W skardze konstytucyjnej Józefa Pluty z dnia 19 lipca 2002 r. zarzucono, iż art. 169 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Skarżący wskazał, iż w dniu 29 marca 2002 r. otrzymał od Komornika Sądowego Rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Słupsku pismo informujące o zajęciu wierzytelności i prawa w wyniku wydania przez Sąd Rejonowy w Słupsku nakazu zapłaty z 28 listopada 2001 r. W dniu 8 kwietnia 2002 r. pełnomocnik skarżącego złożył do Sądu Rejonowego w Słupsku wniosek o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od powyższego nakazu zapłaty wraz z samym sprzeciwem. Postanowieniem z 9 kwietnia 2002 r. Sąd Rejonowy w Słupsku odrzucił wniosek o przywrócenie terminu jako spóźniony. Na skutek zażalenia na to postanowienie Sąd Rejonowy w Słupsku postanowieniem z 15 kwietnia 2002 r. odrzucił zarówno zażalenie, jak i sprzeciw od nakazu zapłaty, wskazując, iż zakwestionowane postanowienie z 9 kwietnia 2002 r. nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394 § 1 k.p.c., wobec tego nie przysługuje na nie zażalenie. W konsekwencji należało odrzucić także sprzeciw jako spóźniony. Na postanowienie to skarżący wniósł zażalenie, które zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Koszalinie z 9 lipca 2002 r.

Zdaniem skarżącego zakwestionowana regulacja prawa narusza konstytucyjne prawo skarżącego do sądu poprzez pozbawienie go prawa do merytorycznego rozpoznania jego sprawy. Z uwagi bowiem na treść art. 169 § 1 k.p.c. skarżący nie mógł skorzystać z ustawowego terminu wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty, wydanego w postępowaniu upominawczym. Prowadzi to do pozbawienia możliwości wniesienia środka odwoławczego od nakazu zapłaty.

Skarżący podniósł ponadto, iż zakwestionowana regulacja prowadzi do nieuzasadnionego zróżnicowania uczestników postępowania poprzez zakreślenie im różnych terminów do wykonania czynności o tym samym charakterze. Zgodnie bowiem z art. 502 § 1 k.p.c. sprzeciw od nakazu zapłaty powinien zostać wniesiony w terminie dwóch tygodni od jego doręczenia. Zgodnie jednak z art. 169 § 1 k.p.c., jeżeli w sposób niezawiniony dojdzie do uchybienia temu terminowi, sprzeciw musi zostać złożony w terminie przewidzianym dla wniosku o przywrócenie terminu, a więc w ciągu jednego tygodnia od ustania przeszkody.

Skarżący zarzucił także, iż użyte w art. 169 § 1 k.p.c. pojęcie „czasu ustania przyczyny uchybienia terminu” jest przy tym niejasne i niezrozumiałe, co stanowi naruszenie zasady przyzwoitej legislacji wynikającej z art. 2 Konstytucji RP.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 27 września 2002 r. odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, iż nie jest zasadne przekonanie skarżącego o naruszeniu przysługującego mu prawa do sądu oraz prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji. W szczególności, zdaniem Trybunału, odmowa przywrócenia terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty uzasadniona była niedochowaniem przez skarżącego formalnych przesłanek złożonego przez niego wniosku. Trybunał Konstytucyjny podkreślił także, iż skarżący nie uzasadnił swojego przekonania o braku dostatecznej określoności zakwestionowanej regulacji prawnej dotyczącej przywrócenia terminu do wykonania czynności procesowej. Trybunał uznał ponadto, iż sformułowany przez skarżącego zarzut naruszenia zasady równości nie może stanowić samodzielnej podstawy wystąpienia ze skargą konstytucyjną, skarżący nie wskazał natomiast, w zakresie jakiego przysługującego mu prawa lub wolności konstytucyjnej naruszenie to nastąpiło. Trybunał podkreślił, iż zakwestionowana w skardze konstytucyjnej regulacja prawna nie posługuje się żadnym kryterium podmiotowym, tymczasem dopiero wskazanie takiego kryterium oraz uzasadnienie jego niesłuszności lub nieadekwatność czyni możliwym ocenę zarzutu naruszenia zasady równości.

Na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego skarżący wniósł zażalenie, w którym stwierdził, iż został pozbawiony możliwości merytorycznego rozpoznania sprawy oraz wniesienia środka odwoławczego z uwagi na błędną interpretację art. 169 § 1 k.p.c., jaką przyjął sąd odmawiając przywrócenia terminu do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty, co wynika z niejasnego określenia tej regulacji prawnej. Zdaniem skarżącego dowodem owej niejasności, jest niespójność pomiędzy art. 169 § 1, a art. 502 § 1 k.p.c., prowadząca w przypadku niezawinionego uchybienia terminowi do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty do skrócenia tego terminu do jednego tygodnia. Skarżący podkreślił, iż użyte w art. 169 § 1 k.p.c. określenie „czas ustania przyczyny uchybienia terminu” jest różnie interpretowany, przy czym nie jest to odmienna interpretacja prawna, ale odczucia co do konkretnej daty ustania owej przyczyny. Skarżący wskazał ponadto, iż art. 169 § 1 k.p.c., w kontekście art. 502 § 1 k.p.c., prowadzi do zróżnicowania uprawnień procesowych do złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty. W szczególności przepis ten skraca termin do złożenia tego sprzeciwu w stosunku do osób, które bez własnej winy uchybiły terminowi określonemu w art. 502 § 1 k.p.c. Zdaniem skarżącego jest to podmiotowe kryterium różnicujące sytuację prawną tych osób, w stosunku do innych stron postępowania.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Jak przyznaje sam skarżący, przyczyną odmowy przywrócenia terminu do złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty była odmienna ocena sądu, co do znaczenia prawnego określonych okoliczności faktycznych, nie zaś spór co do znaczenia prawnego zakwestionowanego przepisu. Nie stanowi także uzasadnienia tezy o „niejasnym” charakterze art. 169 § 1 k.p.c. okoliczność, iż art. 502 § 1 k.p.c. przewiduje dwutygodniowy termin do wniesienia tego sprzeciwu, zaś w przypadku uchybienia tego terminu, w istocie sprzeciw należy wnieść w terminie tygodnia od ustania przyczyny uchybienia. Owa odmienność w żadnym stopniu nie wpływa na jednoznaczną treść art. 169 § 1 k.p.c., w szczególności zaś na wyraźne określenie warunków przywrócenia terminu do wykonania czynności procesowej, w tym złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty. Nie budzi także wątpliwości relacja, jaka zachodzi pomiędzy art. 502 § 1, a art. 169 § 1 k.p.c. W szczególności brak jest jakichkolwiek przesłanek, by sądzić, iż ta pierwsza regulacja miałaby modyfikować treść art. 169 § 1 k.p.c., prowadząc do różnic w interpretacji warunków, jakie muszą być spełnione w przypadku ubiegania się o przywrócenie terminu do wykonania czynności procesowej.