1. Skarżąca Bożena Kołodziej w skardze konstytucyjnej z 29 września 2006 r. wniosła o zbadanie konstytucyjności art. 3989 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.; dalej k.p.c.). Zarzuciła skarżonemu przepisowi, że kwestionowany przepis narusza art. 2 Konstytucji „poprzez naruszenie konstytucyjnej zasady zaufania wskutek pozbawienia gwarancji, że środki odwoławcze będą rozpatrywane z konieczną wnikliwością, z poszanowaniem prawa i stron procesowych oraz w sposób sprawdzalny dla stron procesowych oraz upoważnionych organów państwa”, a także „naruszenia zasady rzetelności postępowania wskutek braku informacji o rzeczywistych powodach uznania kasacji za oczywiście bezzasadną”. Wniosła ponadto o uznanie niezgodności art. 3989 § 2 k.p.c. z art. 2 w związku z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Zdaniem skarżącej kwestionowany przepis, zwalniając sąd z obowiązku sporządzenia pisemnego uzasadnienia, umożliwia zdawkową ocenę rozpoznania skargi kasacyjnej, nie respektuje prawa stron postępowania do jawnego rozpoznania sprawy i poznania motywów, jakimi kierował się Sąd Najwyższy przy jej rozpoznaniu. Prowadzi to skarżącą do uznania, że art. 3989 § 2 k.p.c. narusza konstytucyjne prawo obywatela do rzetelnego sądu a także zasadę demokratycznego państwa prawnego.

2. Do skargi konstytucyjnej, w zakresie obejmującym kontrolę konstytucyjności art. 3989 § 2 zdanie drugie k.p.c., przystąpił Rzecznik Praw Obywatelskich. Pismem z 11 sierpnia 2006 r. wniósł o uznanie niekonstytucyjności zaskarżonego przepisu. Wyraził pogląd, że na gruncie obowiązujących przepisów k.p.c. w postępowaniu dotyczącym przedsądu, jego strona nie ma zagwarantowanych praw procesowych, co narusza prawa strony do jawności i przejrzystości postępowania sądowego i pozostaje w rażącej sprzeczności z zasadą zaufania do państwa.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Kwestionowany przez skarżącą przepis k.p.c. był już przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego, w kontekście zaproponowanych w skardze konstytucyjnej wzorców kontroli. Wyrokiem z 30 maja 2007 r., sygn. SK 68/06 (Dz. U. z 15 czerwca 2007 r. Nr 106, poz. 731), Trybunał Konstytucyjny orzekł, że „Art. 3989 § 2 zdanie drugie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 77 ust. 2 Konstytucji”.

We wskazanym wyżej wyroku Trybunał Konstytucyjny przypomniał swoje wcześniejsze orzecznictwo, że ustawodawca kształtując model przedsądu kasacyjnego dysponuje dużą swobodą wyboru środków legislacyjnych; TK dopuścił możliwość ustanowienia ograniczonego środka dostępu do złożenia skargi kasacyjnej i ewentualnej modyfikacji kryteriów jej przysługiwania. Jednocześnie Trybunał podzielił pogląd, że brak obowiązku sporządzenia pisemnego uzasadnienia postanowienia o przyjęciu lub o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej przez Sąd Najwyższy do rozpoznania – wyłączenie przez zaskarżony przepis obowiązku informacyjnego – ogranicza przejrzystość postępowania przed SN gdyż ani strona, ani też inne podmioty (w tym doktryna prawa), nie znając uzasadnienia, nie mają możliwości weryfikacji słuszności postanowienia o nieprzyjęciu skargi kasacyjnej. Daje to składom Sądu Najwyższego pełną swobodę decyzyjną. i prowadzi to do naruszenia gwarantowanego przez Konstytucję prawa do sądu. Przypomnienia również wymaga uwaga Trybunału, że powodem stwierdzenia niekonstytucyjności poddanego kontroli przepisu była kumulacja kilku nieproporcjonalnych ograniczeń w konstrukcji instytucji przedsądu. Za nieakceptowalny TK uznał fakt połączenia braku obowiązku uzasadnienia postanowienia, jak i orzekania w tym zakresie, na posiedzeniu niejawnym. Jedna w tych przesłanek – brak uzasadnienia – została usunięta z obrotu prawnego.

2. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) stanowi, że Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie, jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne. Taki stan rzeczy ma niewątpliwie miejsce, gdy zaskarżony przepis prawny był już przedmiotem kontroli jego zgodności z Konstytucją w innej sprawie rozpoznawanej przez Trybunał (zob. postanowienia: z 3 października 2001 r., sygn. SK 3/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 218, s. 1114-1115, z 25 listopada 2002 r., sygn. SK 30/01, OTK ZU nr 6/A/2002, poz. 88, s. 1142 oraz z 26 marca 2002 r., sygn. P 3/02, OTK ZU nr 2/A/2002, poz. 22, s. 298).

Wskazany w skardze konstytucyjnej przepis ma następujące brzmienie: „§ 2. O przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania Sąd Najwyższy orzeka na posiedzeniu niejawnym. Postanowienie nie wymaga pisemnego uzasadnienia.” Trybunał Konstytucyjny we wspomnianym wyżej wyroku w sprawie SK 68/06 uznał za niezgodną z Konstytucją normę wynikającą z drugiego zdania zaskarżonego w niniejszej sprawie § 2, tak więc koniecznym jest wyjaśnienie, czy pozostawione w obrocie (nieobjęte skargą konstytucyjną w sprawie o sygn. SK 68/06) zdanie pierwsze tegoż paragrafu zawiera treści normatywne, których zakwestionowanie będzie skutkowało wzmocnioną ochroną praw i wolności wskazanych w rozpatrywanej właśnie skardze konstytucyjnej.

Z treści skargi konstytucyjnej Bożeny Kołodziej wynika, że zarzuty konsumują się zasadniczo w stwierdzeniu, że odrzucenie skargi kasacyjnej, w trybie przewidzianym w kwestionowanym przepisie, odbierają skarżącej prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy, bez wskazania, w jakim zakresie obecne rozwiązanie jest niezgodne z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zarzuty zawarte w skardze zostały wyjaśnione i rozpoznane w już wydanym rozstrzygnięciu w sprawie o sygn. SK 68/06, gdyż odebranie domniemania konstytucyjności brakowi obowiązku uzasadnienia przyjęciu lub odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej stanowi wystarczającą przesłankę, aby skarżący, w drodze wznowienia postępowania, mogli uzyskać ochronę swych praw i wolności konstytucyjnych. Rozstrzygnięcie to, co wynika z treści art. 190 ust. 4 Konstytucji, jest skuteczne erga omnes i prowadzi do zgodnego z obowiązującą procedurą prawa do wznowienia postępowania po wyroku Trybunału.

Zważywszy, że przedmiot niniejszej sprawy jest zbieżny z materią, co do której Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się szczegółowo we wspomnianym wyroku z 30 maja 2007 r., sygn. SK 68/06, sprawę ze skargi konstytucyjnej Bożeny Kołodziej należało umorzyć.

Z tych wszystkich względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.