W skardze konstytucyjnej z 12 maja 2004 r. skarżąca wniosła o stwierdzenie niezgodności art. 59 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy z art. 2, art. 32 oraz art. 71 ust. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Skarżąca wystąpiła z powództwem o przywrócenie do pracy, zasądzenie odszkodowania za czas pozostawania bez pracy oraz ustalenie jej miejsca pracy. Wyrokiem Sądu Rejonowego – Sądu Pracy w Opolu z 15 lutego 2001 r. (sygn. akt IV P 1509/00) zasądzona została na rzecz skarżącej od pracodawcy kwota pieniężna tytułem odszkodowania, w wysokości wynikającej z art. 58 k.p. W pozostałym zakresie powództwo skarżącej zostało oddalone. Apelacja skarżącej od opisanego wyżej orzeczenia została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z 2 stycznia 2003 r. (sygn. akt V Pa 109/01). Wydanie tego orzeczenia poprzedzone zostało skierowaniem do Sądu Najwyższego zagadnienia prawnego wyrażonego w pytaniu: „czy, w razie rozwiązania umowy o pracę, zawartej na czas określony, z kobietą w ciąży, bez wypowiedzenia z winy pracownika (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.) z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, pracownicy tej służyć będą w przypadku upływu terminu, do którego umowa miała trwać wyłącznie roszczenia odszkodowawcze w rozmiarze wynikającym z art. 58 k.p. w związku z art. 59 k.p., czy też służyć jej będzie roszczenie odszkodowawcze za cały okres pozostawania bez pracy do czasu, do którego umowa o pracę miała obowiązywać?” Postanowieniem z 16 listopada 2001 r. (sygn. akt III ZP 18/01) Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały. W uzasadnieniu stwierdził, że przepisy uwzględniane w sprawie nie wymagają interpretacji. Położenie prawne pracownicy w ciąży, z którą pracodawca rozwiązał z naruszeniem przepisów bez wypowiedzenia umowę o pracę zawartą na czas określony, jest jasne, a ponadto jej uprawnienia nie ograniczają się jedynie do odszkodowania w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia za pracę.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 29 czerwca 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej, przez wskazanie sposobu, w jaki zakwestionowany art. 59 kodeksu pracy naruszył konstytucyjne prawa lub wolności skarżącej.

W piśmie z 2 lipca 2004 r. pełnomocnik skarżącej wyjaśnił, że zaskarżony przepis narusza art. 2, 32 oraz art. 72 ust. 2 Konstytucji. Istota tego naruszenia sprowadzać się ma do nierównego potraktowania skarżącej, będącej pracownikiem w okresie ochronnym, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów prawa pracy, w stosunku do innych pracownic, także w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, z którymi z naruszeniem prawa rozwiązano za wypowiedzeniem umowę o pracę. Gorsze traktowanie polegać ma – zdaniem skarżącej – na tym, że w przypadku, gdy termin, na który umowa została zawarta już upłynął, bądź też pozostał krótki okres do upływu tego terminu, to – w tym drugim przypadku – pracownica posiadałaby prawo do przywrócenia do pracy i tym samym do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy. Natomiast w przypadku skarżącej – jej zdaniem – tego rodzaju uprawnienia nie przysługują.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji dopuszczalność wystąpienia ze skargą konstytucyjną warunkowana jest dostosowaniem się przez skarżącego do zasad określonych w ustawie. Precyzująca te zasady ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym nakłada w związku z tym na skarżącego szereg obowiązków, wśród których szczególne miejsce zajmuje wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK). Prawidłowe wypełnienie tego obowiązku polegać przy tym winno nie tylko na wskazaniu rodzaju (kategorii) prawa lub wolności, które w ocenie skarżącego zostało naruszone, ale także na uzasadnieniu postawionego zarzutu. Weryfikacja zasadności zarzutu stawianego przez skarżącego następuje w fazie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej, mającej na celu stwierdzenie, czy skarga konstytucyjna nie zawiera braków formalnych, oraz czy sformułowane w niej zastrzeżenia nie są obarczone wadą oczywistej bezzasadności. Należy przy tym podkreślić, iż nie jest prawnie dopuszczalne „uwolnienie” skarżącego z ciężaru uprawdopodobnienia tezy o niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów przez – uzupełniającą argumentację skargi - aktywność samego Trybunału Konstytucyjnego. Zgodnie bowiem z art. 66 ustawy o TK, Trybunał orzekając jest związany granicami skargi konstytucyjnej.