W skardze konstytucyjnej Stowarzyszenia Właścicieli Nieruchomości Osiedla Opaleń (dalej: Stowarzyszenie) zakwestionowana została zgodność z Konstytucją RP przepisu § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 25 września 1997 r. w sprawie Kampinoskiego Parku Narodowego (dalej: rozporządzenie). Zaskarżonemu przepisowi zarzuciło Stowarzyszenie, iż w sposób niezgodny z Konstytucją wyznaczono w nim granice Parku, wskutek czego włączono do niego teren Osiedla Opaleń, stanowiący od ponad 60 lat prywatną własność hipoteczną.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 17 września 2003 r. wezwano pełnomocnika Stowarzyszenia do wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego zostały naruszone zaskarżonym przepisem rozporządzenia, ponadto zaś do doręczenia ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w sprawie Stowarzyszenia na podstawie zakwestionowanego w skardze przepisu.

W piśmie pełnomocnika skarżącego z 29 września 2003 r. stwierdzono, że zaskarżony przepis narusza prawo własności właścicieli działek położonych na obszarze włączonym do obszaru Parku. Skarżący wyjaśnił też, że zaskarżone rozporządzenie weszło w życie bez dodatkowych aktów jego stosowania.

Postanowieniem z 21 października września 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W uzasadnieniu stwierdził, że w sprawie niniejszej nie doszło do wskazania takich konstytucyjnych wolności lub praw, które przysługiwałyby występującemu ze skargą Stowarzyszeniu, a które zostałyby naruszone zaskarżonym przepisem rozporządzenia. Trybunał Konstytucyjny stwierdził ponadto, że skarżące Stowarzyszenie nie wskazało – wymaganego w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji – aktu zastosowania kwestionowanego przepisu, w postaci ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. Sama zaś skarga konstytucyjna stanowi próbę – niedopuszczalnego w świetle obowiązujących przepisów – wszczęcia przez Stowarzyszenie abstrakcyjnej kontroli konstytucyjności prawa.

Zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu wniósł pełnomocnik Stowarzyszenia. Stwierdzono w nim, iż Trybunał Konstytucyjny bezpodstawnie odmówił nadania skardze dalszego biegu. Za nieporozumienie uznano przyjęcie przez Trybunał Konstytucyjny, iż Stowarzyszenie nie może samodzielnie wystąpić ze skargą konstytucyjną w sytuacji, gdy poszkodowani są jego członkowie, nie zaś samo Stowarzyszenie. W tym zakresie odwołano się do treści statutu Stowarzyszenia, zgodnie z którym Stowarzyszenie realizuje swoje cele przez reprezentowanie członków wobec władz państwowych (§ 6 statutu). W zażaleniu ponownie sformułowano też argument, iż zaskarżone rozporządzenie było aktem, który nie wymaga żadnych przepisów wykonawczych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.

Na wstępie stwierdzić należy, iż treść zarzutów zażalenia ponownie opiera się na niezrozumieniu podstawowych przesłanek warunkujących w prawie polskim dopuszczalność występowania ze skargą konstytucyjną. Należą do nich: wystąpienie ze skargą konstytucyjną wyłącznie przez podmiot, którego konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone i tylko w sytuacji, gdy naruszenie to wywołane zostało zastosowaniem w sprawie skarżącego kwestionowanego przepisu przez wydanie ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. Trzeba jeszcze raz podkreślić, że skarga konstytucyjna nie stanowi środka prawnego, który miałby charakter tzw. actio popularis. Nie jest więc dostępna dla każdego, kto uważa, że kwestionowany przepis narusza prawa lub wolności konstytucyjne. Legitymowanym do wystąpienia ze skargą konstytucyjną jest tylko ten, czyje prawa i wolności określone w Konstytucji zostały rzeczywiście naruszone. Za podmiot legitymowany nie może być jednak uznane – mające odrębną od podmiotowości prawnej właścicieli nieruchomości położonych w Osiedlu Opaleń – Stowarzyszenie reprezentujące ich interesy. Wystąpienie ze skargą konstytucyjną przez Stowarzyszenie byłoby natomiast możliwe w sytuacji, gdyby podnoszone zarzuty dotyczyły naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw przysługujących Stowarzyszeniu, jako osobie prawnej. Innymi słowy, fakt reprezentowania swoich członków wobec władz państwowych nie oznacza, że Stowarzyszenie „przejmuje” ich prawa i wolności, uzyskując w ten sposób legitymację wymaganą w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji. W pełni zaaprobować należy również dokonane w zaskarżonym postanowieniu Trybunału Konstytucyjnego ustalenie odnośnie braku wskazania przez skarżącego ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego na podstawie zaskarżonego przepisu rozporządzenia. Wskazanie takiego orzeczenia stanowi w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji warunek konieczny wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Należy ponownie podkreślić, że w odróżnieniu od kontroli inicjowanej przez tzw. wnioski (zob. art. 191 ust. 1 pkt 1-5 Konstytucji), skarga konstytucyjna stanowi formę wszczynania kontroli o charakterze konkretnym. Tym samym, wystąpienie ze skargą konstytucyjną warunkowane jest wydaniem w sprawie skarżącego aktów stosowania kwestionowanych przepisów. Skarżący winien doprowadzić przy tym do podjęcia orzeczenia, które wyczerpie przysługującą w danym postępowaniu drogę prawną (art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). W analizowanej sprawie tego rodzaju orzeczenia nie wskazano. Z punktu widzenia dopuszczalności skargi konstytucyjnej nie ma zaś znaczenia, czy kwestionowany akt przewiduje jeszcze wydanie dalszych przepisów wykonawczych. Istotne jest jedynie to, czy został on potraktowany jako podstawa prawna ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w indywidualnej sprawie skarżącego.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.