W skardze konstytucyjnej, wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 lipca 2019 r. (data nadania), R.N. (dalej: skarżący) ‒ adwokat występujący we własnym imieniu, wystąpił o uznanie: 1) art. 3 ust. 1 i 7 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2010 r. poz. 179; dalej: ustawa o portach) za niezgodny z art. 21 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; 2) art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r. Nr 16, poz. 93, ze zm.) w związku z art. 3 ust. 1 i 7 ustawy o portach oraz § 2, § 3, § 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki Morskiej z dnia 6 lipca 2007 r. w sprawie ustalenia granicy portu morskiego w W. od strony morza, redy i lądu (Dz. U. Nr 134, poz. 942) za niezgodne z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji; 3) art. 3 ust. 7 oraz art. 4 ust. 4 ustawy o portach za niezgodne z art. 31 ust. 3 w związku z art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji oraz art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5, 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1963 r. Nr 61, poz. 284: dalej: art. 1 Protokołu nr 1).

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 17 listopada 2020 r. skarżącego wezwano do usunięcia braków formalnych wniesionej skargi przez doręczenie: a) odpisu lub kopii poświadczonej za zgodność z oryginałem wyroków wraz z uzasadnieniami Sądu Rejonowego w W. (dalej: Sąd Rejonowy) z 4 sierpnia 2017 r. (sygn. akt […]) oraz Sądu Okręgowego w G. z 4 lutego 2019 r. (sygn. akt […]); b) trzech odpisów skargi konstytucyjnej wraz z załączonymi dokumentami. Pismem z 1 grudnia 2020 r. (data nadania) skarżący ustosunkował się do powyższego wezwania.

Postanowieniem z 19 stycznia 2021 r., doręczonym skarżącemu 26 stycznia 2021 r., Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Stwierdził w nim m.in., że jedynie art. 3 ust. 1 i 7 ustawy o portach stanowiły podstawę rozstrzygnięcia co do meritum w sprawie skarżącego, a także, że skarżący nie usunął w wyznaczonym terminie wszystkich braków formalnych skargi. Natomiast w zakresie, w jakim skarżący powołał jako wzorzec kontroli art. 1 Protokołu nr 1, Trybunał przypomniał, że z art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika, iż skarga konstytucyjna przysługuje tylko w wypadku, gdy zostały naruszone wolności lub prawa określone w Konstytucji. Badanie przez Trybunał aktów normatywnych pod kątem ich zgodności z aktami prawa międzynarodowego jest niedopuszczalne. W związku z tym zarzut ten pozostawił bez rozpoznania. W oparciu o zasadę falsa demonstratio non nocet Trybunał stwierdził także, że wynikająca z uzasadnienia skargi istota problemu konstytucyjnego nakazuje przyjąć, że skarżący wiąże naruszenie przez treść art. 4 ust. 4 ustawy o portach jego konstytucyjnego prawa wyrażonego w art. 31 ust. 3 Konstytucji nie zaś w art. 31 ust. 1, jak wskazał w petitum skargi.

2 lutego 2021 r. (data nadania) skarżący złożył zażalenie na powyższe postanowienie, w którym wniósł o jego uchylenie i nadanie skardze dalszego biegu. Zarzucił Trybunałowi obrazę:

1) „art. 61 ust. 4 pkt 1 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (…) polegającą na uznaniu, że skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów określonych w ustawie, mimo związania Trybunału Konstytucyjnego zakresem zaskarżenia określonym w skardze konstytucyjnej” (s. 1 zażalenia);

2) „art. 61 ust. 4 pkt 1 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (…) polegającą na dowolnym uznaniu, że zachodzi sprzeczność pomiędzy zakresem zaskarżenia wskazanym w skardze konstytucyjnej a uzasadnieniem skargi konstytucyjnej, mimo przyznania w treści uzasadnienia, że «tylko art. 3 ust. 1 i 7 ustawy [o portach] (…) stanowiły podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia co do meritum w sprawie skarżącego», a które to zostały powołane w pkt 1 skargi konstytucyjnej jako zaskarżone przepisy” (s. 2 zażalenia);

3) „art. 61 ust. 4 pkt 1 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (…) w związku z § 55 ust. 3 pkt 3 uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 lipca 2017 roku w sprawie regulaminu Trybunału Konstytucyjnego (…) polegającą na braku w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia motywów i argumentów wydanego rozstrzygnięcia z poprzestaniem na przytoczeniu wyłącznie przepisów prawa oraz licznych judykatów Trybunału Konstytucyjnego bez wnikania w meritum wniesionej skargi konstytucyjnej, a w szczególności zgodności zaskarżenia przepisów ustawowych z uzasadnieniem skargi konstytucyjnej” (s. 2 zażalenia);

