1. W skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 6 kwietnia 2021 r. (data nadania), K.W. (dalej: skarżąca) – reprezentowana przez pełnomocnika z wyboru – wystąpiła z żądaniem przytoczonym na tle następującego stanu faktycznego:

1.1. Wyrokiem z 15 marca 2018 r. (sygn. akt […]) Sąd Rejonowy w K., w sprawie z powództwa skarżącej przeciwko najemcy należącego do niej lokalu mieszkalnego (dalej też: pozwany lub dłużnik):

– nakazał pozwanemu, aby opuścił i opróżnił lokal mieszkalny i wydał go w stanie wolnym skarżącej (punkt I sentencji);

– ustalił, że pozwanemu nie przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego (punkt II sentencji);

– zasądził od pozwanego na rzecz skarżącej 457 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania (punkt III sentencji).

Sąd Okręgowy w K. w wyroku z 31 stycznia 2019 r. (sygn. akt […]) oddalił apelację pozwanego od powyższego orzeczenia.

Wykonanie wyroku z 15 marca 2018 r. zostało skierowane do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w K. (dalej: komornik).

1.2. Pełnomocnik skarżącej 24 września 2020 r. skierował do komornika wniosek o „niezwłoczne podjęcie działań – mających na celu wykonanie tytułu wykonawczego w postaci eksmisji” pod rygorem złożenia skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego.

Postanowieniem z 1 października 2020 r. (sygn. akt […]) komornik odmówił wykonania zawnioskowanej czynności w oparciu o art. 15zzu ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1842, ze zm.; dalej: ustawa marcowa).

Powyższe postanowienie zostało zaskarżone 9 października 2020 r. przez pełnomocnika skarżącej. W odpowiedzi na tę skargę, w piśmie z 14 października 2020 r., komornik wskazał, że egzekucję uniemożliwiają przeszkody natury prawnej (art. 15zzu ustawy marcowej) oraz faktycznej (przekazanie akt egzekucyjnych do Sądu Rejonowego w K. oraz do Prokuratury Rejonowej w K. – w związku ze skargami i zawiadomieniami złożonymi przez dłużnika).

Sąd Rejonowy w K., postanowieniem z 21 stycznia 2021 r. (sygn. akt […]), oddalił skargę na postanowienie komornika z 1 października 2020 r. Następnie, postanowieniem z 22 lutego 2021 r. (sygn. akt […]), sąd ten odrzucił wniosek o sporządzenie uzasadnienia pisemnego do orzeczenia z 21 stycznia 2021 r. z powodu jego niezaskarżalności oraz odmówił doręczenia odpisu orzeczenia wraz z uzasadnieniem.

2. Zdaniem skarżącej art. 15zzu ust. 1 ustawy marcowej – przez to, że „nie ma żadnego uzasadnienia sanitarnego, epidemiologicznego i nie chroni zdrowia” – narusza konstytucyjne zasady ochrony własności oraz ochrony prawnej życia prywatnego, a także jest niezgodny z konstytucyjnym prawem do sądu.

3. Zarządzeniem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 14 maja 2021 r. (którego odpis został doręczony pełnomocnikowi skarżącej 24 maja 2021 r.) – na podstawie art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK) – skarżąca została wezwana do usunięcia braku formalnego skargi konstytucyjnej przez doręczenie pełnomocnictwa szczególnego uprawniającego także do sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej w odniesieniu do sprawy, w związku z którą złożona została skarga konstytucyjna (wraz z czterema kopiami).

We wniesionym do Trybunału 26 maja 2021 r. (data nadania) piśmie procesowym skarżąca wykonała powyższe zarządzenie.

4. W piśmie procesowym, zatytułowanym „Wniosek” i wniesionym do Trybunału 2 maja 2022 r. (data nadania), skarżąca podtrzymała zarzuty sformułowane w skardze konstytucyjnej oraz podniosła, że mimo uchylenia art. 15zzu ust. 1 ustawy marcowej w sprawie zasadne jest zastosowanie art. 59 ust. 3 u.o.t.p.TK.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał bada, czy odpowiada ona określonym przez prawo wymogom.

2. Przedmiotem kontroli w niniejszej sprawie uczyniono art. 15zzu ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1842, ze zm.; obecnie: Dz. U. z 2021 r. poz. 2095, ze zm.; dalej: ustawa marcowa), zaś jako wzorce kontroli skarżąca powołała cztery grupy przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej:

– art. 21 ust. 1 w związku z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3;

– art. 45 ust. 1 w związku z art. 2;

– art. 47 w związku z art. 31 ust. 3;

– art. 64 w związku z art. 2 w związku z art. 31 ust. 3.

3. W pierwszej kolejności Trybunał zwraca uwagę, że art. 15zzu został dodany do ustawy marcowej 31 marca 2020 r. przez art. 1 pkt 14 ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568) i stanowił wówczas, co następuje:

„W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 nie wykonuje się tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego”.

Na mocy art. 73 pkt 47 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. poz. 695) art. 15zzu ustawy marcowej otrzymał 18 kwietnia 2020 r. poniższe brzmienie:

„1. W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 nie wykonuje się tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego.

2. Przepis ust. 1 nie dotyczy orzeczeń wydanych na podstawie art. 11a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie”.

