W skardze konstytucyjnej z 24 maja 2004 r., uzupełnionej pismem procesowym z 9 sierpnia 2004 r., wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 77 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) z art. 2, art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarżący zarzucił, iż Sąd Okręgowy w Warszawie odmawiając udzielenia warunkowego zwolnienia oparł swoje rozstrzygnięcie na przepisie art. 77 § 1 k.k., który jest przepisem niezrozumiałym i pozwalającym na zbyt daleko idącą dowolność interpretacyjną, zawiera przesłanki niedostatecznie precyzyjne i zwroty niejednoznaczne. Takie ujęcie przepisu narusza, wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadę państwa prawnego, która zobowiązuje organy państwa do tworzenia prawa w taki sposób, aby jego normy były zrozumiałe, nie kolidowały z innymi normami prawa i nie powodowały wątpliwości interpretacyjnych. Ponadto w piśmie procesowym z 9 sierpnia 2004 r., skarżący wskazał, że w następstwie niezgodności art. 77 § 1 k.k. z art. 2 Konstytucji naruszone zostało także prawo do sprawiedliwego rozpoznania sprawy, zawarte w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Prawo to naruszone zostało przez to, że przepis art. 77 § 1 k.k. formułuje konieczne do spełnienia, ale jednocześnie niezrozumiałe i nieprecyzyjne przesłanki pozwalające na daleko idącą dowolność interpretacyjną, przez co realizacja prawa do sprawiedliwego rozpoznania sprawy staje się niemożliwa.

Postanowieniem z 23 listopada 2004 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu stwierdził, że zarzuty skarżącego mają charakter oczywiście bezzasadny. Trybunał przypomniał, iż warunkowe przedterminowe zwolnienie jest szczególną instytucją prawa karnego, wyrazem swoistego aktu łaski okazanego skazanemu i indywidualizacji kary pozbawienia wolności. Kodeks karny i kodeks karny wykonawczy nie kształtują instytucji warunkowego przedterminowego zwolnienia jako prawa podmiotowego skazanego, w istocie bowiem jest to instytucja prawa penitencjarnego i środek polityki kryminalnej. Zakres i sposób rozumienia przesłanek określonych w art. 77 k.k., w ocenie Trybunału, a także na gruncie doktryny i orzecznictwa Sądu Najwyższego nie budzi wątpliwości. Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary jest instytucją związaną z wykonaniem kary, która rządzić się musi innymi dyrektywami niż orzeczenie o wymiarze kary, a więc zachowanie się sprawcy i jego właściwości osobiste uzasadniać muszą przekonanie, że skazany będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. W odróżnieniu od orzeczenia o karze, które uwzględniać musi cele ogólno-prewencyjne, jedyną przesłanką stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia jest korzystna prognoza kryminologiczna. W ocenie Trybunału nie można mówić o niejasności przesłanek określonych w art. 77 § 1 k.k. będących podstawą prognozy kryminologicznej, choć bowiem użyte w tym przepisie sformułowania zawierają treści ocenne, zgodne są jednak z charakterem tego wyjątkowego środka probacyjnego. Dokonywana przez sąd ocena nie może być tylko mechanicznym sprawdzeniem spełnienia warunków formalnych albowiem wówczas instytucja warunkowego zwolnienia straciłaby swój warunkowy charakter, a stałaby się bezwzględnym prawem każdego skazanego na karę pozbawienia wolności.

Trybunał przypomniał także, iż gwarancyjny charakter art. 45 Konstytucji odnosi się do wymogów określajacych proceduralny zakres obowiązków organów państwa odpowiedniego ukształtowania postępowania sądowego, nie obejmując z zasady materialnych podstaw rozstrzygnięcia w tym zakresie. Choć więc z art. 45 Konstytucji wynika obowiązek kreowania takich norm prawnych, które zapewniają obywatelowi realizację jego podmiotowego prawa do sprawiedliwego rozpoznania sprawy przez sąd, to wbrew twierdzeniom skarżącego nie obejmuje on jednak swoim zakresem norm materialnoprawnych, o których mowa w art. 77 § 1 k.k. Normy te są merytoryczną podstawą zapadłego rozstrzygnięcia i nie mają żadnego wpływu na kształt samego postępowania, opartego o przepisy właściwej procedury sądowej.

Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik skarżącego. Zarzucono w nim wadliwą interpretację zarzutu skargi konstytucyjnej oraz zakwestionowano stanowisko Trybunału Konstytucyjnego odnośnie do oceny treści przepisu art. 77 k.k. Zdaniem skarżącego Trybunał przyjął wadliwą interpretację zarzutu skargi uznając, iż skarżący sformułował dwa odrębne zarzuty, tj. pierwszy niezgodności art. 77 § 1 k.k. z art. 2 Konstytucji oraz drugi niezgodności tego przepisu z art. 45 ust. 1 Konstytucji, gdy w rzeczywistości skarżący sformułował jeden zarzut, niezgodności art. 77 § 1 k.k. z art. 2 Konstytucji, która to niezgodność spowodowała naruszenie prawa skarżącego zawartego w art. 45 ust. 1 Konstytucji. W przekonaniu skarżącego taka interpretacja skargi mogła mieć wpływ na treść kwestionowanego rozstrzygnięcia. Skarżący stwierdził także, iż oczekiwanie, by wskazał prawo podmiotowe wynikające z wskazanego wzorca konstytucyjnego naruszone przez zaskarżony przepis, jest niezgodne z treścią art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego art. 79 ust. 1 Konstytucji „nie formułuje takiej przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej, że konstytucyjne prawo podmiotowe, które zostało naruszone, powinno wynikać z tego przepisu konstytucyjnego, w odniesieniu do którego odnoszony jest zarzut niezgodności ustawy z Konstytucją”. Kwestionując stanowisko Trybunału w zakresie oceny zgodności art. 77 § 1 k.k. z art. 2 Konstytucji, skarżący odwołał się do treści złożonej skargi konstytucyjnej, podtrzymując stanowisko, co do nieprecyzyjności i niezrozumiałości przesłanek określonych w art. 77 § 1 k.k. Skarżący zarzucił także Trybunałowi błędne ustalenie zawarte w zaskarżonym postanowieniu, jakoby prawa do sprawiedliwego rozpoznania sprawy nie można odnosić do rozstrzygnięcia wydanego na podstawie art. 77 § 1 k.k. i podkreślając, że art. 45 ust. 1 Konstytucji należy także odnosić do przesłanek warunkowego zwolnienia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie podważają ustaleń dokonanych w przedmiotowym postanowieniu i w ocenie Trybunału nie zasługują na uwzględnienie.

W skardze konstytucyjnej skarżący zarzucił naruszenie art. 2 przez takie ujęcie przepisów art. 77 § 1 k.k., które poprzez swoją niedostateczną precyzję i niejednoznaczność kolidują z zobowiązaniem organów państwa do tworzenia prawa w sposób zrozumiały i nie powodujący wątpliwości interpretacyjnych. W piśmie procesowym z 9 sierpnia 2004 r., skarżący wskazał, iż w następstwie niezgodności art. 77 § 1 k.k. z art. 2 Konstytucji naruszone zostało prawo skarżącego do sprawiedliwego rozpoznania sprawy, zawarte w art. 45 ust. 1 Konstytucji. W zaskarżonym postanowieniu o odmowie nadania biegu Trybunał zasadnie więc uznał, iż skarżący sformułował w istocie nie jeden lecz dwa zarzuty – pierwszy wskazujący na naruszenie art. 2 Konstytucji, oraz drugi dotyczący art. 45 Konstytucji. W tym kontekście Trybunał przypomina, iż art. 45 Konstytucji jest samodzielnym wzorcem konstytucyjnym i zawiera własną treść. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału art. 2 Konstytucji w zakresie, w jakim podstawowe gwarancje praw i wolności znajdują swe potwierdzenie i umocowanie w innych, jednoznacznie określonych normach konstytucyjnych, nie może być traktowany jako ogólny i zastępczy wzorzec, ponieważ w ten sposób dochodziłoby do rozmycia treści tych praw i w konsekwencji do osłabienia ochronnych funkcji regulacyjnych samej Konstytucji (por. wyrok TK z 28 lipca 2004 r., P 2/04, OTK ZU nr 7A/2004, poz. 72). Ustalenia Trybunału dokonane w tym zakresie uznać należy więc za prawidłowe.

