W skardze konstytucyjnej Piotra D. nadanej w Urzędzie Pocztowym w P.Ś. 22 września 1999 r. uczyniono przedmiotem zaskarżenia ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity z 1993 r. Dz.U. Nr 90, poz. 416 ze zm.), nie wskazując jednocześnie, które jej przepisy skarżący uważa za niekonstytucyjne oraz nie formułując wzorca konstytucyjnego służącego do ich kontroli. Wskazane w skardze postępowanie toczyło się o wysokość świadczenia emerytalnego przysługującego Piotrowi D. i w zasadzie dotyczyło błędnego, zdaniem skarżącego, interpretowania przez organ emerytalny przepisów ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, a nie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Skarżący nie zgadzał się ze sposobem obliczenia jego świadczenia emerytalnego, dokonanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w decyzji z 30 czerwca 1997 r., (znak: RRI-KGE-195415/01), a utrzymanym w wyrokach Sądu Wojewódzkiego w K. z 11 grudnia 1997 r. (sygn. XII U 1836/97) oraz Sądu Apelacyjnego w K. z 30 kwietnia 1998 r. (sygn. III Aua 205/98). Zarzucał zapadłym w tym postępowaniu rozstrzygnięciom błędne ustalenie wskaźnika podstawy wymiaru jego emerytury górniczej, a tym samym jej zaniżenie oraz nieprawidłowe ubruttowienie. Sąd Najwyższy postanowieniem z 8 kwietnia 1999 r. (sygn. II UKN 550/98) odrzucił wniesioną kasację. Zarówno to orzeczenie, jak i poprzedzająca go decyzja i wskazane wyroki nie zostały wydane w oparciu o zaskarżoną ustawę. Zarządzeniem z 29 października Trybunał Konstytucyjny wezwał pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych złożonej skargi konstytucyjnej m. in. poprzez dokładne określenie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity z 1993 r. Dz.U. Nr 90, poz. 416 ze zm.), którym skarżący zarzuca niezgodność z Konstytucją RP, a które stanowiły podstawę wydania ostatecznego orzeczenia o przysługujących skarżącemu prawach lub wolnościach konstytucyjnych. Ponadto pełnomocnik został zobowiązany do wskazania, jakie konstytucyjne prawa lub wolności skarżącego zostały naruszone ostatecznym rozstrzygnięciem opartym na przepisach, do których wskazania został wezwany, oraz określenia sposobu tego naruszenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Instytucja skargi konstytucyjnej jest w polskim systemie prawnym nowym i specyficznym środkiem prawnym, służącym ochronie konstytucyjnie gwarantowanych praw i wolności. Stwarza ona podmiotom tych praw możliwość bezpośredniego zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego, w celu przeprowadzenia kontroli konstytucyjności przepisów prawnych, na podstawie których sądy bądź organy administracji publicznej podjęły rozstrzygnięcia w indywidualnych sprawach skarżących. Sam tryb występowania ze skargą konstytucyjną jest jednak dosyć sformalizowany.

Z jednoznacznego sformułowania zawartego w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP wynika, że ze skargą konstytucyjną można występować w sytuacji, gdy jej przedmiotem jest ustawa bądź inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach bądź obowiązkach skarżącego, określonych w konstytucji. Konkretyzując zasady korzystania ze skargi konstytucyjnej, ustawodawca sformułował w art. 47 ust. 1 ustawy. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643) wymóg “dokładnego określenia ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach określonych w konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z konstytucją”. Z kolei w ust. 2 tego artykułu mowa jest o obowiązku spoczywającym na wnoszącym skargę – załączenia do niej wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia (...), wydanego na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego. Należy więc podkreślić, że wniesienie skargi konstytucyjnej warunkowane jest tym, aby uczynione jej przedmiotem przepisy, zawarte w ustawie bądź w innym akcie normatywnym, były podstawą wydania uprzedniego aktu stosowania prawa (wyroku, decyzji czy innego rozstrzygnięcia), zapadłego w konkretnej sprawie skarżącego. Chodzi przy tym o zastosowanie w indywidualnej sprawie skarżącego właśnie tych przepisów, które stanowią przedmiot skargi konstytucyjnej, i to w taki sposób, aby były one normatywnym wyznacznikiem treści rozstrzygnięcia podejmowanego przez sąd bądź organ administracji publicznej. Z drugiej strony, przedmiotem rozstrzygnięcia podejmowanego w indywidualnej sprawie powinno być orzeczenie o konstytucyjnych prawach, wolnościach lub obowiązkach skarżącego, jako adresata decyzji administracyjnej, czy wyroku sądowego. Należy mieć także na względzie konieczność wniesienia skargi z zachowaniem dwumiesięcznego terminu, wynikającego z art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

W tym stanie rzeczy należy przede wszystkim stwierdzić, że nie doszło do uzupełnienia wskazanych braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej.

W dalszym ciągu nie zostały dokładnie określone przepisy ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity z 1993 r. Dz.U. Nr 90, poz. 416 ze zm.), którym skarżący zarzuca niezgodność z Konstytucją RP. Nie wykazano także, iż zaskarżona ustawa stanowiła podstawę wydania ostatecznego orzeczenia o przysługujących skarżącemu prawach lub wolnościach konstytucyjnych, w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji RP i art. 47 ust. 1 pkt.1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego wskazane postępowanie, mające określić prawidłową wysokość świadczenia emerytalnego skarżącego, nie toczyło się w oparciu o przepisy zaskarżonej ustawy. Istnienie tej przesłanki uniemożliwia merytoryczne rozpoznanie wniesionej skargi.

Ponadto w niniejszej sprawie doszło do przekroczenia dwumiesięcznego terminu pozwalającego na skuteczne wniesienie skargi. Zgodnie bowiem z art. 46 ust. 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu toku instancyjnego, w ciągu dwóch miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Termin ten wskazuje okres czasu, w jakim można dokonać czynności wniesienia do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej, w celu stwierdzenia przez Trybunał niezgodności zaskarżonego przepisu z konstytucją. Należy zauważyć, że postanowienie Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r. odrzucające kasację pełnomocnik skarżącego otrzymał w 5 lipca 1999 r., a sam skarżący 14 lipca 1999 r., skarga zaś została skierowana do Trybunału w 22 września 1999 r. (data stempla pocztowego – P.Ś. 3). Złożenie skargi z przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wyłącza możliwość merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym należało odmówić nadania dalszego biegu wniesionej skardze.