W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 24 września 2015 r. M.M. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 44 § 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r. poz. 267, ze zm.; dalej: k.p.a.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Skarżący złożył na czynność komornika skargę, która była rozpatrywana przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku pod sygnaturą XIII 1 Co 5929/13. W toku postępowania w tej sprawie skarżący złożył zażalenie na postanowienie o odmowie uzasadnienia jednego z rozstrzygnięć. Ze względu na braki formalne tego zażalenia zarządzeniem przewodniczącego składu orzekającego został on wezwany do ich usunięcia, jednak – jak twierdzi skarżący – pisma zawierającego owo zarządzenie faktycznie nie otrzymał. Zostało ono mimo to uznane za doręczone mu z dniem 7 maja 2014 r. W konsekwencji, postanowieniem z 23 maja 2014 r. Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ w Gdańsku – Wydział XIII Cywilny Sekcja ds. Egzekucyjnych postanowił odrzucić zażalenie skarżącego. Ponadto postanowieniem z 7 lipca 2014 r. Sąd ten odrzucił wniosek skarżącego o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków formalnych przedmiotowego zażalenia.

W skardze konstytucyjnej sporządzonej przez pełnomocnika skarżącego, pełnomocnik ten stwierdził, że skarżący nie otrzymał zarządzenia wzywającego do uzupełnienia braków formalnych wniesionego przez niego zażalenia, gdyż doręczyciel operatora pocztowego zobligowany do dwukrotnego awizowania przesyłki nie dopełnił tego obowiązku. Jego zdaniem dowodzi to, że art. 44 § 4 k.p.a. nie gwarantuje właściwego sposobu doręczania przesyłek sądowych. Ponadto pełnomocnik skarżącego dołączył do skargi konstytucyjnej pismo sporządzone przez samego skarżącego, w którym wyjaśnia on, że nie otrzymał awizo informującego o możliwości odbioru przesyłki sądowej w swojej sprawie oraz że gdy próbował wyjaśnić okoliczności tej nieprawidłowości u operatora pocztowego, uzyskał informację, że sytuacja taka zdarza się w okolicy jego miejsca zamieszkania nagminnie.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 6 października 2015 r. pełnomocnik skarżącego został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: wskazanie orzeczenia rozstrzygającego ostatecznie o prawach lub wolnościach skarżącego w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji; wykazanie, że orzeczenie to jest ostateczne w rozumieniu art. 64 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064; dalej: ustawa o TK), doręczenie odpisu tego orzeczenia oraz podanie daty doręczenia go skarżącemu; podanie daty wystąpienia przez skarżącego z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej; wskazanie, w jakim zakresie zaskarżony przepis art. 44 § 4 k.p.a. stanowił podstawę wydania orzeczenia, które skarżący uważa za ostateczne w rozumieniu art. 64 ustawy o TK; a także dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego wyrażonych w art. 45 ust. 1 Konstytucji przez zaskarżony przepis art. 44 § 4 k.p.a.

Pełnomocnik skarżącego ustosunkował się do powyższego zarządzenia pismem z 15 października 2015 r. Wskazał, że ostatecznym orzeczeniem, z którym skarżący wiąże zamknięcie mu drogi do dalszego postępowania sądowego, jest postanowienie Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku z 23 maja 2014 r. utrzymane w mocy postanowieniem tego samego sądu z  7 lipca 2014 r. Wyjaśnił również, że postanowienie z 23 maja 2014 r. zostało doręczone skarżącemu 11 czerwca 2014 r., zaś postanowienie z  7 lipca 2014 r. – 22 lipca 2014 r. Poinformował ponadto, że skarżący wystąpił z wnioskiem o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej 29 lipca 2014 r. Podkreślił przy tym, że orzekający w sprawie skarżącego sąd uznał, iż zaskarżony przepis „jest wystarczająca podstawą do zamknięcia skarżącemu drogi przed sądem”. Dodał także, że skarżący rozważał możliwość podniesienia zarzutu naruszenia przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.), ale nie uczynił tego, gdyż – w jego przekonaniu – przepisy te nie regulują w sposób dosłowny możliwości uznania pism procesowych za doręczone. Pełnomocnik zaznaczył, że skarżącemu odmówiono prawa do sądu, gdyż nie mógł on skutecznie wypowiedzieć się w postępowaniu oraz wskazał, że jego zdaniem kwestia doręczeń przesyłek sądowych powinna zostać rozwiązana kompleksowo. Obecnie bowiem uznanie pisma za doręczone zależy wyłącznie od jednostronnego oświadczenia firmy doręczeniowej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo o obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa o TK. W świetle powyższych unormowań konstytucyjnych i ustawowych nie ulega wątpliwości, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej może być nie wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, a zarazem doprowadził do naruszenia wolności lub praw wskazanych jako podstawa skargi konstytucyjnych. W związku z tym obowiązkiem skarżącego jest dołączenie do skargi konstytucyjnej orzeczenia, które wykazuje cechy odpowiadające powyższej, złożonej kwalifikacji, tzn. zostało wydane na podstawie przepisów będących przedmiotem wniesionej skargi i prowadzi do niedozwolonej ingerencji w sferę konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych. Niespełnienie tego wymogu skutkuje odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Analiza skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że nie spełnia ona warunków nadania jej dalszego biegu, gdyż zakwestionowany w niej przepis nie był podstawą wydania orzeczenia wskazanego przez skarżącego jako ostateczne rozstrzygnięcie o jego konstytucyjnych wolnościach lub prawach.

Jako przedmiot skargi konstytucyjnej skarżący wskazał art. 44 § 4 k.p.a., który jest jednym z przepisów określających zasady doręczania pism w postępowaniu administracyjnym. Wszystkie przedstawione przez niego orzeczenia zapadły jednak w postępowaniu przed sądem cywilnym. Postępowanie przed nim jest regulowane przede wszystkim przepisami procedury cywilnej zawartymi w k.p.c., nie znajdują natomiast do niego zastosowania przepisy k.p.a. Wynika to zarówno z regulacji wyznaczających zakres zastosowania obu ustaw (w szczególności art. 1 i art. 2 k.p.a. oraz art. 1 k.p.c.), jak i treści rozstrzygnięć wydanych w sprawie skarżącego, w których sąd odwołuje się wyłącznie do przepisów k.p.c. Ponadto nie znajduje uzasadnienia twierdzenie skarżącego jakoby przepisy procedury cywilnej nie zawierały unormowań dotyczących warunków uznania pism procesowych za doręczone, co – jego zdaniem – uzasadniałoby powoływanie się przez niego na art. 44 § 4 k.p.a. Tytuł VI Dział I Rozdział 2 k.p.c. kompleksowo reguluje bowiem kwestię doręczeń pism w postępowaniu cywilnym, w tym w sytuacji, w której próby doręczenia pisma się nie powiodły, a operator pocztowy jest obowiązany do pozostawienia zawiadomienia o tym fakcie w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej (art. 136 k.p.c.). Również w takiej sytuacji nie ma więc podstaw do stosowania w postępowaniu cywilnym art. 44 § 4 k.p.a.

Zgodnie z art. 77 ust. 3 pkt 1 w związku z art. 65 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK wskazanie przez skarżącego jako przedmiotu kontroli przepisu, który nie stanowił podstawy wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w jego sprawie, jest samodzielną przesłanką odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Wziąwszy pod uwagę powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.