Zasadniczą przyczyną odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu było uznanie, że zarzuty sformułowane w skardze konstytucyjnej są oczywiście bezzasadne – w odniesieniu do art. 2, oraz że wskazany wzorzec nie jest w danej sprawie wzorcem adekwatnym – w odniesieniu do art. 45 ust. 1. Z oceną tą należy się w pełni zgodzić. Podniesione we wniesionym zażaleniu argumenty dotyczące charakteru przesłanek wymienionych w art. 77 § 1 k.k. stanowią w istocie powtórzenie argumentów zawartych w skardze konstytucyjnej i w ocenie Trybunału nie podważają ustaleń dokonanych w zaskarżonym postanowieniu. Trybunał, podtrzymując zawarte tam rozważania, pragnie podkreślić, iż istota i wyjątkowy charakter środka probacyjnego, jakim jest przedterminowe warunkowe zwolnienie dopuszcza stosowanie kryteriów ocennych przy podejmowaniu decyzji o jego stosowaniu, pod warunkiem ze przesłanki te określone zostały w sposób jasny, równy dla wszystkich oraz pozbawiony cech dyskryminacji. Fakt, iż skarżący nie zgadza się z rozstrzygnięciem sądu podjętym na podstawie przesłanek określonych w art. 77 § 1 k.k., a więc w istocie z oceną dokonaną na ich podstawie, wskazuje jedynie na różnicę w ocenie stanu faktycznego, nie uzasadnia jednak twierdzenia, że przesłanki te są niezrozumiałe i nieprecyzyjne.

Odnosząc się do drugiego z zarzutów podkreślić należy, iż wbrew twierdzeniom skarżącego Trybunał jasno wskazał w swym postanowieniu, iż z treści art. 45 Konstytucji wynika nakaz, by każde postępowanie, w tym także postępowanie w przedmiocie warunkowego zwolnienia prowadzone było w sposób zgodny z wymogami art. 45 Konstytucji (str. 8-9 uzasadnienia). Art. 45 ust. 1 Konstytucji nie jest jednak adekwatnym wzorcem dla dokonania oceny treści materialnych przesłanek orzekania o warunkowym zwolnieniu. Treść art. 45 ust. 1 dotyczy bowiem przede wszystkim zagadnień o charakterze procesowym, obejmujących gwarancje odpowiedniego ukształtowania przepisów formalnych. Zarzuty skarżącego dotyczą zaś w istocie przepisów o charakterze materialnym, obejmujących merytoryczne przesłanki rozstrzygnięcia kwestii prawnej.

Odnosząc się na końcu do twierdzenia skarżącego dotyczącego treści art. 79 ust. 1 Konstytucji, podkreślić należy, iż przepis ten określa prawo każdego, czyje wolności lub prawa konstytucyjne zostały naruszone do wniesienia skargi konstytucyjnej do Trybunału Konstytucyjnego. Istotą skargi jest ochrona przed naruszeniem wolności i praw konstytucyjnych, jej podstawą nie może być zarzut naruszenia innych przepisów konstytucyjnych czy naruszenia przepisów ustawowych. Skarga konstytucyjna musi więc w sposób konkretny wskazywać jakiego przepisu dotyczy i jakie prawo czy wolność konstytucyjna została przez przepis ten naruszona (por. L. Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2004, s. 388). Dla dokonania oceny zgodności zaskarżonego przepisu z prawem lub wolnością konstytucyjnie chronioną warunkiem koniecznym jest wskazanie właściwego wzorca oceny tej zgodności, w przeciwnym razie dokonanie oceny będzie niemożliwe. Warunek ten znalazł swoje odzwierciedlenie w art. 47 ust. 1 pkt 2) ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), zgodnie z którym skarga zawierać musi wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób zdaniem skarżącego zostały naruszone. Konieczność spełnienia tego warunku, jako podstawowej formalnej przesłanki dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej, podkreślał wielokrotnie w swym orzecznictwie Trybunał Konstytucyjny (por. postanowienie z 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60).

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.