W skardze konstytucyjnej z 4 kwietnia 2006 r. Marcin Adamowicz (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 184, art. 78, art. 77 ust. 2 i art. 2 Konstytucji.

Skarżący wyczerpał możliwości dochodzenia swoich praw przewidziane przepisami prawa.

Stan sprawy przedstawia się następująco:

Skarżący domagał się zwrotu nadpłaty podatku dochodowego od osób fizycznych za lata 2001 i 2002 od dochodów z tytułu udziału w spółce cywilnej o statusie zakładu pracy chronionej. Urząd Skarbowy Kraków-Krowodrza 29 września 2002 r. wydał decyzję, w której odmówił skarżącemu stwierdzenia nadpłaty podatku. Od tej decyzji skarżący odwołał się do Izby Skarbowej w Krakowie. Dnia 5 grudnia 2002 r. (nr PD-2/4117-337-339/02) Izba Skarbowa utrzymała w mocy decyzję organu pierwszej instancji. Skarżący wniósł skargę na decyzję Izby Skarbowej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie. Wyrokiem z 30 stycznia 2004 r. (sygn. akt I SA/Kr 65/03) Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę.

Na ten wyrok skarżący wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzucając Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu błędną wykładnię przepisu art. 72 § 1 w związku z art. 74 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, ze zm.; dalej: ustawa – Ordynacja podatkowa). Skarżący stwierdził ponadto, że nieuchylenie decyzji organu drugiej instancji przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, mimo nienależytego wyjaśnienia wszystkich okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, narusza przepisy art. 145 § 1 ust. 1 lit. c p.p.s.a. Skarżący zarzucił także niewłaściwe zastosowanie przez Wojewódzki Sąd Administracyjny przepisu art. 79 § 2 pkt 1 lit. b ustawy – Ordynacja podatkowa.

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 1 września 2005 r. (sygn. akt FSK 705/05) oddalił skargę kasacyjną.

Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego zarzuty dotyczące błędnej wykładni lub niewłaściwego stosowania ustawy – Ordynacja podatkowa nie mogły zostać uwzględnione, bowiem ustawa ta nie ma zastosowania przed sądami administracyjnymi. Naczelny Sąd Administracyjny uznał też zarzut naruszenia przepisu art. 145 § 1 ust. 1 lit. c p.p.s.a przez Wojewódzki Sąd Administracyjny za nietrafny. Sąd stwierdził ponadto, że nie mógł kontrolować poglądu sądu pierwszej instancji dotyczącego wykładni prawa materialnego – art. 31 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, ze zm.), ponieważ w skardze kasacyjnej nie było stosownego zarzutu naruszenia prawa materialnego odnoszącego się do tego przepisu.

Marcin Adamowicz wniósł skargę konstytucyjną w sprawie niezgodności art. 174 p.p.s.a. z art. 45 ust. 1 w związku z art 184, art. 78, art. 77 ust. 2 i art. 2 Konstytucji. W ocenie skarżącego, pojęcia użyte w art. 174 p.p.s.a. są niedookreślone i nieadekwatne do istoty sporu sądowoadministracyjnego. Wskutek tego pozwalają na dokonanie takiej ich wykładni, w świetle której Naczelny Sąd Administracyjny może uchylić się od obowiązku sprawiedliwego rozpoznania sprawy, nie rozstrzygając o legalności działania organu administracji, a odnosząc się jedynie do przywołanych w skardze kasacyjnej podstaw środka zaskarżenia. Naczelny Sąd Administracyjny, jak twierdzi skarżący, został w myśl takiej interpretacji przepisu 174 p.p.s.a. zwolniony z obowiązku sprawowania kontroli działalności administracji publicznej oraz z obowiązku badania meritum sprawy, której skarga dotyczy. Z powyższego skarżący wywodzi, że Naczelny Sąd Administracyjny nie jest sądem właściwym do rozpoznania jego żądania w drugiej instancji. Przepis art. 174 p.p.s.a., zdaniem skarżącego, uniemożliwia Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu sprawowanie jego konstytucyjnych obowiązków. Skarżący uznaje również, że to niejasność przepisu art. 174 p.p.s.a. pozwala sądowi, który rozpoznał skargę kasacyjną, twierdzić w sposób nieuprawniony, iż ustawa – Ordynacja podatkowa nie ma zastosowania w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

Marszałek Sejmu, działając w imieniu Sejmu, pismem z 2 stycznia 2007 r. zajął stanowisko w niniejszej sprawie, wnosząc o stwierdzenie, iż przepis art. 174 p.p.s.a. jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 184, art. 78, art. 77 ust. 2 i art. 2 Konstytucji. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Marszałka Sejmu, sprawowana przez Naczelny Sąd Administracyjny kontrola instancyjna polega na ocenie zaskarżonego orzeczenia pod względem jego zgodności z prawem materialnym, a także z przepisami o postępowaniu administracyjnym.