Wskutek zmiany wprowadzonej przez art. 1 pkt 11 ustawy z dnia 21 stycznia 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 159) ust. 2 art. 15zzu ustawy marcowej otrzymał 26 stycznia 2021 r. następujące brzmienie:

„Przepis ust. 1 nie dotyczy:

1) orzeczeń wydanych na podstawie art. 11a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2020 r. poz. 218 i 956);

2) decyzji o:

a) zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1363),

b) ustaleniu lokalizacji linii kolejowej – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym,

c) zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego (Dz. U. z 2018 r. poz. 1380, z 2020 r. poz. 471 i 2380 oraz z 2021 r. poz. 11),

d) ustaleniu lokalizacji inwestycji w zakresie Centralnego Portu Komunikacyjnego, o której mowa w przepisach ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym (Dz. U. z 2020 r. poz. 234 i 1378),

e) pozwoleniu na realizację inwestycji – wydawanej na podstawie ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 933 oraz z 2020 r. poz. 471)”.

Ostatecznie art. 15zzu ustawy marcowej został uchylony przez art. 20 ustawy z dnia 8 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 830); ustawa ta weszła w życie 15 kwietnia 2022 r. z mocą obowiązującą od 24 lutego 2022 r.

4. Odnosząc powyższe ustalenia do niniejszej sprawy, Trybunał przypomina, że w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Skarżący musi wykazać zatem, że w wyniku wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w jego sprawie doszło do faktycznego i aktualnego naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw (zob.: postanowienia TK z: 3 lipca 2007 r., sygn. SK 4/07, OTK ZU nr 7/A/2007, poz. 83; 29 listopada 2010 r., sygn. SK 37/08, OTK ZU nr 9/A/2010, poz. 119; 29 marca 2012 r., sygn. Ts 327/11, OTK ZU nr 2/B/2012, poz. 247 oraz 18 maja 2016 r., sygn. Ts 150/15, OTK ZU B/2016, poz. 392; zob. także: Z. Czeszejko-Sochacki, Skarga konstytucyjna w prawie polskim, „Przegląd Sejmowy” nr 1/1998, s. 35 i 41; idem, Formy naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw, [w:] Skarga konstytucyjna, red. J. Trzciński, Warszawa 2000, s. 79-81; W. Wróbel, Skarga konstytucyjna – problemy do rozwiązania, [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, red. M. Zubik, Warszawa 2006, s. 67). Jak stwierdził Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 14 września 2009 r., sygn. SK 51/08 (OTK ZU nr 8/A/2009, poz. 127): „Celem kryterium aktualności jest zapobieżenie rozszerzeniu skargi konstytucyjnej, polegającemu na upodobnieniu jej do skargi powszechnej (actio popularis). Wymagane jest więc wykazanie, że naruszenie ma charakter aktualny, a nie potencjalny – konieczne jest istnienie aktualnego interesu prawnego skarżącego w merytorycznym rozstrzygnięciu skargi”.

Trybunał Konstytucyjny uznaje, że naruszenie, wskazane przez skarżącą, nie ma już charakteru aktualnego. Skarżąca upatruje naruszenia swoich konstytucyjnych wolności i praw w odmowie wykonania tytułu wykonawczego nakazującego opróżnienie lokalu mieszkalnego. Podstawą prawną tej odmowy był art. 15zzu ustawy marcowej, który – decyzją samego ustawodawcy – został wyeliminowany z systemu prawnego 15 kwietnia 2022 r.; tym samym od wskazanej daty skarżąca (jako wierzyciel) ma możliwość skutecznego przeprowadzenia egzekucji komorniczej prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w K. z 15 marca 2018 r. (sygn. akt […]).

Aktualność naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności oznacza, że podmiot wnoszący skargę konstytucyjną musi mieć interes prawny w merytorycznym rozstrzygnięciu skargi, tymczasem w sprawie skarżącej istnienie tego interesu – wobec działań legislacyjnych – wygasło. Sytuacja, z którą skarżąca łączy naruszenie swoich praw podmiotowych, może bowiem zostać zmieniona w wyniku złożenia ponownego wniosku o podjęcie przez organ egzekucyjny czynności w celu wykonania tytułu wykonawczego. Oznacza to, że w niniejszej sprawie – wobec uchylenia zaskarżonego art. 15zzu ustawy marcowej – stan potencjalnego naruszenia praw skarżącej może zostać usunięty przez zastosowanie środków prawnych, które nie mają charakteru nadzwyczajnego. Wyklucza to tym samym przekazanie skargi konstytucyjnej do merytorycznego rozpoznania i stanowi o konieczności odmowy nadania jej dalszego biegu; nota bene w postępowaniu merytorycznym rozpoznanie skargi zakończyłoby się umorzeniem postępowania na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 4 u.o.t.p.TK (por. np. postanowienia TK z 20 lipca 2004 r., sygn. SK 31/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 78 oraz 10 lipca 2018 r., sygn. SK 5/17, OTK ZU A/2018, poz. 46).

W związku z powyższym – na podstawie art. 61 ust. 4 pkt 1 u.o.t.p.TK – postanowiono jak w sentencji.

Na podstawie art. 61 ust. 5 u.o.t.p.TK skarżącej przysługuje prawo do wniesienia zażalenia na niniejsze postanowienie w terminie siedmiu dni od daty jego doręczenia.