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w niniejszym przypadku wskazane wyżej przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej nie zostały spełnione. Formułując zarzut niekonstytucyjności art. 59 kodeksu pracy, skarżąca uzasadnia go przedstawiając argumenty mające przemawiać na rzecz tezy o nierównym potraktowaniu przez ustawodawcę pracownic znajdujących się w podobnej sytuacji faktycznej. Istota tej nierówności miałaby się sprowadzać do zróżnicowania zakresu uprawnień, z jakich mogą korzystać w przypadku niezgodnego z prawem rozwiązania z nimi umowy o pracę (za wypowiedzeniem oraz bez wypowiedzenia z winy pracownika). Zdaniem skarżącej, sytuacja pracownic, z którymi rozwiązuje się (wadliwie) umowę o pracę za wypowiedzeniem, miałaby być lepsza w porównaniu do sytuacji pracownic, z którymi rozwiązywana jest (także z naruszeniem przepisów) umowa o pracę bez wypowiedzenia. Te ostatnie, miałyby bowiem korzystać jedynie z prawa do uzyskania odszkodowania, w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za 3 miesiące (art. 59 w zw. z art. 58 kodeksu pracy).

Należy w związku z tym zauważyć, że u podstaw powyższego zarzutu leży nieprawidłowa interpretacja przepisów kodeksu pracy dokonana przez skarżącą. W tym zakresie odwołać się można do – podjętego w toku postępowania sądowego w sprawie skarżącej – postanowienia Sądu Najwyższego z 16 listopada 2001 r. (sygn. akt III ZP 18/01). W jego uzasadnieniu Sąd Najwyższy jednoznacznie wyjaśnia, iż na gruncie przepisów kodeksu pracy nie ma podstaw do tego rodzaju zróżnicowania. Podkreślić przy tym należy, iż zróżnicowanie takie nie występuje ani w odniesieniu do wysokości dopuszczalnego odszkodowania zasądzanego na rzecz pracownika (art. 50 § 4 oraz art. 58 kodeksu pracy), ani też w odniesieniu do możliwości korzystania z uprawnień, o których mowa w art. 45 w zw. z art. 177 kodeksu pracy. Powyższe stanowisko Sądu Najwyższego znajduje również odzwierciedlenie w ustaleniach doktryny prawa. Zgodnie z nimi, „jeżeli nie zachodzą okoliczności wskazane w art. 59, to roszczenie o przywrócenie do pracy pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, powinno być zaspokojone, chyba że zachodzą okoliczności z art. 56 § 2 kodeksu pracy” (zob. K. Jaśkowski, Komentarz do art. 59 kodeksu pracy [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz, Kraków 2002). Ten ostatni przepis nakazuje zaś odpowiednie stosowanie – powołanego już wyżej – art. 45 § 2 i 3 kodeksu pracy.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zarzut skarżącej wskazujący na niedozwolone konstytucyjnie zróżnicowanie przez ustawodawcę statusu pracownic znajdujących się w podobnej sytuacji faktycznej nie znajduje więc potwierdzenia w treści stosownych przepisów. Prawidłowa ich interpretacja nie nasuwa w tym zakresie wątpliwości i zastrzeżeń natury konstytucyjnoprawnej. Trzeba także zauważyć, że wymogu wskazania sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącej przez zaskarżony przepis nie spełnia powoływanie się na okoliczność długotrwałości postępowania sądowego, czego skutkiem stała się faktyczna niemożność uwzględnienia roszczeń skarżącej. Argumenty tego rodzaju sytuują się bowiem wyłącznie na płaszczyźnie stosowania prawa, która zasadniczo pozostaje poza zakresem kontroli realizowanej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Mając powyższe na względzie należało orzec, jak w sentencji.