W skardze konstytucyjnej Janiny W. zakwestionowano zgodność z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej wyroku z 14 kwietnia 1998 r. Sądu Rejonowego w P. (sygn. akt II C 707/97) oraz wszystkich przepisów, w oparciu o które wydano ten wyrok. Niezależnie od powyższego wniesiono o orzeczenie niezgodności z Konstytucją RP wszystkich przepisów zezwalających na “eksmisję na bruk”. W drugim punkcie uzasadniającym petitum skargi, precyzując nieco przedmiot i zakres zaskarżenia wskazano, prawdopodobnie przykładowo, szereg przepisów prawa cywilnego (materialnego i procesowego) oraz prawa spółdzielczego i administracyjnego, domagając się stwierdzenia ich niezgodności z określonymi artykułami konstytucji. W dalszych wywodach skargi, pełnomocnik skarżącej domagał się stwierdzenia, że brak określonych regulacji prawnych wynikający z bezczynności organów stanowiących prawo, narusza art. 2 i art. 30 Konstytucji RP oraz wydania tymczasowego postanowienia wstrzymującego wykonanie ww. wyroku, jak również orzeczenia prawa do stosownego odszkodowania dla skarżącej.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 sierpnia 2000 r. pełnomocnik skarżącej został wezwany do uzupełnienia braków formalnych złożonej skargi konstytucyjnej.

Na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego, wzywające do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej polegających na wskazaniu, czy w przedstawionej sprawie został wyczerpany tok instancji i czy skarżąca uczyniła przedmiotem zaskarżenia dołączony do akt wyrok zaoczny oraz na określeniu naruszonych praw lub wolności zagwarantowanych w konstytucji oraz wskazaniem sposobu tego naruszenia – pełnomocnik skarżącej ograniczając się do stwierdzenia, iż wskazany wyrok został zaskarżony, lecz nie jest jeszcze rozstrzygnięty i dowodząc, że w niniejszej sprawie wyczerpanie toku instancji nie ma sensu, jednocześnie zaskarżył art. 46 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w zakresie dotyczącym obowiązku wyczerpania toku instancji – jako sprzeczny z art. 30, 45 i 79 Konstytucji RP.

Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 25 września 2000 r. odmówił nadania skardze dalszego biegu uznając, iż nie zostało w niej wskazane ostateczne orzeczenie o konstytucyjnych prawach lub wolnościach skarżącej, wydane na podstawie zaskarżonego przepisu. Ponadto Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż w niniejszej sprawie art. 46 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie może stanowić podstawy zaskarżenia w trybie skargi konstytucyjnej, ponieważ nie był podstawą orzeczeń naruszających konstytucyjne prawa lub wolności skarżącej.

Na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżącej wniósł 11 października 2000 r. zażalenie, zarzucając mu nietrafność i niesłuszność. Jednocześnie załączając postanowienie Sądu Rejonowego w P. z 19 maja 2000 r. oddalające skargę na czynności komornika stwierdza obecnie, że wskazany wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w P. ma charakter ostatecznego rozstrzygnięcia, pomimo że w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego wskazał, iż “skarżąca zaskarżyła prawomocny wyrok zaoczny IC 707/97, ale wyrok ten nie został uchylony i nadal obowiązuje”. W dalszej polemice z ustaleniami Trybunału, stanowiącymi podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze, pełnomocnik skarżącej kwestionuje słuszność odmowy nadania biegu tej części skargi, która jego zdaniem spełnia warunki do jej merytorycznego rozstrzygnięcia, przez co odmowa nadania biegu całości skargi przekracza kompetencje Trybunału na tym etapie sprawy. Podtrzymując zaskarżenie art. 46 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym jako naruszającego istotę skargi konstytucyjnej, w zażaleniu wskazano również jej nadrzędny cel, który – zdaniem pełnomocnika skarżącej – unicestwiają art. 46-49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, przez co naruszone zostały art. 31 ust. 3 oraz art. 32 w związku z art. 191 Konstytucji RP.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zażalenie pełnomocnika skarżącej nie może zostać uwzględnione. Z istoty skargi konstytucyjnej wynika jej nadrzędny i subsydiarny charakter. Tym uzasadniony jest wymóg wykorzystania przez skarżącego wszelkich przysługujących mu w ramach drogi prawnej środków zaskarżenia orzeczeń, które uznaje za naruszające jego prawa lub wolności. Skarga konstytucyjna nie może zastępować tych środków, ponieważ zgodnie z Konstytucją RP wymiar sprawiedliwości powierzony został sądom powszechnym, Sądowi Najwyższemu i sądom administracyjnym. Indywidualna skarga konstytucyjna stanowi jedynie środek pomocniczy, który otwiera każdemu możliwość zwrócenia się do Trybunału dopiero wówczas, gdy wyczerpane zostały już środki ochrony wolności i praw w przysługującej skarżącemu drodze prawnej.

