W skardze konstytucyjnej z 4 sierpnia 2014 r. PKS Tychy Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o stwierdzenie, że art. 130 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), są niezgodne z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 79 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Pełnomocnik skarżącej wniósł o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Oświadczył przy tym, że „koszty powyższe nie zostały zapłacone w całości ani też w części”.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. W dniu 25 kwietnia 2013 r. skarżąca wystąpiła do Sądu Rejonowego w Tychach – IX Wydział Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy w Tychach) z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Zarządzeniem z 29 maja 2013 r. (sygn. akt IX Co 846/13), doręczonym 13 czerwca 2013 r., Sąd Rejonowy w Tychach wezwał skarżącą do uzupełnienia braku formalnego wniosku (złożenia odpisu z rejestru KRS) w terminie 7 dni pod rygorem zwrotu wniosku. Zarządzeniem z 23 lipca 2013 r. (sygn. akt jw.) Przewodniczący Sądu Rejonowego w Tychach zwrócił wniosek (w sentencji omyłkowo – pozew), stwierdziwszy, że skarżąca nie uzupełniła w terminie jego braku formalnego. Zarządzenie to doręczono skarżącej 8 sierpnia 2013 r. Postanowieniem z 22 sierpnia 2013 r. (sygn. akt jw.) Sąd Rejonowy w Tychach sprostował oczywistą omyłkę w sentencji tego zarządzenia w ten sposób, że w formule rozstrzygnięcia słowa „zarządza zwrot pozwu” zastąpił słowami „zarządza zwrot wniosku”. Na to orzeczenie skarżąca złożyła zażalenie, które postanowieniem z 18 grudnia 2013 r. (sygn. akt III Cz 1283/13) oddalił Sąd Okręgowy w Katowicach – III Wydział Cywilny Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Katowicach). W piśmie z 14 sierpnia 2013 r. (data nadania) skarżąca poinformowała sąd, że uzupełniła wniosek. Jak podkreśliła, omyłkowo wskazała niewłaściwą sygnaturę akt. W tym samym dniu skarżąca wniosła również zażalenie na zarządzenie o zwrocie wniosku, które postanowieniem z 18 grudnia 2013 r. (sygn. akt III Cz 1282/13) oddalił Sąd Okręgowy w Katowicach. Orzeczenie to – wskazane przez skarżącą jako ostateczne – doręczono jej 22 tycznia 2014 r.

W dniu 5 lutego 2014 r. skarżąca wystąpiła do Sądu Rejonowego w Tychach z wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 25 lutego 2014 r. (sygn. akt IX Co 633/14) Referendarz Sądowy w Wydziale IX Cywilnym Sądu Rejonowego w Tychach oddalił wniosek. Na to rozstrzygnięcie skarżąca wniosła zażalenie. Postanowieniem z 5 maja 2014 r. (sygn. akt jw.) Sąd Rejonowy w Tychach zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że ustanowił dla skarżącej radcę prawnego z urzędu. Pismem z 10 czerwca 2014 r. (znak: OIRP/1370/2014), doręczonym 17 czerwca 2014 r., Okręgowa Izba Radców Prawnych w Katowicach wyznaczyła pełnomocnika.

Skarżąca twierdzi, że orzeczenia wydane na podstawie przepisów zakwestionowanych w skardze naruszają jej prawa wynikające z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 79 ust. 1 Konstytucji, tj.: „prawo do sądu (…) [,] prawo do drogi sądowej (…) oraz prawo do wniesienia skargi konstytucyjnej”. Jak zarzuca, „[n]aruszenie wskazanych wolności i praw nastąpiło również w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, poprzez naruszenie zasady konieczności i proporcjonalności ustanowionych ustawą ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie jest uzależnione od spełnienia warunków wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z art. 46-47 ustawy o TK. Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.

Skarżąca zakwestionowała art. 130 § 1 i 2 k.p.c. w brzmieniu: „Jeżeli pismo procesowe nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych lub jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty, przewodniczący wzywa stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia go w terminie tygodniowym. Mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go w trybie właściwym” (§ 1); „Po bezskutecznym upływie terminu przewodniczący zwraca pismo stronie. Pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma procesowego do sądu” (§ 2). Przepis ten skarżąca zakwestionowała w związku z art. 48 ust. 2 ustawy o TK, który stanowi, że „[w] razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może zwrócić się do sądu rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z urzędu na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego. Do czasu rozstrzygnięcia przez sąd wniosku nie biegnie termin przewidziany w art. 46 ust. 1 [ustawy o TK]”.

