1. We wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 11 września 2020 r. (data nadania) piśmie zatytułowanym „[S]karga konstytucyjna”
A.W. (dalej: skarżąca) wystąpiła „o zbadanie czy ustawa emerytalno-rentowa jest zgodna z konstytucją”. Do pisma dołączyła
wydane w jej sprawie decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej też: organ rentowy) oraz wyroki sądowe.
2. Pismem Wydziału do Spraw Wstępnej Weryfikacji Pism Inicjujących Postępowanie przed Trybunałem Biura Służby Prawnej Trybunału
Konstytucyjnego z 29 stycznia 2021 r. (znak: Wer.450.2.2021) – na podstawie art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016
r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK) – wezwano
skarżącą do usunięcia braku formalnego pisma zatytułowanego „[S]karga konstytucyjna” przez sporządzenie i wniesienie skargi
konstytucyjnej przez adwokata albo radcę prawnego. Pismo to zostało doręczone skarżącej 15 lutego 2021 r.
Wraz z wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 22 lutego 2021 r. (data nadania) pismem procesowym, sporządzonym przez adwokata
ustanowionego pełnomocnikiem z wyboru, skarżąca przedłożyła skargę konstytucyjną podpisaną przez tego pełnomocnika o treści
różniącej się od pisma złożonego osobiście przez skarżącą.
3. Skarga została sformułowana na tle następującego stanu faktycznego:
3.1. Skarżąca urodziła się w 1960 r. Z zawodu jest magistrem chemii i przez prawie całą swoją aktywność zawodową pracowała
jako nauczyciel.
3.2. W dniu 30 stycznia 2019 r. skarżąca złożyła wniosek o rozpoznanie jej uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy
z powodu ogólnego stanu zdrowia.
Orzeczeniem z 21 marca 2019 r. lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie badania przedmiotowego i analizy
dokumentacji medycznej, uznał skarżącą za trwale i całkowicie niezdolną do pracy od 1 marca 2018 r.
3.3. Decyzjami z: 14 maja 2019 r. (znak: […]), 24 maja 2019 r. (znak: […]) oraz 25 czerwca 2019 r. (znak: […]) Zakład Ubezpieczeń
Społecznych odmówił skarżącej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
W uzasadnieniu pierwszego rozstrzygnięcia organ rentowy wskazał, że skarżąca nie wykazała wymaganego okresu składkowego i
nieskładkowego wynoszącego łącznie co najmniej pięć lat w ostatnim dziesięcioleciu. Uzasadniając drugie rozstrzygnięcie, Zakład
Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że wprawdzie skarżąca została uznana przez lekarza orzecznika za całkowicie niezdolną do
pracy od 1 marca 2018 r., jednak niezdolność ta nie powstała w ciągu 18 miesięcy od ustania zatrudnienia; nadto zarówno w
dziesięcioleciu przed zgłoszeniem wniosku o rentę, jak i w dziesięcioleciu poprzedzającym powstanie tej niezdolności, skarżąca
nie wykazała wymaganych pięciu lat okresów składkowych i nieskładkowych, gdyż wykazała – odpowiednio – siedem miesięcy i dwa
dni oraz jeden rok takich okresów; dodatkowo organ rentowy wskazał, że uznał za udowodnione łącznie szesnaście lat, trzy miesiące
i trzy dni okresów składkowych w przebiegu całego okresu zatrudnienia skarżącej, natomiast nie uznał zatrudnienia w okresie
od 24 lipca do 31 sierpnia 1992 r. (z powodu braku w dokumentacji wykazu pobieranych w tym czasie zasiłków chorobowych) oraz
okresu odbywania studiów wyższych (wobec braku zaświadczenia o programowym toku ich trwania). Z kolei w uzasadnieniu trzeciej
decyzji organ rentowy uznał za udowodnione przez skarżącą dwadzieścia jeden lat, sześć miesięcy i trzy dni okresów składkowych
i nieskładkowych, niemniej jednak odmówił uwzględnienia zatrudnienia w okresie od 24 lipca do 31 sierpnia 1992 r. wobec braku
w dokumentacji wykazu pobieranych w tym czasie zasiłków chorobowych.
Wszystkie trzy decyzje skarżąca zaskarżyła odwołaniem do sądu ubezpieczeń społecznych, wnosząc o ich zmianę przez przyznanie
prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Wskazała, że w jej ocenie Zakład Ubezpieczeń Społecznych nieprawidłowo
ustalił jej łączny staż pracy, który powinien łącznie wynosić dwadzieścia trzy lata i dziesięć dni, co – w jej ocenie – nie
powoduje konieczności wykazywania pięciu lat okresów składkowych i nieskładkowych w ostatnim dziesięcioleciu; nie zgodziła
się też z niezaliczeniem jej do okresów składkowych okresu zarejestrowania jako bezrobotnej.
