skarżących organy administracji publicznej dokonują w tym zakresie różnych interpretacji. Niektóre
z nich – według stanowiska skarżących – stwierdzają, że wymagalność obowiązku zaszczepienia przeciwko poszczególnym chorobom
wynika z komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego, inne uznają z kolei, że wymagalność wynika z wezwania lekarza skierowanego
do rodziców dziecka objętego obowiązkiem szczepiennym (por. skargi konstytucyjne, s. 4-6). Tym samym skarżący wyraźnie zasugerowali
występowanie w praktyce administracyjnego stosowania prawa dwóch konkurencyjnych linii orzeczniczych. Trybunał stwierdził,
że skarżący nie udowodnili jednak rzeczywistego istnienia – występującej ich zdaniem – niejednolitości interpretacyjnej w
stosowaniu zaskarżonych przepisów. Wypowiedź skarżących przybrała formę ogólnej tezy niepopartej żadnymi dowodami. Tymczasem
zdaniem Trybunału powołanie takiego argumentu wymagało od skarżących przedstawienia konkretnych aktów stosowania prawa (z
powołaniem ich sygnatur), w których ujawniałaby się zarzucana niejednolitość.
Trybunał zauważył także, że wobec braku nawiązania do konkretnych przykładów rzekomej niejednolitości interpretacji prawa,
tym bardziej nieuprawnione było kategoryczne stwierdzenie skarżących, że występująca ich zdaniem niejasność przepisów jest
tak daleko posunięta, iż wynikających z niej rozbieżności wykładniczych nie można usunąć za pomocą zwyczajnych środków mających
na celu wyeliminowanie niejednolitości w stosowaniu prawa, a jedynym możliwym rozwiązaniem jest trybunalska derogacja zaskarżonych
przepisów (por. ibidem, s. 6). Przedstawienie tak stanowczego poglądu wymagało od skarżących szczegółowego uzasadnienia, po pierwsze, że niejednolitość
rzeczywiście istnieje, a po drugie, że nie może zostać wyeliminowana na płaszczyźnie stosowania prawa – zwłaszcza w drodze
działalności judykacyjnej NSA, np. przez wydanie uchwały. Jak słusznie zauważyli sami skarżący, derogowanie przepisu prawnego
z uwagi na jego niejasność zawsze traktowane jest jako środek o charakterze ostatecznym.
Wobec powyższego należało uznać, że skarżący nie uzasadnili należycie zarzutu niezgodności przepisów z zasadą dostatecznej
określoności przepisów prawa. Nadto należało zauważyć, że nawet skuteczne wykazanie istnienia niejednolitości interpretacyjnej
nie mogło stanowić samodzielnej podstawy do stwierdzenia niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów prawnych, albowiem zgodnie
z ukształtowanym poglądem trybunalskim derogacja jest możliwa tylko wtedy, gdy występującej niejednolitości nie da się usunąć
za pomocą metod interpretacyjnych, a więc z reguły, gdy niejasność przepisu przybiera postać „kwalifikowaną” (por. np. wyrok
TK z 3 grudnia 2002 r., sygn. P 13/02, OTK ZU nr 7/A/2002, poz. 90). Inaczej mówiąc, samo wystąpienie rozbieżności wykładniczych
– zakładając, że w ogóle istnieje – nie stanowi wystarczającej podstawy do interwencji Trybunału. Co do zasady bowiem tego
typu niejednolitość może zostać skutecznie usunięta przez organy sądowe w drodze zabiegów interpretacyjnych, które nie podlegają
kognicji Trybunału Konstytucyjnego. Jeśli zaś skarżący przyjęli, że derogacja trybunalska jest jedynym właściwym środkiem,
powinni wytłumaczyć, na jakich argumentach oparli swoje stanowisko. Zarzut kwalifikowanej niejasności wymaga szczególnie dokładnego
uzasadnienia. Taka argumentacja w ocenie Trybunału musiałaby zawierać analizę właściwego orzecznictwa administracyjnego oraz
sądowoadministracyjnego.
Z tych względów Trybunał uznał, że skarżący w istocie ograniczyli swoje wywody do wyrażenia przekonania o niezgodności przepisów
wskazanych w punktach 1 oraz 2 petitum skarg konstytucyjnych z wywodzoną z art. 2 Konstytucji zasadą dostatecznej określoności przepisów prawa, bez wykazania zasadności
swego zarzutu. Wobec powyższego postępowanie w tym zakresie zostało umorzone, na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK.
3.3.2. W odniesieniu do art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Trybunał uznał, że jest on wzorcem nieadekwatnym do
zbadania konstytucyjności przepisów zaskarżonych w punktach 1 i 2 petitum skarg konstytucyjnych.
