W skardze konstytucyjnej Krystyny Michniewicz-Wanik z 23 maja 2007 r. zarzucono, że art. 7 ust. 3 w związku z art. 27 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418, ze zm.; dalej: ustawa o realizacji prawa do rekompensaty) w zakresie, w jakim przepisy te ograniczyły prawo do uzyskania ekwiwalentu za mienie pozostawione poza granicami RP w związku z wojną obronną 1939-1945 jest niezgodny z art. 2, art. 32 oraz art. 21 w związku z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującą sprawą. Stanisław Michniewicz, ojciec skarżącej, uzyskał zaświadczenie wydane przez Starostę Powiatowego w Prudniku z 8 kwietnia 1999 r., iż jest uprawniony do otrzymania ekwiwalentu za mienie nieruchome pozostawione na terenach niewchodzących w skład obecnego obszaru państwa, którego wartość na marzec 1999 r., wynosiła 152.559 zł. Stanisław Michniewicz, w oświadczeniu z 14 lipca 2000 r., przekazał swojej córce Krystynie Michniewicz-Wanik uprawnienia dotyczące uzyskania rekompensaty w zamian za mienie pozostawione za granicą. Skarżąca w pozwie z 2 sierpnia 2004 r. wniosła o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa kwoty 152.559 zł, wraz z odsetkami ustawowymi, tytułem rekompensaty za mienie pozostawione poza obecnymi granicami państwa w związku z wojną rozpoczętą w 1939 r. W trakcie postępowania skarżąca kilkakrotnie zmieniała podstawę prawną i kwotę swojego żądania. Ostatecznie w piśmie procesowym z 7 czerwca 2006 r. skarżąca stwierdziła, że Zabużanie nie mogą dochodzić pełnej rekompensaty za mienie pozostawione za granicą, gdyż sprzeciwia się temu otwarta nadal droga realizacji prawa do ekwiwalentu. Dlatego też wystąpiła z żądaniem alternatywnym o odszkodowanie za ogólnie określone bezprawie legislacyjne oraz za bezprawne działania organów władzy publicznej, które spowodowały po stronie skarżącej szkodę. Przy czym szkodę określiła jako 80% wartości „prawa zaliczenia”, tzn. aktualnie zwaloryzowanego uprawnienia wynikającego z zaświadczenia wydanego jej ojcu w 1999 r., ustalając jej wysokość na kwotę 656.081,12 zł. W toczącym się procesie skarżąca nie dochodziła wartości pozostałych 20% „prawa zaliczenia”, albowiem zaliczenie to zapewniają przepisy ustawy o realizacji prawa do rekompensaty. Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny wyrokiem z 22 czerwca 2006 r. (sygn. akt I C 944/05) oddalił powództwo skarżącej, uznając, że roszczenie nie jest zasadne. Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny wyrokiem z 14 lutego 2007 r. (sygn. akt I ACa 1119/06) oddalił apelację skarżącej. Sąd stwierdził, że skarżąca w toku procesu nie wskazywała i nie uzasadniała, dlaczego kwotę 656.081,12 zł. określiła jako wysokość i wartość odszkodowania dochodzonego od Skarbu Państwa; ponadto nie udowodniła ani powstania szkody, ani jej wysokości. Sąd przypomniał, że szkodą nie jest i nie może być równowartość mienia pozostawionego poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej, gdyż utraty majątku, którą skarżąca uznaje za szkodę, nie spowodowało Państwo Polskie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, skutkującym usunięciem z systemu prawa przepisów ustaw lub innych aktów normatywnych, stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, naruszającego wolności lub prawa albo obowiązki skarżącego określone w Konstytucji. Korzystanie ze skargi konstytucyjnej warunkowane jest spełnieniem przesłanek wskazanych w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Wśród nich znajduje się wymóg wskazania przepisu ustawy (lub innego aktu normatywnego), na podstawie którego sąd (lub organ administracji publicznej) orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach skarżącego określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozpatrywana skarga konstytucyjna nie spełnia powyższej przesłanki dopuszczalności korzystania z tego środka ochrony konstytucyjnych wolności lub praw. Z treści skargi konstytucyjnej wynika bowiem jednoznacznie, że skarżąca zarzut naruszenia swoich praw konstytucyjnych stawia art. 7 ust. 3 w związku z art. 27 ustawy o realizacji prawa do rekompensaty.