Wyrokiem z 20 sierpnia 2019 r. (sygn. akt […]) Sąd Okręgowy w G. oddalił odwołania, podzieliwszy ustalenia organu rentowego
i uznawszy niespełnienie przez skarżącą – jako osobę całkowicie niezdolną do pracy – warunku określonego w art. 58 ust. 1
pkt 5 w związku z art. 58 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2018 r. poz. 1270, ze zm.; dalej: ustawa emerytalno-rentowa).
Powyższe orzeczenie skarżąca zaskarżyła apelacją, która została oddalona przez Sąd Apelacyjny w K. w wyroku z 11 lutego 2020
r. (sygn. akt […]).
4. Zarządzeniem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 14 kwietnia 2021 r. – na podstawie art. 57 ust. 1 u.o.t.p.TK – skarżąca
została wezwana do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez:
1) wskazanie ostatecznego orzeczenia, w rozumieniu art. 79 Konstytucji, w związku z którym wniesiona została skarga konstytucyjna;
2) doręczenie pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej oraz reprezentowania skarżącej
w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w związku ze sprawą, w której została złożona skarga konstytucyjna (wraz z
czterema kopiami);
3) podanie, czy od wskazanego – zgodnie z punktem 1 zarządzenia – ostatecznego orzeczenia został wniesiony nadzwyczajny środek
zaskarżenia.
Odpis powyższego zarządzenia został doręczony pełnomocnikowi skarżącej 22 kwietnia 2021 r.
W sporządzonym przez pełnomocnika i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 22 kwietnia 2022 r. (data nadania), piśmie procesowym
skarżąca wykonała powyższe zarządzenie, wskazując jako ostateczne orzeczenie wyrok Sądu Apelacyjnego w K. z 11 lutego 2020
r. (sygn. akt […]), przedkładając pełnomocnictwo szczególne oraz informując o niewniesieniu nadzwyczajnego środka zaskarżenia.
5. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 5 października 2021 r. – na podstawie art. 61 ust. 3 u.o.t.p.TK – skarżąca
została wezwana do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez:
1) wskazanie – stosownie do art. 53 ust. 1 pkt 2 u.o.t.p.TK – praw lub wolności wywodzonych przez skarżącą z:
a) art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b) art. 37 ust. 1 Konstytucji,
d) art. 65 ust. 1 w związku z art. 67 Konstytucji;
2) uzasadnienie – stosownie do art. 53 ust. 1 pkt 3 u.o.t.p.TK – zarzutu niezgodności art. 58 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej
z:
a) art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji,
b) art. 37 ust. 1 Konstytucji,
d) art. 65 ust. 1 w związku z art. 67 Konstytucji.
Odpis powyższego zarządzenia został doręczony pełnomocnikowi skarżącej 19 października 2021 r.
W sporządzonym przez pełnomocnika i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 26 października 2022 r. (data nadania) piśmie
procesowym skarżąca wykonała powyższe zarządzenie.
6. W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej (s. 9) skarżąca doprecyzowała, że konstytucyjny punkt odniesienia dla zaskarżonej
regulacji wywodzi z art. 32 w związku z art. 37 ust. 1 Konstytucji i art. 2 w związku z art. 65 ust. 1 w związku z art. 67
Konstytucji. Zdaniem skarżącej, art. 58 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej narusza wskazane regulacje konstytucyjne „z uwagi
na fakt, [że] uzależnienie obliczania okresów składkowych i nie składkowych (przy rencie z tytułu niezdolności do pracy) od
zgłoszenia wniosku o rentę lub przed powstaniem rażąco narusza prawo bezrobotnych (przez czas dłuższy niż 10 lat) do zaliczenia
okresów składkowych i nie składkowych powstałych przed 10 laty od złożenia wniosku lub 10 lat przed dniem powstania. W rezultacie
okresy składkowe i nie składkowe Ubezpieczonego występującego o rentę z tytułu niezdolności do pracy – powstałe przed okresem
10 lat przed złożeniem wniosku nie są brane pod uwagę przy wyliczeniu 5-letnich okresów składkowych i nieskładkowych. W[yżej]
w[wymienione] ograniczenie obliczania okresów składkowych i nie składkowych do 10 lat przed złożeniem wniosku – stanowi rażącą
dyskryminację osób, których niezdolność do pracy powstawała po 30 roku życia w stosunku do osób do 30 roku życia”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym
(Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym,
podczas którego Trybunał bada, czy odpowiada ona określonym przez prawo wymogom.
