1. W skardze konstytucyjnej, sporządzonej przez adwokata ustanowionego pełnomocnikiem z urzędu i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 24 czerwca 2015 r. (data nadania), R.S. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność przepisów rozdziału V rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności (Dz. U. Nr 152, poz. 1493; dalej: rozporządzenie) – „w zakresie, w jakim nie precyzuje sposobów przesyłania przez osadzonych korespondencji, w szczególności § 16 ust. 3 oraz § 18 [tego rozporządzenia], których treść wskazywać może, iż pod pojęciem korespondencja rozumieć należy wyłącznie przesyłkę listową wysłaną drogą pocztową, jak również § 21 ww. rozporządzenia w zakresie, w jakim ogranicza prawo osadzonych do składania skarg, wniosków i próśb przy użyciu telefaksu lub poczty elektronicznej” – z art. 31 ust. 3, art. 32 oraz art. 49 Konstytucji.

2. Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym:

W dniu 12 listopada 2014 r. skarżący złożył do Dyrektora Zakładu Karnego w Kluczborku wniosek o umożliwienie mu wysyłania korespondencji urzędowej za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Decyzją z 26 listopada 2014 r. Dyrektor Zakładu Karnego w Kluczborku załatwił wniosek skarżącego odmownie na podstawie art. 102 pkt 10 i 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, ze zm.), przepisów rozdziału V rozporządzenia oraz załącznika nr 5 do zarządzenia Nr 23/2013 Dyrektora Zakładu Karnego w Kluczborku z 30 września 2013 r. ustalającego porządek wewnętrzny w Zakładzie Karnym w Kluczborku.

Na skutek skargi skarżącego Sąd Okręgowy w Opolu – IV Wydział Penitencjarny postanowieniem z 16 stycznia 2015 r. (sygn. akt IV Kow 6817/14/s) utrzymał w mocy decyzję Dyrektora Zakładu Karnego w Kluczborku z 26 listopada 2014 r.

3. Zdaniem skarżącego zakwestionowane przepisy, w sposób nieproporcjonalny ograniczając prawa osadzonych, naruszają konstytucyjną zasadę równości oraz wolność komunikowania się.

4. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 lipca 2015 r. (doręczonym 9 lipca 2015 r.) wezwano pełnomocnika skarżącego do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: (1) podanie daty doręczenia skarżącemu odpisu postanowienia Sądu Okręgowego w Opolu – VI Wydział Penitencjarny z 16 stycznia 2015 r. (sygn. akt IV Kow 6817/14/s); (2) podanie daty złożenia przez skarżącego wniosku o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej; (3) podanie daty doręczenia adwokatowi Marcinowi Medykowi pisma okręgowej rady adwokackiej w sprawie wyznaczenia go na pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej (stosownie do postanowienia referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w Kluczborku – I Wydział Cywilny z 27 marca 2015 r., sygn. akt I Co 296/15); (4) nadesłanie pięciu uwierzytelnionych kopii pisma okręgowej rady adwokackiej w sprawie wyznaczenia adwokata Marcina Medyka na pełnomocnika z urzędu w celu wniesienia skargi konstytucyjnej.

5. We wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 14 lipca 2015 r. (data nadania) piśmie procesowym pełnomocnik skarżącego wyjaśnił, że: (1) odpis postanowienia Sądu Okręgowego w Opolu – VI Wydział Penitencjarny z 16 stycznia 2015 r. (sygn. akt IV Kow 6817/14/s) został doręczony skarżącemu 22 stycznia 2015 r.; (2) wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej skarżący złożył do Sądu Rejonowego w Kluczborku 6 marca 2015 r.; (3) pismo Dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej w Opolu z 16 kwietnia 2015 r. (l.dz. 689/15) w sprawie wyznaczenia dla skarżącego pełnomocnika w związku z postanowieniem referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym w Kluczborku – I Wydział Cywilny z 27 marca 2015 r. (sygn. akt I Co 296/15) w przedmiocie ustanowienia dla skarżącego pełnomocnika z urzędu zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącego 21 kwietnia 2015 r.

Do pisma procesowego pełnomocnik załączył kopię pisma Dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej z 16 kwietnia 2015 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na podstawie art. 138 w związku z art. 139 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 1064; dalej: ustawa o TK z 2015 r.) z dniem 30 sierpnia 2015 r. utraciła moc ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z art. 134 pkt 1 ustawy o TK z 2015 r. w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie tej ustawy w postępowaniu przed Trybunałem w zakresie dotyczącym wstępnego rozpoznania stosuje się przepisy dotychczasowe, tzn. przepisy ustawy o TK. Rozpatrywana skarga konstytucyjna została wniesiona przed dniem wejścia w życie ustawy o TK z 2015 r., dlatego do jej wstępnej kontroli zastosowanie mają przepisy ustawy o TK.

2. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Wspomniane zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony praw i wolności, precyzuje ustawa o TK. Wedle jej art. 46 ust. 1 skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, w terminie trzech miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. W związku z podjętymi przez skarżącego działaniami zmierzającymi do uzyskania pomocy prawnej z urzędu w rozpatrywanej sprawie istotnego znaczenia nabiera także unormowanie art. 48 ust. 2 ustawy o TK, zgodnie z którym w razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego właściwego ze względu na jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego, a do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku w tym przedmiocie nie biegnie termin przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

3. Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że rozpoznanie merytoryczne analizowanej skargi konstytucyjnej jest niedopuszczalne z powodu niespełnienia przez skarżącego przesłanki formalnej, jaką jest wniesienie tego środka prawnego w terminie określonym w ustawie o TK.

3.1. Skarżący wiąże naruszenie swoich konstytucyjnych praw i wolności z wydaniem przez Sąd Okręgowy w Opolu – VI Wydział Penitencjarny postanowienia z 16 stycznia 2015 r. (sygn. akt IV Kow 6817/14/s); odpis tego orzeczenia skarżący otrzymał 22 stycznia 2015 r.

Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej skarżący złożył do Sądu Rejonowego w Kluczborku 6 marca 2015 r. Postanowieniem referendarza sądowego tego sądu z 27 marca 2015 r. (sygn. akt I Co 296/15) wniosek ten został uwzględniony, a pismem z 16 kwietnia 2015 r. (l.dz. 689/15) Dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej w Opolu wyznaczył adwokata Marcina Medyka na pełnomocnika z urzędu skarżącego; pismo to zostało doręczone pełnomocnikowi 21 kwietnia 2015 r.

Sporządzona przez pełnomocnika skarga konstytucyjna została wniesiona do Trybunału Konstytucyjnego 24 czerwca 2015 r.

3.2. W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny zauważa, że skoro postanowienie Sądu Okręgowego w Opolu – VI Wydział Penitencjarny z 16 stycznia 2015 r. (sygn. akt IV Kow 6817/14/s), które skarżący wskazał jako ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, zostało doręczone skarżącemu 22 stycznia 2015 r., to od tego dnia rozpoczął bieg termin do wniesienia skargi do Trybunału Konstytucyjnego. Wniosek o ustanowienie dla skarżącego pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia i wniesienia skargi konstytucyjnej został złożony do sądu, o którym mowa w art. 48 ust. 2 zdanie pierwsze ustawy o TK, tj. Sądu Rejonowego w Kluczborku, 6 marca 2015 r. i tego też dnia doszło do zawieszenia biegu terminu w myśl art. 48 ust. 2 zdanie drugie ustawy o TK.

Trybunał przypomina, że termin złożenia skargi w przypadku zawieszenia jego biegu jest liczony w dniach, tak jakby od początku był oznaczony w dniach, i wynosi dziewięćdziesiąt dni, co wynika z art. 20 ustawy o TK w związku z art. 165 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 111 i art. 114 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, ze zm.; dalej: k.c.). Przy jego liczeniu nie uwzględnia się dnia doręczenia skarżącemu ostatecznego orzeczenia ani dnia doręczenia adwokatowi informacji o wyznaczeniu go na pełnomocnika z urzędu. Na gruncie rozpoznawanej sprawy oznacza to, że bieg terminu wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczął się 23 stycznia 2015 r. i uległ zawieszeniu 6 marca 2015 r. (trwał zatem do tego czasu czterdzieści trzy dni). Rozpoczęcie dalszego biegu terminu nastąpiło 22 kwietnia 2015 r., kiedy to do jego upływu pozostało czterdzieści siedem dni. Zatem w rozpoznawanej sprawie termin złożenia skargi konstytucyjnej upłynął w poniedziałek 8 czerwca 2015 r. (stosownie do art. 20 ustawy o TK w związku z art. 165 § 1 k.p.c. w związku z art. 115 k.c.), tymczasem skarga została wniesiona 24 czerwca 2014 r., a więc z przekroczeniem ustawowego terminu do złożenia tego środka prawnego.

W tym stanie rzeczy – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK w związku z art. 134 pkt 1 ustawy o TK z 2015 r. – Trybunał postanowił jak w sentencji.