Art. 47 Konstytucji przewiduje dwa prawa podmiotowe przynależne jednostce. Pierwszym z nich jest prawo do ochrony prawnej
życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia, drugim prawo do decydowania o swoim życiu osobistym. Skarżący w petitum skarg konstytucyjnych wskazali jako wzorzec cały art. 47 Konstytucji, jednak w uzasadnieniach skarg konstytucyjnych sprecyzowali,
że obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej przepisy przewidujące obowiązek szczepień ochronnych stanowią ingerencję w „prawo
do prywatności z art. 47 Konstytucji (prawo do decydowania o życiu osobistym)” oraz „ingerencję w zasadę autonomii (samostanowienia)
jednostki wiążącą się ściśle z nakazem poszanowania godności ludzkiej a konkretnie z prawem decydowania przez nią o świadczeniach
zdrowotnych, którym chce się ona poddać” (skargi konstytucyjne o sygn.: SK 95/20, SK 99/20, SK 101/20, SK 107/20, SK 108/20,
SK 119/20, SK 126/20, SK 127/20, SK 135/20, s. 8; SK 6/21, s. 7). W uzasadnieniach skarg konstytucyjnych nie przedstawiono
osobnych wywodów odnoszących się do naruszenia prawa do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia
wynikającego z art. 47 in principio Konstytucji. Uwzględniając ogół wywodów skarżących, Trybunał uznał, że prawem konstytucyjnym naruszonym ich zdaniem było
wyłącznie prawo do decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47 in fine Konstytucji), określane również prawem do samostanowienia.
Następnie należało ocenić, czy wyroki NSA – przez zastosowanie kwestionowanych przepisów prawnych – doprowadziły do naruszenia
prawa skarżących do decydowania o ich życiu osobistym.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że zastosowanie przez NSA kwestionowanych przepisów prawnych nie wywołało skutku polegającego
na naruszeniu prawa skarżących do decydowania o swoim życiu osobistym, a tym samym skargi konstytucyjne nie spełniają wymogu
określonego w art. 79 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym przesłanką zainicjowania kontroli w tym trybie jest naruszenie
konstytucyjnego prawa lub konstytucyjnej wolności skarżącego („[k]ażdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”).
Merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej uzależnione jest od wystąpienia w konkretnym układzie okoliczności faktycznych
i prawnych naruszenia prawa lub wolności skarżącego – naruszenie musi mieć charakter realny i aktualny.
Skarżący wystąpili ze skargami konstytucyjnymi we własnym imieniu, a nie w imieniu i na rzecz swoich małoletnich dzieci. We
wszystkich sprawach postępowania egzekucyjne w administracji oraz sądowoadministracyjne dotyczyły obowiązku szczepień dzieci
skarżących. Zgodnie z brzmieniem art. 5 ust. 2 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych obowiązującym w chwili występowania ze
skargami konstytucyjnymi: „[w] przypadku osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych odpowiedzialność za
wypełnienie obowiązków, o których mowa w ust. 1, ponosi osoba, która sprawuje prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną,
albo opiekun faktyczny w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw
Pacjenta (Dz. U. z 2017 r. poz. 1318, z późn. zm.)”. W momencie nakładania na skarżących grzywien w celu przymuszenia, dzieci
objęte obowiązkiem szczepień nie posiadały (nawet ograniczonej) zdolności do czynności prawnych. Prawną pieczę nad nimi sprawowali
skarżący jako rodzice.
Wykonanie obowiązku szczepienia dzieci zabezpieczone zostało przymusem państwowym realizowanym w trybie ustawy z dnia 17 czerwca
1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2022 r. poz. 479, ze zm.). We wszystkich sprawach skarżących
zostały wydane wobec nich postanowienia o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia. Postanowienia oprócz nakładania grzywny,
wzywały nadto do wykonania przez rodziców obowiązku poddania dzieci szczepieniom. Należy zauważyć, że rodzice dzieci objętych
obowiązkiem szczepień ochronnych, w sytuacji, w której podejmują czynności faktyczne zmierzające do wykonania obowiązku, jak
również w sytuacji, gdy uchylają się od wykonania obowiązkowego szczepienia, decydują zastępczo o życiu osobistym swoich dzieci,
nad którymi sprawują władzę rodzicielską, nie zaś o swoim życiu osobistym.
Skoro kwestionowane przepisy nie nakładały obowiązków wpływających na prawo rodzica do decydowania o swoim życiu osobistym,
art. 47 in fine Konstytucji nie może stanowić wzorca w sprawach zainicjowanych przez skarżących. Nie sposób przyjąć, że objęcie dziecka obowiązkiem
szczepienia narusza prawo jego rodzica do samostanowienia o swoim życiu. W sprawach skarżących do naruszeń ich prawa do decydowania
o własnym życiu osobistym, w ocenie Trybunału, nie doszło. Skarżący nie byli objęci obowiązkiem przyjęcia szczepienia ochronnego.
Na podstawie art. 5 ust. 2 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych, który – co warto podkreślić – znalazł się poza zakresem zaskarżenia,
ponosili jedynie odpowiedzialność za wykonanie tego obowiązku wobec swoich dzieci.
