W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 3 marca 2015 r. (data nadania) Przedsiębiorstwo Handlowe IMEX Sp. z o.o. z siedzibą w Ustroniu (dalej: skarżąca albo spółka) wystąpiło o zbadanie zgodność art. 19 ust. 4 ustawy z dnia 20 października 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 274, ze zm.; dalej: ustawa o s.s.e.) w zakresie, w jakim zobowiązuje przedsiębiorcę do wykazania okoliczności od niego niezależnych, powodujących niedotrzymanie dotychczasowych warunków prowadzenia działalności gospodarczej, z art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji oraz z art. 2 ust. 1 i 2 umowy między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Czeską o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji, sporządzonej w Budapeszcie dnia 16 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1994 r. Nr 97, poz. 469; dalej: umowa międzynarodowa). W przekonaniu skarżącej ustawodawca, mając na celu ułatwienie realizacji inwestycji przedsiębiorcom w strefach ekonomicznych oraz rozwój gospodarczy kraju, nie powinien uzależniać zmiany zezwolenia, a w konsekwencji umożliwienia zrealizowania inwestycji, od wykazania, że dotychczasowe jej niezrealizowanie nastąpiło z przyczyn od nich niezależnych.

Skarżąca wystąpiła także o zbadanie zgodności art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.; dalej: p.p.s.a.) w zakresie, w jakim przepis ten umożliwia oddalenie skargi kasacyjnej, „jeżeli nie ma usprawiedliwionych podstaw”, z art. 184 Konstytucji w zakresie, w jakim statuuje on zasadę kontroli działalności administracji publicznej.

Postanowieniem z 9 lipca 2015 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej przede wszystkim z powodu niespełnienia przesłanek formalnych wynikających z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Sformułowane w skardze zarzuty dotyczyły niezgodności z Konstytucją art. 19 ust. 4 ustawy o s.s.e. w zakresie, w jakim przepis ten uzależnia zmianę warunków zezwolenia udzielonego przedsiębiorcy na prowadzenie działalności gospodarczej w specjalnej strefie ekonomicznej od wykazania, że niemożność dotrzymania dotychczasowych warunków wynikała z okoliczności od przedsiębiorcy niezależnych. Naruszenie swoich konstytucyjnych praw skarżąca upatrywała zaś w odmowie zmiany zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie strefy przez wydłużenie terminu spełnienia określonych w nim warunków, co pozbawiło ją możliwości skorzystania ze zwolnienia podatkowego.

Odnosząc się do sprawy skarżącej, Trybunał zauważył jednak, że utrata możliwości skorzystania ze zwolnienia podatkowego nie wynikała wyłącznie z niewykazania przez spółkę w myśl art. 19 ust. 4 ustawy o s.s.e., że niedotrzymanie dotychczasowych warunków prowadzenia działalności gospodarczej jest konsekwencją okoliczności od niej niezależnych. Skarżąca możliwość tę utraciła bowiem w związku z wejściem w życie art. 5 ustawy z dnia 2 października 2003 r. o zmianie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz. U. Nr 113, poz. 274, ze zm.; dalej: ustawa zmieniająca s.s.e.). Brak interesu prawnego skarżącej w kwestionowaniu konstytucyjności art. 19 ust. 4 ustawy o s.s.e. przesądził o niedopuszczalności przekazania skargi do merytorycznej kontroli.

Ponadto w ocenie Trybunału zarzuty sformułowane w skardze były oczywiście bezzasadne. Istota ich dotyczyła prawa do skorzystania ze zwolnienia podatkowego, tymczasem Trybunał w swoim orzecznictwie wielokrotnie zwracał uwagę na to, że prawo do zwolnienia (odliczenia) podatkowego nie jest konstytucyjnym prawem podmiotowym, którego naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Trybunał na marginesie zwrócił także uwagę, że kwestionując konstytucyjność przepisu, który utracił moc obowiązującą, skarżąca nie odniosła się do tej kwestii, nie przedstawiła w szczególności argumentacji uzasadniającej konieczność kontroli ze względu na potrzebę ochrony konstytucyjnych wolności i praw uchylonego przepisu. Również z tego powodu nie było możliwe nadanie rozpoznawanej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przez art. 19 ust. 4 ustawy o s.s.e. postanowień umowy międzynarodowej, Trybunał przypomniał, że art. 79 ust. 1 Konstytucji wyłącza możliwość przyjęcia norm prawa międzynarodowego jako podstawy kontroli aktu normatywnego w trybie skargi konstytucyjnej.

