Skarżący Leszek J. w sporządzonej przez adwokata skardze konstytucyjnej z 28 października 1998 r. zarzucił, iż art. 85 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) narusza jego prawa konstytucyjne przysługujące mu z mocy art. 64, art. 67 oraz art. 45 Konstytucji RP.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 10 listopada 1998 r. skarżący został wezwany do usunięcia braków formalnych złożonej skargi w terminie 7 dni od dnia doręczenia wymienionego zarządzenia. W szczególności wezwano skarżącego do dostarczenia wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia, w którym orzeczono ostatecznie o jego prawach, wolnościach konstytucyjnych, do dokładnego określenia sposobu naruszenia jego praw i wolności a także do dołączenia dokumentów wskazujących na wyczerpanie przez skarżącego służącego mu w niniejszej sprawie toku instancji. Z uwagi na konieczność ustalenia, że zachowany został termin do wniesienia skargi konstytucyjnej wezwano również skarżącego do podania daty doręczenia mu wyroku, decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie. 19 listopada 1998 r. zarządzenie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącego.

Braki formalne skargi konstytucyjnej nie zostały uzupełnione we wskazanym terminie. Natomiast skarżący osobiście skierował do Trybunału Konstytucyjnego pismo (z 26 listopada 1998 r.) zawierające prośbę o przedłużenie mu terminu do uzupełnienia braków formalnych skargi. Ze względu na to, iż przewidziany w art. 36 ust. 2 i 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym termin do uzupełnienia braków formalnych jest terminem ustawowym i w odróżnieniu od tzw. terminów sądowych (art. 166 kpc) nie ma możliwości jego przedłużania. Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 9 lutego 1999 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, pozostawiając bez rozpoznania wniosek skarżącego o przedłużenie terminu do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej. Na postanowienie to skarżący, działając osobiście, wniósł zażalenie (pismo z 18 lutego 1999 r.). Wyjaśnił, że w jego sprawie toczy się nadal postępowanie przed sądem okręgowym i w związku z tym ponawia swój wniosek o przedłużenie mu terminu do uzupełnienia braków formalnych skargi.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Zażalenie skarżącego nie może być uwzględnione, należy przeto pozostawić je bez rozpoznania. O rozstrzygnięciu takim przesądzają następujące względy:

Stosownie do art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643), skarga konstytucyjna musi być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego. Wymóg ten – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – rozciąga się również na zażalenie na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wydane po przeprowadzeniu wstępnego jej rozpoznania (art. 49 w związku z art. 36 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Celem postępowania wstępnego jest analiza złożonej skargi z punktu widzenia wymagań formalnych. Chodzi mianowicie o to, by ustalić czy nie ma ona charakteru przedwczesnego, a także czy spełnia wszystkie wymagania (zachowanie terminu, sporządzenie przez uprawniony podmiot itp.) wskazane w art. 79 konstytucji oraz art. 47 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Skarga konstytucyjna bowiem jest środkiem o charakterze nadzwyczajnym, służącym dla ochrony konstytucyjnych praw i wolności, po wyczerpaniu przez jednostkę wszystkich przysługujących jej instrumentów prawnych. Ustawodawca wprowadził obowiązek sporządzenia skargi przez osobę posiadającą kwalifikacje prawnicze właśnie po to, by nie dochodziło do wnoszenia skarg z góry niejako skazanych na niepowodzenie. Tzw. przymus adwokacki wprowadzony został w interesie skarżących. Gwarantować ma prawidłowe sformułowanie skargi i zapobiegać sytuacjom, w których wnoszona skarga okazywałaby się przedwczesna, zbędna lub niedopuszczalna. W świetle tego jasnym się staje, że obowiązek zastępstwa procesowego dotyczący sporządzenia skargi rozciąga się także na wszystkie czynności w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Odnosi się w szczególności do sporządzenia zażalenia na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Przyznanie skarżącemu prawa samodzielnego kwestionowania poczynionych przez Trybunał Konstytucyjny ustaleń, co do spełnienia lub niespełnienia przez skargę wymogów formalnych, podważałoby sens wprowadzenia obowiązkowego zastępstwa przez adwokata lub radcę prawnego przy sporządzaniu skargi konstytucyjnej. Skoro bowiem – zdaniem ustawodawcy – niezbędna jest kwalifikowana wiedza prawnicza do prawidłowego przygotowania skargi konstytucyjnej, to tym bardziej kwalifikacje prawnicze są niezbędne do sformułowania i przedstawienia zarzutów względem postanowienia o odmowie nadania jej dalszego biegu. Zażalenie, by było skuteczne, zawierać musi podważenie ocen dokonanych przez Trybunał Konstytucyjny w postępowaniu wstępnym a dotyczących spełnienia przez skargę wymagań formalnych wskazanych w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym. Stanowisko przyjmujące istnienie obowiązku zastępstwa przez adwokata lub radcę prawnego w toku całego postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, a zatem także gdy chodzi o sporządzenie zażalenia na odmowę nadania dalszego biegu skardze, znajduje potwierdzenie w dotychczasowym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (por. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego: z 24 lutego 1998 r. – sygn. Ts 19/97, OTK ZU Nr 2/1998, poz. 24; z 2 kwietnia 1998 r. – sygn. Ts 15/98, OTK ZU Nr 3/1998, poz. 44).

Jest bezsporne, że skarga została złożona przedwcześnie. Z oświadczeń skarżącego wynika, iż w niniejszej sprawie toczy się postępowanie przed sądem okręgowym i nie wiadomo kiedy zostanie ono zakończone. Dopiero po zapadnięciu ostatecznego rozstrzygnięcia w toczącej się sprawie otworzy się dla skarżącego możliwość skutecznego wniesienia skargi konstytucyjnej. Wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym wymaga uprzedniego spełnienia się wszystkich przesłanek wskazanych w art. 79 konstytucji w związku z art. 46-48 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Brak którejkolwiek z nich uniemożliwia wszczęcie postępowania i skutkować musi postanowieniem o nie nadaniu skardze biegu.

Z tych wszystkich względów Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.