W skardze konstytucyjnej z 19 sierpnia 2005 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 6 ust. 1 pkt 1a tiret 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz. U. Nr 155, poz. 1287 ze zm.; dalej: ustawa o restrukturyzacji) z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji oraz art. 9 Konstytucji w zw. z art. 14 Konwencji o ochronie człowieka i podstawowych wolności oraz art. 1 Protokołu nr I do Konwencji; oraz art. 59 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.; dalej: ordynacja podatkowa), z osobna albo łącznie z art. 6 ust. 1 pkt 1a tiret 1 ustawy o restrukturyzacji w zw. z art. 9 pkt 1 tej ustawy z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem skarżącej zaskarżony przepis art. 59 § 1 ordynacji podatkowej rozumiany w ten sposób, że zapłata należności podatkowej i odsetek w sytuacji zagrożenia przymusową egzekucją powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego, prowadzi do naruszenia zasady równej ochrony własności. Podatnik, który zapłacił podatek znajduje się w gorszej sytuacji niż podatnicy, którzy podatku nie zapłacili, nie może bowiem korzystać z możliwości restrukturyzacji należności podatkowej. Podatnik, który wypełnił swój obowiązek zostaje pozbawiony dobrodziejstwa płynącego z innych przepisów (ustawy o restrukturyzacji) i traci przez to część majątku, co narusza prawo do ochrony własności (art. 64 ust. 2 Konstytucji). Naruszenie wyrażonej w art. 2 Konstytucji zasady zaufania do państwa prawnego polega w przekonaniu skarżącej na nieprzewidywalności działania ustawodawcy i zbyt szybkim wprowadzeniu ustawy o restrukturyzacji, której projekt skierowano do Sejmu już po dniu dokonania przez skarżącą zapłaty. Zdaniem skarżącej przepis art. 6 ust. 1 pkt 1a tiret 1 ustawy o restrukturyzacji jest sprzeczny z art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 1 Protokołu nr I do Konwencji gdyż wprowadza dyskryminację oraz narusza prawo do niezakłóconego korzystania z mienia.

Postanowieniem z 20 grudnia 2005 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, uznając zarzuty skarżącej za oczywiście bezzasadne. W wydanym orzeczeniu Trybunał uznał, że wskazywane przez skarżącą zagadnienie wygaśnięcia zobowiązania podatkowego i określenia charakteru świadczenia na poczet wymagalnego zobowiązania podatkowego nie mogą być przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego, ich istota związana jest bowiem z rozbieżnościami w ocenie wskazanych przepisów ordynacji podatkowej przez organy podatkowe i sądy administracyjne, oraz skutków spełniania obowiązku podatkowego, a więc z niejednolitą wykładnią przepisów, która nie może być przedmiotem rozpoznania Trybunału. Trybunał uznał ponadto, że zarzuty skarżącej dotyczące naruszenia prawa do ochrony własności i prawa do równego traktowania w związku z wprowadzeniem ustawy o restrukturyzacji należności publicznoprawnych w kontekście przepisów ordynacji podatkowej mają charakter oczywiście bezzasadny. Jak stwierdzał to już wielokrotnie Trybunał Konstytucyjny, wyrażona w art. 64 ust. 2 Konstytucji zasada ochrony własności nie ma bezpośredniego zastosowania do przepisów określających obowiązki podatkowe. Trybunał może ingerować w tę dziedzinę wówczas, gdy unormowania ustawowe poddawane kontroli godzą w sposób oczywisty w inne normy, zasady lub wartości konstytucyjne; nie ma w każdym razie podstaw do ingerencji, gdy ustawodawca wybrał jeden z możliwych wariantów uregulowania danej kwestii, nawet w razie wątpliwości, czy wybrał wariant najlepszy. Trybunał przypomniał, że restrukturyzacja należności podatkowych jest w istocie zwolnieniem z obowiązku zapłaty należnej daniny na rzecz państwa. Możliwość restrukturyzacji należności nie jest więc prawem, lecz szczególnym przywilejem przyznawanym przez ustawodawcę w uzasadnionych wypadkach. W tej sytuacji wyłączenie z grona podmiotów uprawionych do korzystania z tego przywileju nie może być samo w sobie traktowane jako naruszenie ochrony własności i narażenie na stratę majątkową. Analiza zaskarżonych przepisów oraz stanu faktycznego wskazanego w skardze konstytucyjnej przekonuje, że oczywiście nietrafny jest także zarzut naruszenia zasady równości. Uprawnienie do ubiegania się o możliwość restrukturyzacji należności publiczoprawnych przyznano bowiem wszystkim podmiotom, które na dzień wejścia w życie ustawy spełniały określone w niej warunki, tj. po pierwsze – posiadali zaległości podatkowe, po drugie – należności te znane były na dzień 30 czerwca 2002 r. Skarżąca jednak w dniu wejścia w życie wskazanych przepisów nie spełniała pierwszego z tych warunków, a więc nie sposób uznać, by jej sytuacja była równa sytuacji innych podmiotów, których należność istniała w dniu wejścia w życie ustawy. Ponadto Trybunał przypomniał, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej może być jedynie zgodność z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, co wyłącza możliwość orzekania Trybunału w zakresie zarzutów związanych z wskazanymi jako wzorce oceny zgodności zaskarżonych przepisów art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 1 Protokołu nr I do Konwencji.

Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącej. Skarżąca wskazała w nim, że zapłata podatku dokonana przez skarżącą nie była dobrowolna, dokonano jej bowiem pod rygorem zastosowania przymusu państwowego i sytuacji przymusowej w związku z koniecznością uzyskania zaświadczenia o braku zaległości podatkowych przez męża skarżącej. Skarżąca nie uznała zatem spełnionego świadczenia jako świadczenia bezspornego, czynności zmierzające do restrukturyzacji zaległości podjęła zaś dopiero po zakończeniu postępowania w sprawie umorzenia odsetek. Ponadto skarżąca podniosła brak uzasadnienia uznania niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej w zakresie wzorca konstytucyjnego zawartego w art. 2 Konstytucji oraz brak rozpoznania zarzutu niezgodności art. 59 § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej w związku z art. 9 pkt 1 ustawy o restrukturyzacji, brany z osobna albo łącznie z art. 6 ust. 1 pkt 1a tiret 1 tej ustawy z art. 64 ust. 2 Konstytucji. Skarżąca wskazała ponadto, że odmowa oceny zgodności z Konstytucją rozbieżnej wykładni przepisów prawa podatkowego jest ucieczką od interpretacji przepisów prawa i oznacza nierozpoznanie istoty sprawy przez Trybunał.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie. Zarzuty sformułowane w zażaleniu stanowią w części powtórzenie stanowiska skarżącej, wobec tego znajdują do nich zastosowanie uwagi sformułowane przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu z 20 grudnia 2005 r.

Skarżąca kwestionuje charakter spełnionego przez nią obowiązku dokonania zapłaty podatku należnego, w wysokości określonej przez samą skarżącą w korekcie zeznania podatkowego. Przymusowy charakter tego obowiązku wynika w jej przekonaniu z istniejącego rygoru zastosowania przymusu państwowego i sytuacji przymusowej w związku z koniecznością uzyskania zaświadczenia o braku zaległości podatkowych przez męża skarżącej. Zauważyć należy w tym kontekście, że obowiązek podatkowy jest jednym z powszechnych obciążeń ponoszonych przez podatnika. Sam jego charakter wskazuje na obowiązek uiszczania należności podatkowych, których przeznaczeniem jest realizacja celów ponadindywidualnych, ogólnospołecznych w państwie. Prawny charakter świadczenia oraz rygor przymusu państwowego zabezpieczać mają prawidłowe wywiązywanie się podatników z tego obowiązku. Spełnienie obowiązku podatkowego nie może być więc kwestionowane z tego powodu, że jedyną motywacją do jego wykonania była grożąca – choć niezrealizowana – możliwość zastosowania uprawnień władczych państwa w stosunku do podatnika.

Trybunał Konstytucyjny przypomina, że zasada wywiedziona z art. 2 Konstytucji nie może stanowić bezpośredniego źródła konstytucyjnych praw podmiotowych. Odwołanie się do wyrażonej w nim zasady demokratycznego państwa prawnego musi być poprzedzone określeniem przysługującego skarżącemu prawa lub wolności rangi konstytucyjnej, w związku z którym zasady te zostały naruszone (por. np. postanowienia z: 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 46/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 39; 3 listopada 1998 r., sygn. Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 30 listopada 1999 r., sygn. Ts 97/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 19; 15 listopada 2000 r., sygn. Ts 86/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 308; 10 stycznia 2001 r., sygn. Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12). Stwierdzenie więc oczywistej bezzasadności zarzutów skarżącej w zakresie wzorców wyrażonych w art. 64 ust. 2, a także art. 32 Konstytucji powoduje – zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – niedopuszczalność orzekania o zgodności kwestionowanych przepisów z art. 2 Konstytucji.

Także w zakresie zarzutów skarżącej kierowanych przeciwko treści art. 59 § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej w zw. z art. 9 pkt 1 ustawy o restrukturyzacji zastosowanie znajdują w pełni uwagi dotyczące wzorca konstytucyjnego, o którym mowa w art. 64 ust. 2 Konstytucji, zawarte w zaskarżonym postanowieniu.

Uznanie przez skarżącą, że odmowa oceny zgodności z Konstytucją rozbieżnej wykładni przepisów prawa podatkowego jest ucieczką od interpretacji przepisów prawa i prowadzi do nierozpoznania istoty sprawy przez Trybunał, oznacza całkowite niezrozumienie przez skarżącą istoty skargi konstytucyjnej. Środek ten, zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, służy ochronie wolności i praw jednostki naruszonych w wyniku oparcia ostatecznego orzeczenia w jej sprawie o przepis niezgodny z Konstytucją. Tym samym Trybunał władny jest dokonywać oceny zgodności z Konstytucją przepisu, a nie jego niejednolitej wykładni. Jak wynika z utrwalonej linii orzeczniczej Trybunału jedynie wówczas, gdy określony sposób rozumienia przepisu ustawy utrwalił się już w sposób oczywisty, a zwłaszcza, jeśli znalazł jednoznaczny i autorytatywny wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego, należy uznać, że przepis ten – w praktyce stosowania – nabrał takiej właśnie treści, jaką odnalazły w nim najwyższe instancje sądowe naszego kraju. Jeżeli zaś tak rozumiany przepis nie da się pogodzić z normami, zasadami lub wartościami konstytucyjnymi, to Trybunał Konstytucyjny może orzec o jego niezgodności z Konstytucją i tym sposobem umożliwić ustawodawcy bardziej precyzyjne i jednoznaczne uregulowanie danej kwestii (wyrok TK z 9 maja 2005 r., sygn. SK 14/04, OTK ZU nr 5/A/2005, poz. 47). W niniejszej sprawie do czynienia mamy z istotnymi rozbieżnościami w wykładni przepisów prawa podatkowego, zasadnie więc Trybunał uznał niedopuszczalność orzekania w tym zakresie.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.