Trybunał odmówił nadania dalszego biegu skardze także w zakresie zarzutu niezgodności art. 184 p.p.s.a. z art. 184 Konstytucji. Uczyniony wzorcem kontroli przepis nie jest bowiem źródłem wolności ani praw podmiotowych, co oznacza, że nie może być samodzielną podstawą kontroli konstytucyjności dokonywanej w trybie skargi konstytucyjnej.

W związku z odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu Trybunał uznał za bezprzedmiotowe rozpoznanie wniosku w sprawie wydania postanowienia tymczasowego o wstrzymanie wykonania decyzji Ministra Gospodarki z 22 lutego 2012 r.

Zażaleniem z 22 lipca 2015 r. skarżąca zaskarżyła „powyższe postanowienie w części”, zarzucając sprzeczność ustaleń Trybunału „z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego”. Skarżąca podkreśliła, że w skardze „wykazywała, iż zostały naruszone jej prawa podmiotowe wynikające z (…) art. 19 ust. 4 ustawy o s.s.e., przepisów podatkowych znacznie utrudniających i ograniczających swobodę rozwoju finansowego skarżącej”. W jej przekonaniu, skoro art. 64 Konstytucji gwarantuje ochronę praw majątkowych, to wymóg „dowodzenia czynników obiektywnie, bądź niezależnie od skarżącej utrudniających albo uniemożliwiających inwestycje w [katowickiej specjalnej strefie ekonomicznej], są sprzeczne z Konstytucją”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Na podstawie art. 138 w związku z art. 139 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064; dalej: ustawa o TK z 2015 r.) z dniem 30 sierpnia 2015 r. utraciła moc poprzednia ustawa o TK. Jednak zgodnie z art. 134 pkt 1 ustawy o TK z 2015 r. w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie tej ustawy w postępowaniu przed Trybunałem w zakresie dotyczącym wstępnego rozpoznania stosuje się przepisy dotychczasowe, tzn. przepisy ustawy o TK. Rozpatrywane zażalenie dotyczy postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, która została wniesiona przed 30 sierpnia 2015 r., dlatego do jej wstępnej kontroli, a zatem i do rozpoznania złożonego zażalenia, zastosowanie mają nadal przepisy ustawy o TK.

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6 i 7 oraz art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy, wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.

Trybunał w pierwszej kolejności postanowił odnieść się do zakresu wniesionego zażalenia. Na wstępie Trybunał zwraca uwagę, że skarżąca nie przedstawiła żadnych argumentów, które podważałyby prawidłowość odmowy nadania dalszego biegu skardze w zakresie art. 184 p.p.s.a. z art. 184 Konstytucji. Oznacza to, że skarżąca nie kwestionuje w tym zakresie zasadności postanowienia z 9 lipca 2015 r.

Zawarte w zażaleniu zarzuty dotyczą prawidłowości odmowy przekazania do merytorycznej kontroli skargi w odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności art. 19 ust. 4 ustawy o s.s.e. W tym zakresie Trybunał podkreśla jednak, że skarżąca nie odniosła się do wszystkich przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu, a przedstawione przez nią zarzuty w żadnej mierze nie podważają trafności oceny zawartej w zaskarżonym postanowieniu.

Trybunał przypomina, że o stwierdzeniu niedopuszczalności przekazania skargi do merytorycznej kontroli zadecydował nie tylko brak wykazania interesu prawnego skarżącej w kwestionowaniu konstytucyjności zaskarżonego przepisu ustawy o s.s.e., lecz również oczywista bezzasadność przedstawionych zarzutów, a także uczynienie przedmiotem skargi przepisu, który utracił moc obowiązującą.

