W skardze konstytucyjnej z 27 listopada 2014 r. (data wniesienia) R.B. (dalej: skarżący) wystąpił o stwierdzenie, że art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, „w jakim [przepisy te] uniemożliwia[ją] (…) zaskarżenie postanowienia w przedmiocie wyłączenia sędziego”, są niezgodne z art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Zdaniem skarżącego zakwestionowane w skardze przepisy, uniemożliwiając zaskarżenie postanowienia w sprawie wyłączenia sędziego (tj. uniemożliwiając wniesienie zażalenia), naruszają jego konstytucyjne prawa do: obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji), rozpatrzenia sprawy przez bezstronny sąd (art. 45 ust. 1 Konstytucji), zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji oraz dwuinstancyjnego postępowania (art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji).

Postanowieniem z 5 marca 2015 r. (doręczonym pełnomocnikowi 11 marca 2015 r.) Trybunał – na podstawie art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trybunał ustalił, że istotą zarzutów sformułowanych w skardze jest niezaskarżalność postanowień oddalających wniosek o wyłączenie sędziego. Zarzuty skarżącego dotyczą zatem art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 1 k.p.k. Norma wynikająca z tych przepisów nie była jednak podstawą orzeczenia, z którym skarżący łączy naruszenie swych konstytucyjnych praw (tj. postanowienia Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, II Wydział Karny z 10 września 2014 r., sygn. akt II AKz 290/14). Trybunał zwrócił uwagę na to, że ponieważ skarżący złożył wniosek o wyłączenie sędziego po otworzeniu przewodu sądowego, sąd pozostawił wniosek bez rozpoznania. Orzeczenie to zostało więc wydane na podstawie art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 2 k.p.k.

W związku z tym Trybunał stwierdził, że skarżący kwestionuje normę prawną, która nie była podstawą ostatecznego orzeczenia. Ponadto Trybunał zauważył, że skoro zarzuty sformułowane w skardze dotyczą art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 1 k.p.k., to należy uznać, że skarżący nie wskazał, w jaki sposób norma będąca podstawą orzeczenia, w związku z którym wniósł skargę do Trybunału (tj. art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 2 k.p.k.), narusza jego konstytucyjne wolności i prawa.

W zażaleniu z 17 marca 2015 r. skarżący zakwestionował postanowienie Trybunału w całości. Skarżący zarzucił w nim, że postanowienie Trybunału „nie jest orzeczeniem słusznym, albowiem zostało wydane na skutek błędu w ustaleniach faktycznych”. Jego zdaniem „[w]brew twierdzeniu Trybunału, skarga konstytucyjna (…) nie dotyczyła li tylko niezgodności art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 1 k.p.k., ale niezgodności art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 1 i 2 k.p.k. z przepisami Konstytucji, co zostało wyraźnie podkreślone w tejże skardze”. Skarżący nie zgodził się także ze stanowiskiem Trybunału, jakoby w skardze nie wskazał, w jaki sposób zakwestionowane przepisy naruszają jego prawa konstytucyjne. Jak zarzucił, „[n]ie sposób (…) przyjąć, że gwarancję rozpoznania sprawy przez bezstronny sąd stanowić może jedynie jednoinstancyjne rozstrzyganie w przedmiocie wyłączenia sędziego. W sytuacji wskazania zastrzeżeń, jakie posiada oskarżony w stosunku do sędziego danego sądu i braku zaufania do takiego sędziego, którego zachowanie może wskazywać na uprzedzenia wobec oskarżonego, zasadnym jest poddanie decyzji sędziów tego samego de facto sądu, pod kontrolę sądu instancyjnie wyższego”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. W myśl art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Bada przede wszystkim, czy w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje w szczególności te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

2. Trybunał stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty sformułowane w zażaleniu nie podważają podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

3. W zarzutach sformułowanych w zażaleniu skarżący nie uwzględnił tego, że zaskarżony przez niego art. 41 k.p.k. dotyczy dwóch kwestii. Paragraf pierwszy tego przepisu statuuje instytucję wyłączenia sędziego na wniosek w przypadku uzasadnionej wątpliwości co do jego bezstronności. Paragraf drugi natomiast ustanawia termin (do rozpoczęcia przewodu sądowego), po przekroczeniu którego złożenie wniosku o wyłączenie sędziego jest niedopuszczalne, chyba że przyczyna wyłączenia powstała lub stała się stronie wiadoma dopiero po rozpoczęciu przewodu.

4. W sprawie, w związku z którą skarżący wniósł skargę do Trybunału, sąd nie orzekał o wyłączeniu sędziego, ponieważ skarżący złożył wniosek już po rozpoczęciu przewodu sądowego. Sformułowany w skardze zarzut niekonstytucyjności art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 1 i 2 k.p.k. w zakresie, w jakim przepisy te uniemożliwiają „zaskarżenie postanowienia w przedmiocie wyłączenia sędziego”, skierowany jest więc – co Trybunał prawidłowo wskazał w postanowieniu z 5 marca 2015 r. – wobec art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 1 k.p.k., tj. wobec normy, która nie była podstawą orzeczenia podanego w skardze jako ostateczne.

5. Ani w skardze konstytucyjnej, ani w zażaleniu skarżący nie wyjaśnił natomiast tego, w jaki sposób brak zażalenia na postanowienie pozostawiające bez rozpoznania wniosek o wyłączenie sędziego narusza jego prawa do obrony i rozpatrzenia sprawy przez bezstronny sąd.

6. W postanowieniu z 5 marca 2015 r. Trybunał zasadnie zatem stwierdził, że skarżący nie określił, w jaki sposób norma będąca podstawą orzeczenia, w związku z którym wniósł skargę do Trybunału (tj. art. 459 § 1 i 2 w związku z art. 41 § 2 k.p.k.), narusza jego konstytucyjne wolności i prawa. Trybunał – na podstawie art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK – prawidłowo odmówił więc nadania rozpatrywanej skardze dalszego biegu.

Zażalenie nie podważa podstaw odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, zatem Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy o TK – postanowił jak w sentencji.