4) „art. 61 ust. 4 pkt 2 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (…) polegającą na stwierdzeniu, iż skarżący nie uzupełnił w zakreślonym terminie braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej (…) podczas gdy skarżący przedłożył Trybunałowi Konstytucyjnemu kserokopię wyroku Sądu Rejonowego w W. w stanie przesłanym przez Sąd Rejonowy w W., zaś w zarządzeniu Sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 listopada 2020 r. brak jest wskazania, iż załączony do skargi konstytucyjnej wyrok Sądu Rejonowego w W. (…) zawiera jakiekolwiek braki, w związku z czym skarżący miał pełną podstawę uznać, iż wyrok ten spełnia oczekiwania Trybunału Konstytucyjnego pod względem formalnym” (s. 2 zażalenia).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 61 ust. 5 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK), skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 37 ust. 1 pkt 3 lit. c w związku z art. 61 ust. 5-8 u.o.t.p.TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał bada przede wszystkim, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.

Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie uznaje, że odniesienie się do treści zażalenia musi zostać poprzedzone uwagami natury ogólnej, dotyczącymi zasady skargowości obowiązującej w tym postępowaniu. Zgodnie z art. 67 ust. 1 u.o.t.p.TK, Trybunał orzekając jest związany zakresem zaskarżenia wskazanym we wniosku, pytaniu prawnym albo skardze konstytucyjnej. Zasada ta wymaga, aby sam skarżący określił akt normatywny lub jego część, które są przedmiotem postępowania. Trybunał nie może z urzędu rozszerzyć tak wskazanego przedmiotu kontroli. Podmiot występujący z zażaleniem na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sam zatem określa granice, w ramach których sprawa podlega rozpoznaniu. Istotna jest przy tym funkcja, jaką pełni ten środek odwoławczy. Jak wynika z treści art. 61 ust. 5 u.o.t.p.TK, na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu skarżącemu przysługuje zażalenie do Trybunału w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia tego postanowienia. Przedmiotem zażalenia jest wydane w ramach wstępnej kontroli postanowienie dotyczące oceny strony formalnej skargi. Ze względu na to, że w przepisie tym stanowi się o postanowieniu o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, należy uznać, że zażalenie może odnosić się jedynie do przedstawionych przez Trybunał Konstytucyjny argumentów przemawiających za negatywną oceną strony formalnej skargi. Brak takiego odniesienia musi zostać każdorazowo oceniony jako niepodważenie zasadności argumentacji zawartej w zaskarżonym postanowieniu i skutkować będzie nieuwzględnieniem zażalenia (por. postanowienie TK z 31 października 2011 r., sygn. Ts 306/10, OTK ZU nr 5/B/2011, poz. 381).

Przystępując do oceny wniesionego przez skarżącego środka odwoławczego, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżący – mimo że w petitum podnosi, iż zaskarża w całości postanowienie z 19 stycznia 2021 r. – w uzasadnieniu zażalenia nie zakwestionował jednak podstawy odmowy w odniesieniu do art. 4 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2010 r. poz. 179; dalej: ustawa o portach), art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.) oraz § 2-4 rozporządzenia Ministra Gospodarki Morskiej z dnia 6 lipca 2007 r. w sprawie ustalenia granicy portu morskiego w W. od strony morza, redy i lądu (Dz. U. Nr 134, poz. 942). Nie podważył również tego, że wzorcem kontroli konstytucyjności mogą być wyłącznie przepisy Konstytucji i dlatego art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5, 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1963 r. Nr 61, poz. 284) nie może być za taki uznany. W związku z powyższym zażalenie w tej części nie podlega uwzględnieniu.

Podnoszone przez skarżącego zarzuty uzasadniają natomiast nadanie skardze dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. 3 ust. 1 i 7 ustawy o portach z art. 21 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz art. 3 ust. 7 ustawy o portach z art. 31 ust. 3 w związku z art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji. W ocenie Trybunału w przypadku rozpatrywanej skargi konstytucyjnej zachodzą bowiem istotne wątpliwości, które wymagają zbadania – na etapie rozpoznania merytorycznego – podniesionych w niej argumentów. W związku z tym Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 61 ust. 8 u.o.t.p.TK – w powyższym zakresie uwzględnił zażalenie i postanowił nadać skardze konstytucyjnej dalszy bieg.