Zgodnie z utrwalonym poglądem Trybunału „nieprawidłowe określenie wzorca kontroli zgodności z Konstytucją prowadzi do umorzenia
postępowania w tym zakresie z powodu niedopuszczalności wydania wyroku” (postanowienie z 20 czerwca 2023 r., sygn. SK 61/19,
OTK ZU A/2023, poz. 55). Wobec powyższego postępowanie w tym zakresie należało umorzyć na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK.
3.4. W części I wyroku z 9 maja 2023 r. sygn. SK 81/19 (Dz. U. poz. 909) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że: [a]rt. 17
ust. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2022 r.
poz. 1657, ze zm.) w związku z § 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień
ochronnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2172) w zakresie, w jakim termin wymagalności obowiązkowych szczepień ochronnych, jak i
liczba dawek poszczególnych obowiązkowych szczepień ochronnych, określone są w Programie Szczepień Ochronnych na dany rok,
ogłaszanym przez Głównego Inspektora Sanitarnego w formie komunikatu, a nie przez ministra właściwego do spraw zdrowia, w
drodze rozporządzenia, jest niezgodny z art. 47 w związku z art. 31 ust. 3 w związku z art. 87 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej”. W części II orzeczenia określono, że „[p]rzepisy wymienione w części I, w zakresie tam wskazanym, tracą moc obowiązującą
po upływie 6 (sześciu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”. W pozostałym zakresie
Trybunał umorzył postępowanie. Wyrok został ogłoszony w Dzienniku Ustaw 12 maja 2023 r.
W powołanym wyroku Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się in merito w sprawie dotyczącej tożsamych – względem spraw zainicjowanych połączonymi skargami konstytucyjnymi – przedmiotów kontroli
oraz pokrywających się wzorców konstytucyjnych. Wobec tego Trybunał Konstytucyjny musiał rozstrzygnąć kwestię celowości merytorycznego
rozpoznania zarzutów wyrażonych w punkcie 3 petitum skarg konstytucyjnych.
Zgodnie z dyspozycją art. 59 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p.TK Trybunał Konstytucyjny wydaje na posiedzeniu niejawnym postanowienie
o umorzeniu postępowania, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne. Zbędność orzekania występuje także wówczas, gdy kwestionowana
norma była już w innej sprawie przedmiotem kontroli co do zgodności z Konstytucją. Jeśli w sprawie zachodzi tożsamość podmiotowa
(dotycząca podmiotu inicjującego postępowanie) i przedmiotowa (dotycząca przedmiotu i wzorców kontroli), ziszcza się ujemna
przesłanka procesowa w postaci powagi rzeczy osądzonej (res iudicata). Jeśli zaś w sprawie zachodzi tylko tożsamość przedmiotowa, ziszcza się przesłanka ne bis in idem (por. postanowienie TK z 23 czerwca 2022 r., sygn. SK 52/20, OTK ZU A/2022, poz. 42).
Należy zgodzić się z poglądem zakładającym, że „[u]przednie rozpoznanie sprawy konstytucyjności określonego przepisu prawnego
(normy prawnej) z punktu widzenia tych samych zarzutów nie może być jednak uznane za prawnie obojętne. Powoduje ono konieczność
wydania rozstrzygnięcia opartego na zasadzie ne bis in idem. Jest ona rozumiana w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym z uwzględnieniem specyfiki tego postępowania (…). O ile
w wypadku zaistnienia przesłanki powagi rzeczy osądzonej Trybunał Konstytucyjny musiałby (…) umorzyć postępowanie jako niedopuszczalne,
to w wypadku przesłanki ne bis in idem Trybunał dokonuje oceny w kategoriach pragmatycznych, ocenia celowość prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która
została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta przez ten organ. W takiej sytuacji właściwą podstawą umorzenia postępowania
jest zbędność orzekania (…)” – (postanowienie TK z 10 lipca 2007 r., sygn. P 40/06, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 86).
Trybunał rozpatrując sprawę w obecnym składzie, wykluczył możliwość wystąpienia tożsamości podmiotowej. Po dokonaniu porównania
petitum oraz uzasadnień skarg konstytucyjnych z tenorem wyroku w sprawie o sygn. SK 81/19 Trybunał Konstytucyjny stwierdził wystąpienie
tożsamości dotyczącej przedmiotu kontroli oraz wzorców konstytucyjnych. Zarzuty postawione w sprawie rozpoznawanej pod sygn.
SK 81/19 są analogiczne względem przedstawionych – przez tego samego pełnomocnika procesowego – w skargach konstytucyjnych
rozpoznawanych pod wspólną sygn. SK 95/20.
W wyroku o sygn. SK 81/19 Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnął analogiczny – względem spraw rozpoznawanych pod sygn. SK 95/20
– problem konstytucyjny. Ponowne rozpatrzenie spraw w tym zakresie naruszałoby zatem zasadę ne bis in idem, stabilizującą sytuację ukształtowaną wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, który zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji ma
moc powszechnie obowiązującą i jest ostateczny.
Wobec zbędności orzekania, postępowanie w zakresie zarzutów postawionych w punkcie 3 petitum skarg konstytucyjnych należało umorzyć na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p.TK.
Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.