Skarżąca w zażaleniu nie odniosła się do kwestii wystąpienia w jej sprawie przesłanki określonej w art. 39 ust. 1 pkt 3 ustawy o TK, a w szczególności nie wykazała braku zasadności stanowiska Trybunału w tym zakresie. Biorąc zatem pod uwagę, że rozpoznając zażalenie, Trybunał ograniczony jest do oceny zarzutów dotyczących prawidłowości zaskarżonego postanowienia, należy uznać, że nieprzedstawienie przez skarżącą żadnych argumentów kwestionujących jedną z podstaw odmowy nadania skardze dalszego biegu – uczynienie przedmiotem kontroli przepisu, który utracił moc obowiązującą, oznacza, że nie podważyła ona postanowienia w tym zakresie, w związku z czym wniesionej przez nią skargi nie można przekazać do merytorycznej kontroli.

Ponadto Trybunał zwraca uwagę, że w odniesieniu do odmowy nadania skardze dalszego biegu z uwagi na oczywistą bezzasadność sformułowanych zarzutów skarżąca nie sformułowała argumentów, które zmierzałyby do wykazania niezasadności oceny Trybunału niedopuszczalności wywodzenia z Konstytucji prawa do zwolnienia podatkowego, ograniczając się jedynie do stwierdzenia, że: „Przepisy art. 36 ust. 3 [ustawy o TK] zostały o tyle naruszone (...), że zastosowano je jako podstawę do uznania skargi konstytucyjnej jako oczywiście bezzasadnej”. Stwierdzenie to, odnoszące się do podstawy odmowy nadania skardze dalszego biegu, nie podważa prawidłowości stanowiska Trybunału.

Ponadto Trybunał podkreśla, że przedstawione w zażaleniu twierdzenia dotyczące kwestii niedopuszczalności przekazania do merytorycznej kontroli skargi z powodu niewystępowania interesu prawnego skarżącej w kwestionowaniu zgodności z Konstytucją art. 19 ust. 4 ustawy o s.s.e. nie wskazują na nietrafność tej oceny. W zaskarżonym postanowieniu prawidłowo uznano bowiem, że to sytuacja prawna spółki przesądziła o braku możliwości przekazania skargi do merytorycznej kontroli.

Skarżąca naruszenie swoich konstytucyjnych praw upatrywała w pozbawieniu jej przez art. 19 ust. 4 ustawy o s.s.e. – w zakresie, w jakim uzależniał możliwość zmiany zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej w ramach specjalnej strefy ekonomicznej i warunków, na jakich zostało to zezwolenie udzielone, od wykazania przez przedsiębiorcę, że niedotrzymanie dotychczasowych warunków wynikało z przyczyn od niego niezależnych – prawa do skorzystania ze zwolnienia podatkowego. W sprawie, w związku z którą skarżąca wystąpiła ze skargą konstytucyjną, przysługujące jej jako małemu przedsiębiorcy prowadzącemu działalność w specjalnej strefie ekonomicznej prawo do zwolnień podatkowych – w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy zmieniającej s.s.e. – obowiązywało do 31 grudnia 2011 r. Z upływem tego dnia, jak podkreślił w wyroku z 30 października 2012 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, prawo to wygasło. Trafnie zauważył tym samym Trybunał w zaskarżonym postanowieniu, że nawet gdyby – hipotetycznie – uznał wskazaną regulację i ustanowiony w niej wymóg wykazania przez przedsiębiorcę występującego o zmianę warunków zezwolenia, że niedotrzymanie dotychczasowych warunków wynikało z przyczyn od niego niezależnych, za niezgodne z Konstytucją, skarżąca nie miałaby możliwości skorzystać ze zwolnienia podatkowego. Innymi słowy, jak słusznie ocenił Trybunał, potencjalne rozstrzygnięcie sprawy nie miałoby wpływu na sytuację prawną i faktyczną ochronę praw skarżącej. Mając zatem na uwadze, że skarga konstytucyjna spełnia dwie nierozerwalnie związane ze sobą funkcje: środka ochrony naruszonych konstytucyjnych wolności lub praw jednostki oraz środka prawnego służącego do wyeliminowania z porządku prawnego niekonstytucyjnego przepisu, Trybunał w obecnym składzie w pełni aprobuje postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu z powodu niewykazania przez skarżącą interesu prawnego w kwestionowaniu zgodności z Konstytucją art. 19 ust. 4 ustawy o s.s.e.

Wziąwszy powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK, nie uwzględnił zażalenia.