Niezależnie od wymienionych okoliczności skład orzekający w niniejszej sprawie pragnie dla porządku zauważyć – po pierwsze, że w żadnej części uzasadnienia zaskarżonego postanowienia nie ma wypowiedzi Trybunału – insynuowanej przez skarżącego – w której stwierdziłby on, że „zachodzi sprzeczność pomiędzy zakresem zaskarżenia wskazanym w skardze konstytucyjnej a uzasadnieniem skargi konstytucyjnej”. Trybunał uznał jedynie, że z zaskarżonych przez skarżącego przepisów jedynie art. 3 ust. 1 i 7 ustawy o portach stanowiły podstawę rozstrzygnięcia co do meritum w jego sprawie. Innymi słowy, że tylko te przepisy stanowiły podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia i mogłyby być przedmiotem dalszego procedowania przed Trybunałem, o ile skarga spełniałaby wszystkie wymogi formalne. Po drugie, niezrozumiałym dla Trybunału jest pogląd skarżącego, w myśl którego kwestionowane postanowienie nie uzasadnia motywów i argumentów wydanego rozstrzygnięcia, poprzestając na „przytoczeniu wyłącznie przepisów prawa oraz licznych judykatów Trybunału Konstytucyjnego bez wnikania w meritum wniesionej skargi”, podczas gdy w uzasadnieniu skarżonego postanowienia Trybunał klarownie wyjaśnił motywy podjętego rozstrzygnięcia. Po trzecie, nietrafiony jest także zarzut naruszenia przez Trybunał art. 61 ust. 4 pkt 1 u.o.t.p.TK, polegający „na uznaniu, że skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów określonych w ustawie, mimo związania Trybunału Konstytucyjnego zakresem zaskarżenia określonym w skardze” (s. 1 zażalenia). Zgodnie z powołanym przez skarżącego przepisem Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, jeżeli skarga nie spełnia wymogów formalnych i usunięcie braków nie jest możliwe. Okoliczność ta nie miała jednak zastosowania w analizowanej sprawie. Po czwarte, wbrew temu co podnosi skarżący, w żadnej części uzasadnienia zaskarżonego postanowienia nie ma wypowiedzi Trybunału, w której stwierdziłby on, że „skarga konstytucyjna (…) stanowi formę abstrakcyjnej kontroli”. Skarga konstytucyjna jest bowiem środkiem ochrony praw i wolności naruszonych w wyniku oparcia ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracyjnego na przepisie niezgodnym z Konstytucją. Dlatego też kontrola abstrakcyjna, dotycząca przepisów, które nie były podstawą prawną ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego, jest w tym trybie niedopuszczalna. Przedmiotem kontroli zainicjowanej skargą konstytucyjną mogą być bowiem wyłącznie unormowania, których zastosowanie w konkretnej sprawie skarżącego znalazło wyraz w ostatecznym orzeczeniu sądu lub organu administracji publicznej (por. postanowienia TK z: 19 października 2004 r., sygn. SK 13/03, OTK ZU nr 9/A/2004, poz. 101; 13 listopada 2018 r., sygn. Ts 28/17, OTK ZU B/2019, poz. 9; 7 marca 2018 r., sygn. Ts 91/17, OTK ZU B/2019, poz. 159; 25 czerwca 2017 r., sygn. Ts 145/16, OTK ZU B/2019, poz. 87).

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

W skardze konstytucyjnej z 9 lipca 2019 r. (data nadania) R.N. (dalej: skarżący) wniósł o wydanie postanowienia tymczasowego, wstrzymującego wykonanie wyroków Sądu Okręgowego w G. z 4 lutego 2019 r. (sygn. akt […]) oraz wyroku Sądu Rejonowego w W. z 4 sierpnia 2017 r. (sygn. akt […]).

Postanowieniem z 14 stycznia 2020 r. Trybunał Konstytucyjny oddalił wskazany wniosek.

Pismem z 4 lutego 2020 r. (data nadania) skarżący wniósł zażalenie na to postanowienie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK), od postanowienia TK z 14 stycznia 2020 r. nie przysługuje żaden środek odwoławczy. Mimo to, skarżący – powołując się na art. 36 w związku z art. 79 ust. 1 u.o.t.p.TK w związku z art. 741 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1460, ze zm; dalej: k.p.c.) – wniósł zażalenie na to postanowienie.

Trybunał wyjaśnia, że art. 741 k.p.c. nie znajduje zastosowania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym na zasadzie określonej w art. 36 u.o.t.p. TK. Przepis ten dotyczy bowiem prawa do wniesienia zażalenia na postanowienie sądu w przedmiocie zabezpieczenia wydane przez sąd powszechny. Odpowiednie stosowanie przepisów k.p.c. nie może uzasadniać zignorowania treści u.o.t.p.TK, która wyraźnie wskazuje, na które orzeczenia Trybunału uczestnikom postępowania (wnioskodawcom, skarżącym itd.) przysługuje wniesienie do Trybunału środka zaskarżenia.

