W skardze konstytucyjnej z 26 kwietnia 2015 r. (data nadania w urzędzie pocztowym) P.S. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność z Konstytucją § 16 i § 17 w zw. z § 15 i § 11 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490, ze zm.; dalej: rozporządzenie). Zaskarżonym przepisom rozporządzenia skarżący zarzucił, że są niezgodne z art. 2, art. 7, art. 30, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 65 ust. 1 i art. 77 ust. 1 Konstytucji.

Z uzasadnienia skargi konstytucyjnej wynika, że skarżący wystąpił z nią w związku z następującą sprawą. Skarżący – wykonujący zawód radcy prawnego – został wyznaczony jako pełnomocnik z urzędu w sprawie z zakresu prawa pracy. Postępowanie w tej sprawie zakończyło się wydaniem przez Sąd Okręgowy w Katowicach – IX Wydział Pracy wyroku z 31 lipca 2014 r. (sygn. akt IX Pa 232/14), w którym sąd ten oddalił apelację od orzeczenia Sądu Rejonowego w Katowicach – Zachód w Katowicach, wniesioną przez – występującego w imieniu powoda – skarżącego. W orzeczeniu tym sąd II instancji zasądził ponadto na rzecz skarżącego od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Katowicach określoną kwotę pieniężną tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego skarżący został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi, m.in. przez doręczenie ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, wydanego na podstawie zakwestionowanych w niej przepisów rozporządzenia. Ponadto skarżący został też wezwany do wskazania daty doręczenia orzeczenia wyczerpującego drogę prawną przysługującą w sprawie, w związku z którą wystąpił ze skargą konstytucyjną.

W odpowiedzi na powyższe zarządzenie skarżący wniósł do Trybunału pismo, w którym wyjaśnił, że ostatecznym orzeczeniem wydanym w sprawie, w związku z którą sformułował skargę, jest opisany wyżej wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach – IX Wydział Pracy, który został mu doręczony 8 września 2014 r. Skarżący stwierdził ponadto, że podstawą prawną tego orzeczenia były wszystkie zakwestionowane przepisy rozporządzenia, jednakże „w kontekście usunięcia braku formalnego (…) precyzuje, że chodzi przede wszystkim o § 16 rozporządzenia”.

W kontekście zarzutów skierowanych przeciwko przepisom rozporządzenia skarżący przedstawił w uzasadnieniu skargi szczegółową analizę zawartych w nich unormowań (także z uwzględnieniem orzecznictwa sądowego), a następnie omówił treść zasad wyrażonych w art. 2, art. 30 i art. 32 Konstytucji oraz praw podmiotowych statuowanych w art. 77 ust. 1 i art. 65 Konstytucji (również w związku z zasadą określoną w art. 31 ust. Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Na podstawie art. 138 w zw. z art. 139 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064; dalej: ustawa o TK z 2015 r.) z dniem 30 sierpnia 2015 r. utraciła moc ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 134 pkt 1 ustawy o TK z 2015 r. w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy w postępowaniu przed Trybunałem w zakresie dotyczącym wstępnego rozpoznania stosuje się przepisy dotychczasowe, tzn. przepisy ustawy o TK. Rozpatrywana skarga konstytucyjna została wniesiona przed dniem wejścia w życie ustawy o TK z 2015 r., dlatego do jej wstępnej kontroli zastosowanie mają przepisy ustawy o TK.​

Artykuł 79 ust. 1 Konstytucji przyznaje każdemu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, prawo do wniesienia skargi do Trybunału Konstytucyjnego, w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie ze skargi jako środka ochrony wolności i praw precyzuje ustawa o TK. W myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK, wystąpienie ze skargą konstytucyjną ograniczone jest 3-miesięcznym terminem, którego bieg rozpoczyna się od dnia doręczenia skarżącemu – wyczerpującego drogę prawną w danej sprawie – prawomocnego wyroku. Z kolei art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK nakłada na skarżącego obowiązek wyjaśnienia sposobu, w jaki przepisy zakwestionowane w skardze naruszyły przysługujące mu konstytucyjne wolności lub prawa. Podkreślić przy tym należy, że przedmiotem skargi mogą być wyłącznie te unormowania, które były podstawą orzeczenia, z wydaniem którego skarżący połączył sformułowane w niej zarzuty niekonstytucyjności.

W ocenie Trybunału powyższe wymogi dopuszczalności skargi nie zostały przez skarżącego wypełnione.

Po pierwsze, należy stwierdzić, że skarżący wystąpił ze skargą po upływie terminu przewidzianego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Zgodnie z wyjaśnieniem skarżącego zawartym w piśmie uzupełniającym braki skargi wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z 31 lipca 2014 r. został mu doręczony 8 września 2014 r. Skarżący jednoznacznie wskazał przy tym, że właśnie ten wyrok traktuje jako „ostateczne orzeczenie”, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, wydane w jego sprawie. Skoro więc skarga konstytucyjna wniesiona została przez skarżącego 26 kwietnia 2015 r. (data nadania skargi w urzędzie pocztowym), przekroczenie terminu przewidzianego w ustawie o TK nie może budzić wątpliwości.

Po drugie, zdaniem Trybunału skarżący nie dopełnił – podstawowego dla dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi – obowiązku przedstawienia argumentów przemawiających na rzecz niezgodności z Konstytucją przepisów zakwestionowanych w skardze. Wykonanie powyższego obowiązku nie może polegać na oderwanym od siebie zestawieniu treści zaskarżonych przepisów rozporządzenia i wybranych przepisów ustawy zasadniczej. Skarżący nie przedstawił argumentów, które wskazywałyby, w jakim zakresie przepisy rozporządzenia są merytorycznie niezgodne z prawami podmiotowymi statuowanymi w art. 77 ust. 1 lub w art. 65 Konstytucji. Także odwołanie się przez skarżącego do treści ogólnych zasad (art. 2, art. 30, art. 32 i art. 31 ust. 3 Konstytucji) nie spełnia wymogu nałożonego przez ustawodawcę na podmiot występujący ze skargą konstytucyjną. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału w sprawach skarg konstytucyjnych uwzględnienie zasad ogólnych ustawy zasadniczej jako wzorca kontroli jest możliwe tylko wówczas, gdy skarżący doprecyzuje, w zakresie jakich konkretnych wolności lub praw (także zakotwiczonych w przepisach Konstytucji) zostały one ograniczone (zob. zwłaszcza postanowienia pełnego składu TK z: 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60; 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225). Tego rodzaju niezbędne doprecyzowanie ze strony skarżącego nie nastąpiło.

Należy również podkreślić, że przedmiotem skargi konstytucyjnej mogą być wyłącznie te przepisy (ustawy lub innego aktu normatywnego), które były podstawą prawną ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. W przypadku analizowanej skargi, zwłaszcza w kontekście orzeczenia sądowego powołanego przez skarżącego, tego rodzaju warunku nie spełnia część z zakwestionowanych przepisów, w pierwszej kolejności zaś wskazany przez niego § 16 rozporządzenia.

Uwzględniwszy powyższe okoliczności, na podstawie art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.