W skardze konstytucyjnej z 29 czerwca 2004 r. (data nadania skargi w urzędzie pocztowym) Międzywojewódzka Rada Koordynacyjna Środowisk Byłych Więźniów Hitlerowskiego Obozu Potulice przy Zarządzie Okręgowym Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Bydgoszczy (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność z Konstytucją przepisów rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 20 września 2001 r. w sprawie określenia miejsc odosobnienia, w których były osadzone osoby narodowości polskiej lub obywatele polscy innych narodowości (dalej: rozporządzenie). W skardze konstytucyjnej zarzucono w szczególności, iż niezgodne z art. 19, 30 oraz art. 32 Konstytucji są postanowienia § 2, § 5 oraz § 6 rozporządzenia dotyczące obozów koncentracyjnych, w których to przepisach pominięto podobozy Potulice, Toruń i Smukała. W konsekwencji takiego pominięcia osoby osadzone w tych obozach zostały pozbawione wszelkich praw materialnych i niematerialnych związanych z ich osadzeniem. Jako przykład w skardze konstytucyjnej wskazano przypadek jednego z byłych więźniów obozu Potulice, któremu decyzją Kierownika Urzędu do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych odmówiono uprawnień kombatanckich, z powołaniem się na okoliczność, że obóz ten nie został wymieniony w zaskarżonym rozporządzeniu.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 20 lipca 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej, m.in. przez doręczenie 5 odpisów ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, wydanego w sprawie skarżącej na podstawie zakwestionowanych przepisów rozporządzenia.

W piśmie z 4 sierpnia 2004 r. ponownie wskazano na decyzję Kierownika UdsKiOR wydaną wobec jednego z członków skarżącej organizacji, a także na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 21 kwietnia 2004 r., zastrzegając przy tym, iż orzeczenie to dotyczy jedynie fragmentu naruszeń praw konstytucyjnych wskazanych w skardze. Podstawowym elementem tego naruszenia winny być bowiem – zdaniem skarżącej – uprawnienia o charakterze niematerialnym, o realizacji których nie jest jednak przewidziana droga prawna.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg, nie spełnia ona bowiem przesłanek dopuszczalności występowania z tym środkiem prawnym.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo wystąpić ze skargą konstytucyjną, kwestionując w niej przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Warunkiem dopuszczalności wystąpienia ze skargą konstytucyjną jest uczynienie jej przedmiotem przepisów wykazujących dwojaką kwalifikację. Po pierwsze, winny one stanowić podstawę prawną ostatecznego orzeczenia, wydanego w sprawie skarżącego przez sąd lub organ administracji publicznej. Po drugie, przepisy te stanowić winny źródło naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego; ten zaś jest zobligowany do sprecyzowania sposobu takiego naruszenia. Podkreślić należy, iż skarga konstytucyjna w prawie polskim stanowi środek inicjowania tzw. konkretnej kontroli konstytucyjności prawa. Warunkiem jej wszczęcia jest bowiem wykazanie, że zaskarżona regulacja rzeczywiście była zastosowana w indywidualnej sprawie skarżącego, doprowadzając w niej do wydania takiego orzeczenia, które naruszyło przysługujące skarżącemu prawa konstytucyjne. Z warunkiem powyższym koresponduje treść obowiązku nałożonego przez ustawodawcę na skarżącego. Zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, skarżący winien dołączyć do skargi wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie, z podaniem daty jego doręczenia, wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego. Realizacja powyższego obowiązku nie może oczywiście polegać na dołączeniu jakichkolwiek orzeczeń, których podstawą były zaskarżone unormowania, ale takiego ostatecznego orzeczenia, które wydane zostało w indywidualnej sprawie podmiotu występującego ze skargą konstytucyjną.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego wskazane wyżej przesłanki nie zostały spełnione w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej. Przede wszystkim stwierdzić należy, iż skarżąca nie dopełniła obowiązku wskazania orzeczenia, które spełniałoby wymogi określone w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Z treści samej skargi konstytucyjnej, jak również postanowienia Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z 29 marca 2004 r. w przedmiocie ustanowienia pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej – wynika jednoznacznie, iż podmiotem wnoszącym skargę konstytucyjną jest Międzywojewódzka Rada Koordynacyjna Środowisk Byłych Więźniów Hitlerowskiego Obozu Potulice przy Zarządzie Okręgowym Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Bydgoszczy. Warunkiem dopuszczalności wnoszonej przez skarżącą skargi konstytucyjnej było załączenie ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej wydanego wobec skarżącej i naruszającego przysługujące jej konstytucyjne wolności lub prawa. Wymogu tego nie spełnia jednakże powołanie się na decyzję wydaną wobec innego – aniżeli skarżąca – podmiotu, nawet w sytuacji, gdy chodzi o osobę będącą członkiem organizacji wnoszącej skargę konstytucyjną. Należy jeszcze raz podkreślić, że w świetle unormowań konstytucyjnych i ustawowych podmiotem legitymowanym do wniesienia skargi konstytucyjnej jest wyłącznie ten, wobec którego zakwestionowane przepisy znalazły zastosowanie jako podstawa prawna ostatecznego orzeczenia wydanego w jego indywidualnej sprawie. Nie jest zatem możliwe wnoszenie skargi przez podmiot występujący w czyimś imieniu, który jednakże nie był adresatem rozstrzygnięcia naruszającego konstytucyjne wolności lub prawa tej osoby. Na marginesie zauważyć należy, że wskazywane w skardze rozstrzygnięcia wydane w sprawie jednego z członków organizacji skarżącej nie mogą być uznane za spełniające wymogi z art. 79 ust. 1 Konstytucji także z uwagi na brak przymiotu ich ostateczności, wobec (jak to wynika z treści pisma skarżącej z 4 sierpnia 2004 r.) niezłożenia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 21 kwietnia 2004 r., a tym samym niewyczerpania przysługującej w sprawie drogi prawnej.

Trybunał Konstytucyjny podkreśla również, iż przedmiotem skargi konstytucyjnej nie mogą być przepisy, które nie znalazły zastosowania w indywidualnej sprawie skarżącego jako podstawa prawna orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. W odróżnieniu od wniosków kierowanych do Trybunału Konstytucyjnego przed podmioty wyliczone w art. 191 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna nie jest bowiem środkiem inicjowania tzw. abstrakcyjnej kontroli prawa, a więc prowadzonej niezależnie od tego, czy zaskarżone unormowania znalazły już zastosowanie wobec ich adresatów. Stąd też z punktu widzenia przesłanek dopuszczalności skargi konstytucyjnej pozbawiona znaczenia jest – wskazywana przez skarżącą – okoliczność braku drogi prawnej w odniesieniu do części ze sformułowanych zarzutów. Prawodawca nie przewiduje możliwości rezygnacji ze spełnienia wymogu wskazania przez skarżącego ostatecznego orzeczenia, które wydane zostało na podstawie przepisów stanowiących przedmiot skargi konstytucyjnej.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.