Pismem z 17 stycznia 2007 r. (sygn. PR II 850/53/06) Prokurator Generalny, powołując się na art. 39 ust. 1 pkt. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, stwierdził, że postępowanie powinno ulec umorzeniu, ze względu na zbędność orzekania. Przesłanką stwierdzenia zbędności orzekania jest w tym wypadku występująca tożsamość przedmiotu kontroli w sprawie przez Trybunał rozpoznanej wyrokiem z 20 września 2006 r. sygn. SK 63/05 (OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 108). Odnośnie do dodatkowego wzorca kontroli zawartego w art. 184 Konstytucji Prokurator Generalny wyraża zdanie, by ze względu na podobieństwo przedmiotu orzeczenia Trybunału w sprawie o sygn. SK 63/05, uznać orzeczenie ponowne w tym zakresie za zbędne.

Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował w piśmie z 28 kwietnia 2006 r. (sygn. RPO-530015-V-KD/06), że nie zgłasza udziału w postępowaniu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Skarżący zakwestionował zgodność art. 174 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.) z art. 45 ust. 1 w związku z art. 184, art. 78, art. 77 ust. 2 i art. 2 Konstytucji.

2. Należy podnieść, że przepis art. 174 p.p.s.a. był już przedmiotem rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny w kontekście wzorców kontroli konstytucyjności powołanych w niniejszej skardze konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 września 2006 r., sygn. SK 63/05 (OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 108), wydanym w pełnym składzie, orzekł, że art. 174 i art. 183 § 1 p.p.s.a. są zgodne z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji oraz że art. 184 p.p.s.a. jest zgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 2, art. 7, art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyroku wyraził pogląd, że kwestionowany art. 174 p.p.s.a. nie ustanawia żadnych podmiotowych ani przedmiotowych ograniczeń prawa do wnoszenia skargi kasacyjnej, przez co spełnia podnoszony w orzecznictwie Trybunału wymóg dostępności środka zaskarżenia. Trybunał Konstytucyjny zaznaczył jednocześnie, że istotne znaczenie dla oceny konstytucyjności kwestionowanego przepisu art. 174 pkt 1 i 2 p.p.s.a. ma sens, jaki jego postanowieniom nadaje NSA w swoim orzecznictwie. Trybunał Konstytucyjny w powołanym wyroku o sygn. SK 63/06 przywołał orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego świadczące, że sposób rozumienia przepisu art. 174 p.p.s.a. nie ogranicza możliwości uruchomienia postępowania kasacyjnego ani nie zamyka drogi do uzyskania wyroku sądu administracyjnego drugiej instancji.

3. Według utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) Trybunał umarza postępowanie na posiedzeniu niejawnym, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Stosownie do stosowanej przez Trybunał Konstytucyjny zasady ne bis in idem, orzekanie w sprawie uznaje się za zbędne, gdy zaskarżony przepis prawny był już przedmiotem kontroli jego zgodności z Konstytucją w innej sprawie rozpoznanej przez Trybunał (zob. postanowienia: z 3 października 2001 r., sygn. SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218, s. 1114-1115, z 25 listopada 2002 r., sygn. SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88, s. 1142 oraz z 26 marca 2002 r., sygn. P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22, s. 298). Stosowanie zasady ne bis in idem w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym oznacza zakaz orzekania w sprawie, w której występuje identyczność zaskarżonych przepisów, wzorca konstytucyjnego oraz postawionych zarzutów z przedmiotem sprawy, w której Trybunał Konstytucyjny już orzekał. W odniesieniu do skargi konstytucyjnej złożonej przez skarżącego, stwierdza się jej identyczność we wskazanym powyżej zakresie ze sprawą sygn. SK 63/05. Należy dodać również, że od czasu wydania wyroku w sprawie o sygn. SK 63/05 nie uległo zmianie znaczenie zaskarżonego art. 174 p.p.s.a.

4. W odniesieniu do badania zgodności przepisu art. 174 p.p.s.a. ze wzorcem kontroli zawartym w art. 184 Konstytucji, należy stwierdzić, co następuje:

Powołany tu przepis Konstytucji stanowi, że „Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej”. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego art. 184 Konstytucji ma charakter ustrojowo-kompetencyjny. Zarówno jego treść jak i usytuowanie w systematyce Konstytucji wskazuje, że nie normuje wolności, praw ani obowiązków konstytucyjnych jednostki (por. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., sygn. SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53, wyrok TK o sygn. SK 63/05. Przepis art. 184 Konstytucji nie może więc być traktowany, w przypadku orzekania w sprawie wniesionej w trybie skargi konstytucyjnej, jako samoistny wzorzec oceny konstytucyjności. W konkluzji, Trybunał Konstytucyjny uznaje wydanie orzeczenia w tym zakresie w niniejszej sprawie za niedopuszczalne.

Z tych wszystkich względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.