Należy przypomnieć, że wniesienie zażalenia na postanowienie Trybunału, od którego zażalenie nie przysługuje, implikuje konieczność odrzucenia takiego środka zaskarżenia. Mimo że, zgodnie z art. 36 u.o.t.p.TK, w sprawach nieuregulowanych w tej ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się odpowiednio przepisy k.p.c., to jednak Trybunał Konstytucyjny nie może być uznany za sąd pierwszej lub drugiej instancji. Wyklucza to możliwość odpowiedniego stosowania art. 741 k.p.c. wskazującego, że zainteresowanemu przysługuje zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie odrzucenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Stosownych dla Trybunału regulacji należy szukać wśród odnoszących się do Sądu Najwyższego, w szczególności przepisów dotyczących postępowania kasacyjnego. Żaden jednak przepis k.p.c. nie przewiduje zażaleń na postanowienia wydane przez Sąd Najwyższy, co znajduje jednoznaczne potwierdzenie w jego orzecznictwie (zob. postanowienia SN z 3 marca 2010 r., sygn. akt III SO 1/10, Lex nr 585841 i 22 listopada 2010 r., sygn. akt III SO 3/10, Lex nr 694239). Tym samym należy stwierdzić, że również postanowienia Trybunału Konstytucyjnego są niezaskarżalne, chyba że u.o.t.p.TK wyraźnie przesądza inaczej (zob. postanowienia z: 27 lipca 2016 r., sygn. Ts 68/16, OTK ZU B/2016, poz. 475; 6 czerwca 2016 r., sygn. Ts 345/15, OTK ZU B/2016, poz. 412; 6 lipca 2016 r., sygn. Ts 349/15, OTK ZU B/2016, poz. 445; 13 października 2016 r., sygn. Ts 40/16, OTK ZU B/2016, poz. 497; 1 sierpnia 2016 r., sygn. Ts 74/16, OTK ZU B/2016, poz. 486).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

R.N. (dalej: skarżący) wraz ze skargą konstytucyjną wniesioną do Trybunału Konstytucyjnego 9 lipca 2019 r. (data wniesienia), wystąpił na podstawie art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072, ze zm.; dalej: u.o.t.p. TK) o wstrzymanie przez Trybunał wykonania wyroku Sądu Okręgowego w G. z 4 lutego 2019 r. (sygn. akt […]) oraz wyroku Sądu Rejonowego w W. z 4 sierpnia 2017 r. (sygn. akt […]).

Sąd Okręgowy w G. mocą wyroku z 4 lutego 2019 r. oddalił apelację skarżącego od wyroku Sądu Rejonowego z 4 sierpnia 2017 r. oraz zasądził od skarżącego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 2700 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego. Postępowanie to dotyczyło transakcji sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej oraz własności posadowionych na niej nieruchomości budynkowych przeprowadzonej pomiędzy skarżącym oraz zbywającymi je R.N. i O.N.

Skarb Państwa – Starosta P. 3 kwietnia 2015 r. wniósł pozew przeciwko skarżącemu, o uzgodnienie treści księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości (nr […]) z uwagi na to, że nieruchomość ta znajduje się w granicach portu morskiego w W., a zatem – zgodnie z § 4 i § 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki Morskiej z dnia 26 lipca 2007 r. w sprawie ustalenia granicy portu morskiego we Władysławowie od strony morza, redy i lądu (Dz. U. z 2007 r. Nr 134, poz. 942) – przeniesienie udziałów ich użytkowania wieczystego wymaga zgody ministra właściwego ds. gospodarki morskiej pod rygorem „bezwzględnej nieważności” dokonanej czynności prawnej, zgodnie z art. 3 pkt 7 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o portach i przystaniach morskich (Dz. U. z 2010 r. poz. 179).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072, ze zm.; dalej: u.o.t.p. TK) Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga konstytucyjna dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować nieodwracalne skutki, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego albo gdy przemawia za tym inny ważny interes skarżącego lub ważny interes publiczny.

Kwerenda księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości wskazuje, że Sąd oddalił zażalenie skarżącego w sprawie dokonania w niej zmian stąd, jako użytkownicy wieczyści figurują w niej ponownie R. i S.N. Mając to na uwadze, Trybunał stwierdza, że wniosek skarżącego nie może zostać uwzględniony, gdyż wskazane w nim orzeczenia zostały już wykonane. Zastosowanie więc postanowienia tymczasowego w tym wypadku byłoby nieskuteczne. Zgodnie z jednolitym stanowiskiem nauki prawa konstytucyjnego postanowienie tymczasowe jest instrumentem prawnym o ściśle prewencyjnym charakterze, którego skutkiem może być jedynie wstrzymanie lub zawieszenie wykonania wyroku lub innego wykonalnego rozstrzygnięcia sądu lub innego organu władzy publicznej (zob. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym z dnia 2.08.1997 r. (Dz. U. Nr 102 poz. 643),Warszawa 1999, s. 173-175).

Z powyższych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.