Zdaniem skarżącej do naruszenia jej konstytucyjnych praw doszło wskutek nieprawidłowego ukształtowania zakwestionowanego w skardze art. 130 § 1 i 2 k.p.c. Skarżąca zarzuciła, że przepisy te są dla sądu podstawą do zwrotu pisma procesowego, także wtedy, gdy – tak jak w sprawie, w związku z którą została wniesiona rozpatrywana skarga – jego „braki zostały w rzeczywistości uzupełnione, a jedynym uchybieniem skarżące[j] była omyłka pisarska (…) [polegająca na] błędnym oznaczeniu sygnatury akt w piśmie uzupełniającym braki”. Przepisy te są zatem – według skarżącej –niekonstytucyjne „w zakresie, w jakim przewiduj[ą] zwrot pisma procesowego z powodu nieuzupełnienia braków formalnych w sytuacji, gdy pismo uzupełniające te braki jest obarczone możliwą do usunięcia oczywistą omyłką pisarską”.

Trzeba jednak zauważyć, że postanowieniem z 18 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Katowicach orzekł, iż wskazanie błędnej sygnatury akt sprawy nie jest oczywistą omyłką pisarską. Obowiązek wskazania właściwej sygnatury wynika min. art. 126 § 21 k.p.c. Przepis ten stanowi, że każde następne pismo procesowe powinno zawierać sygnaturę akt. Zdaniem sądu „ewentualne omyłki w tym zakresie obciążają wnoszącego pismo”.

W związku z tym nie przekonuje wyrażone przez skarżącą stanowisko, zgodnie z którym „jeśli pismo, które jest uzupełnieniem braków formalnych samo zawiera oczywistą omyłkę pisarską, to skutki określone w art. 130 § 2 k.p.c. w odniesieniu do »pierwotnego« pisma są w takiej sytuacji zupełnie nieadekwatne”. Przedstawione w skardze argumenty nie uprawdopodabniają także zarzutu, jakoby zakwestionowane przepisy nie uwzględniały „sytuacji takich jak opisana w skardze”. Zdaniem Trybunału skoro skarżąca twierdzi, że „ujawnienie takiej omyłki pozwala nadać dalszy bieg sprawie i taki też skutek powinien nastąpić”, to – choć formalnie kwestionuje treść art. 130 § 1 i 2 k.p.c. – w rzeczywistości podważa prawidłowość wydanych w jej sprawie orzeczeń. Analizowana skarga konstytucyjna jest zatem skargą na stosowanie prawa, a stosowanie prawa przez sądy nie podlega kognicji Trybunału Konstytucyjnego (zob. wyrok TK z 21 grudnia 2004 r., SK 19/03, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 118). Sformułowanie w skardze zarzutów dotyczących sfery stosowania prawa powoduje, że wydanie merytorycznego orzeczenia jest niedopuszczalne.

Wskazana okoliczność jest – zgodnie z art. 49 w związku z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania rozpatrywanej skardze dalszego biegu.

Odnośnie do sformułowanych w skardze zarzutów trzeba również zauważyć, że na postanowienie o zwrocie wniosku przysługuje zażalenie. Skarżąca zarzuciła w nim, że listem poleconym z 20 czerwca 2013 r., w odpowiedzi na wezwanie sądu, uzupełniła braki formalne wniosku, przy czym z powodu omyłki pisarskiej wskazała niewłaściwą sygnaturę akt. Postanowieniem z 18 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Katowicach nie podzielił tych argumentów. Zdaniem Trybunału skoro skarżąca znała podstawę zwrotu wniosku i mogła się do niej odnieść w środku odwoławczym, to zarzut, zgodnie z którym zakwestionowany przepis „w sposób bezwzględny przewiduje skutek w postaci zwrotu pisma procesowego”, jest oczywiście bezzasadny.

Okoliczność ta jest – zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i w związku art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – następną podstawą odmowy nadania analizowanej skardze dalszego biegu.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.