2. Stosownie do art. 61 ust. 4 u.o.t.p.TK Trybunał odmawia nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, jeżeli:
– skarga nie spełnia wymogów określonych w ustawie i usunięcie braków nie jest możliwe (pkt 1);
– braki formalne, o których mowa w art. 61 ust. 3 u.o.t.p.TK, nie zostały usunięte w terminie (pkt 2);
– skarga jest oczywiście bezzasadna (pkt 3).
3. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że analizowana skarga konstytucyjna została złożona z przekroczeniem terminu, o którym
mowa w art. 77 ust. 1 u.o.t.p.TK.
3.1. W niniejszej sprawie skarżąca osobiście – po doręczeniu jej 15 czerwca 2020 r. odpisu wyroku Sądu Apelacyjnego w K. z
11 lutego 2020 r. (sygn. akt […]) wraz z uzasadnieniem – w dniu 11 września 2020 r. (data nadania) wniosła do Trybunału Konstytucyjnego
pismo zatytułowane „[S]karga konstytucyjna”. W związku z tym, że zgodnie z art. 44 ust. 1 in principio u.o.t.p.TK w postępowaniu przed Trybunałem zainicjowanym skargą konstytucyjną obowiązuje przymus adwokacko-radcowski, skarżąca
została wezwana do usunięcia braku formalnego pisma przez złożenie skargi konstytucyjnej podpisanej przez adwokata albo radcę
prawnego (pismo Wydziału do Spraw Wstępnej Weryfikacji Pism Inicjujących Postępowanie przed Trybunałem Biura Służby Prawnej
Trybunału Konstytucyjnego z 29 stycznia 2021 r., znak: Wer.450.2.2021). 22 lutego 2021 r. (data nadania) adwokat, ustanowiony
przez skarżącą pełnomocnikiem z wyboru, wniósł do Trybunału sporządzone i podpisane przez siebie pismo procesowe również zatytułowane
„Skarga konstytucyjna”, jednakże różniące się merytorycznie od pisma złożonego osobiście przez skarżącą. A zatem nie może
ono zostać uznane za sanujące (w rozumieniu art. 57 ust. 2 u.o.t.p.TK) braki formalne pisma skarżącej z 11 września 2020 r.,
lecz jest nowym pismem inicjującym postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym.
3.2. W niniejszej sprawie ostatecznym orzeczeniem o wolnościach i prawach skarżącej, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji,
jest wskazany wyżej wyrok Sądu Apelacyjnego w K. Przewidziany w art. 77 ust. 1 u.o.t.p.TK trzymiesięczny termin wniesienia
skargi konstytucyjnej, liczony od daty doręczenia tego orzeczenia, tj. od 15 czerwca 2020 r., upłynął zatem 15 września 2020
r. Skarżąca złożyła pismo zatytułowane „[S]karga konstytucyjna” 11 września 2020 r. Gdyby braki formalne tego pisma zostały
skutecznie usunięte, wówczas skarga konstytucyjna zostałaby wniesiona z zachowaniem terminu. Jak ustalił Trybunał (zob. pkt.
3.1. tej części uzasadnienia), tak się jednak nie stało. W konsekwencji, skarga konstytucyjna sporządzona i wniesiona przez
pełnomocnika skarżącej 22 lutego 2021 r., została wniesiona z przekroczeniem ustawowego terminu.
3.3. Trybunał przypomina, że określony w art. 77 ust. 1 u.o.t.p.TK termin wniesienia skargi konstytucyjnej ma charakter terminu
zawitego. Znaczy to, że jest zarazem nieprzekraczalnym terminem sformułowania tych istotnych elementów skargi konstytucyjnej,
które w świetle art. 53 ust. 1 u.o.t.p.TK stanowią essentialia negotii tego środka prawnego. Tak sformułowana skarga konstytucyjna określa granice jej rozpoznania, które – stosownie do art. 67
ust. 1 u.o.t.p.TK – są wiążące dla Trybunału. Związany granicami kognicji Trybunał Konstytucyjny nie może merytorycznie rozpatrzyć
zarzutów sformułowanych przez skarżącego już po upływie przepisanego prawem terminu (por. m.in.: zachowujące aktualność postanowienie
TK z 14 grudnia 1999 r., sygn. SK 14/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 163 oraz postanowienia TK z 26 września 2019 r. i 9 marca
2021 r., sygn. Ts 181/18, OTK ZU B/2023, poz. 55 i 56).
W związku z powyższym – na podstawie art. 61 ust. 4 pkt 1 u.o.t.p.TK – należało postanowić jak w sentencji.
Na podstawie art. 61 ust. 5 u.o.t.p.TK skarżącej przysługuje prawo wniesienia zażalenia na powyższe postanowienie w terminie
siedmiu dni od daty jego doręczenia.
Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.