Ponieważ pełnomocnik skarżącej pomimo wezwania zarządzeniem nie wskazał w jaki sposób została wyczerpana droga prawna w niniejszej sprawie, należało zastosować rygor z zarządzenia, czyli odmówić nadania dalszego biegu skardze. Wobec niewykonania zarządzenia nie można ustalić, czy spełniony został warunek wyczerpania drogi prawnej. Uprawomocnienie się wyroku zaocznego pozwala przypuszczać, że skarżąca nie wykorzystała przysługujących jej w niniejszej sprawie środków zaskarżenia. Powyższe nie pozwala też ustalić, czy skarga została złożona w terminie uregulowanym w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

W odniesieniu do zarzutów dotyczących art. 46-49 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym należy stwierdzić, że przepisy te nie mogą stanowić przedmiotu zaskarżenia, gdyż nie były one podstawą żadnego z orzeczeń wydanych przez sąd lub organ administracji publicznej dotyczących konstytucyjnych praw lub wolności skarżącej. Tym samym nie został spełniony warunek dopuszczalności skargi przewidziany w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP.

Zarzut naruszenia praw i wolności konstytucyjnych przez zaniechanie prawodawcze jest w zasadzie niedopuszczalny, gdyż Trybunał Konstytucyjny jako tzw. prawodawca negatywny orzeka o zgodności z konstytucją obowiązujących norm prawnych. Zaniechanie prawodawcze może stanowić przedmiot skargi konstytucyjnej w przypadku, gdy skarżący wskazuje przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego, które jego zdaniem determinują zbyt wąski zakres zastosowania normy prawnej. Przepisy takie, wynikające z nich normy prawne, mogą być poddane kontroli odnośnie ich zgodności z konstytucją. Trybunał Konstytucyjny może wtedy stwierdzić, czy z punktu widzenia konstytucyjnych nakazów adresowanych do prawodawcy, zakwestionowany zakres zastosowania lub normowania jest zbyt wąski i czy przyczyną takiego ujęcia wskazanego zakresu jest brzmienie przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego. Sformułowanie zarzutu wymaga dokonania wykładni przepisów konstytucji, z których skarżący wywodzi konstytucyjny nakaz określonego uregulowania w akcie normatywnym swych praw, odniesienie się do obowiązującej we wskazanym zakresie przedmiotowym regulacji ustawowej i wykazanie, iż regulacja ta nakazu powyższego nie spełnia. Dopiero tak sformułowany zarzut może stanowić podstawę skargi konstytucyjnej.

W przedmiotowej sprawie żaden ze wskazanych warunków nie został spełniony. Skarżąca w oparciu o art. 2 i art. 30 konstytucji domaga się wprowadzenia ustawowego obowiązku atestacji lokali mieszkalnych i wprowadzenia “definicji użytkowej lokalu mieszkalnego” gwarantującej nienaruszalność godności i praw osoby ludzkiej. W samej skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym z 31 sierpnia 2000 r. skarżąca nie wskazuje jednak jakiej treści nakazy dla ustawodawcy miałyby wynikać z art. 2 i art. 30 konstytucji. Brak jest również odniesienia się do obowiązujących przepisów definiujących pojęcie lokalu mieszkalnego i określających warunki, jakie lokal ten powinien spełniać. Zarzut naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej przez zaniechanie prawodawcze oparty jest w istocie na stwierdzeniu, iż zajmuje ona lokal uniemożliwiający godne zamieszkiwanie. Nie negując tego faktu należy stwierdzić, iż nie może on stanowić bezpośredniej podstawy zarzutu sformułowanego w skardze. Niespełnienie przez zarzut zaniechania ustawodawczego powyższych wymogów powoduje, iż nie może on stanowić podstawy przekazania skargi konstytucyjnej do merytorycznego rozpoznania.

W odniesieniu do zarzutu naruszenia prawa międzynarodowego przez ogół przepisów na których oparto wyrok zaoczny należy stwierdzić, iż na podstawie art. 79 Konstytucji RP, wzorcem skargi konstytucyjnej mogą być jedynie konstytucyjne prawa i wolności naruszone przez ostateczne rozstrzygnięcie, oparte na zaskarżonym przepisie aktu normatywnego. Z uwagi na powyższe, badanie przez Trybunał Konstytucyjny aktów normatywnych pod kątem zgodności z aktami prawa międzynarodowego nie jest możliwe w trybie skargi konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy Trybunał postanowił nie uwzględnić zażalenia na postanowienie z 25 września 2000 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.