Pierwszy z kwestionowanych przepisów stanowi: „Osoby, które posiadają zaświadczenia lub decyzje potwierdzające prawo do rekompensaty wydane na podstawie odrębnych przepisów i nie zrealizowały prawa do rekompensaty, występują do wojewody, który wydał decyzję lub do wojewody właściwego ze względu na siedzibę starosty, który wydał zaświadczenie lub decyzję, z wnioskiem o ujawnienie w rejestrze, o którym mowa w art. 19 ust. 1, wybranej formy realizacji prawa do rekompensaty zgodnie z art. 13 ust. 1. W przypadku wyboru świadczenia pieniężnego realizowanego w formie przelewu osoba uprawniona wskazuje numer rachunku bankowego”. Art. 27 tejże ustawy jest przepisem przejściowym, który rozstrzyga, że „postępowania w sprawach potwierdzenia prawa do rekompensaty wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy prowadzi się na podstawie jej przepisów”.

Na wstępie Trybunał Konstytucyjny wyjaśnia, że art. 27 ustawy o realizacji prawa do rekompensaty, wbrew twierdzeniu pełnomocnika skarżącej, nie cechuje związek z art. 7 ust. 3 tejże ustawy. Przepis przejściowy odnosi się bowiem do postępowań wszczętych i niezakończonych wobec osób, które ubiegają się o potwierdzenie prawa do rekompensaty (art. 5, art. 6 i art. 7 ust. 1 i 2 zaskarżonej ustawy). Natomiast skarżąca posiada już zaświadczenie potwierdzające prawo do rekompensaty, co zgodnie z art. 7 ust. 3 tejże ustawy umożliwia złożenie wniosku o ujawnienie w rejestrze (art. 19 ust. 1) wybranej formy realizacji prawa do rekompensaty (wymienionej w art. 13 ust. 1).

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, brzmienie cytowanych przepisów wskazuje jednoznacznie, że zaskarżony art. 7 ust. 3 w związku z art. 27 ustawy o realizacji prawa do rekompensaty nie stanowił podstawy prawnej ostatecznego orzeczenia sądu, oddalającego powództwo skarżącej przeciwko Skarbowi Państwa o zasądzenie odszkodowania z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami państwa. Sąd, analizując zarzuty dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa za tzw. bezprawie legislacyjne lub niezgodne z prawem stosowanie obowiązujących przepisów prawa, oceniał je w świetle art. 417 § 1, a także art. 40 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: kodeks cywilny), badając zaś przesłanki przyznania skarżącej zadośćuczynienia, rozstrzygał na gruncie art. 445 § 1, art. 444 i art. 448 kodeksu cywilnego. Skoro art. 7 ust. 3 w związku z art. 27 ustawy o realizacji prawa do rekompensaty nie jest przepisem, na podstawie którego sąd uznał roszczenie skarżącej za niezasadne i oddalił powództwo, to tym samym kwestionowany przepis ustawy jest indyferentny prawnie z punktu widzenia przedstawionego w skardze stanowiska, zarzucającego naruszenie praw skarżącej określonych w art. 2, art. 32 oraz art. 21 w związku z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że rozpatrywana skarga konstytucyjna w zakresie wskazania przepisu będącego przedmiotem kontroli, nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, co w świetle art. 39 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 48 i art. 36 ust. 3 ustawy o TK, uzasadnia odmowę nadania skardze dalszego biegu.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.