W skardze konstytucyjnej z 21 maja 2014 r., wniesionej do Trybunału 20 czerwca 2014 r. (data nadania), A.R. (dalej: skarżący) wystąpił o stwierdzenie, że Protokół dodatkowy nr 52 z 2010 r. do Holdingowej Umowy Zbiorowej Katowickiego Holdingu Węglowego S.A. z 30 grudnia 1993 r. (dalej: Protokół dodatkowy nr 52 do HUZ) jest niezgodny art. 32 w związku z art. 30 i w związku z art. 59; art. 8 i art. 87 ust. 1 Konstytucji (w skardze określony jako art. 89 Konstytucji).

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. W pozwie złożonym przeciwko Katowickiemu Holdingowi Węglowemu S.A. w Katowicach – KWK „Murcki-Staszic” w Katowicach (dalej: Katowicki Holding Węglowy; pozwany) skarżący – na podstawie art. 189 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.; dalej: k.p.c.) – domagał się ustalenia nieistnienia w obrocie prawnym Protokołu dodatkowego nr 52 do HUZ (tj. aktu zmieniającego zakładowy układ zbiorowy pracy). Zdaniem skarżącego akt ten dyskryminuje emerytów i rencistów w stosunku do pracowników pozwanego, w związku z czym narusza art. 8 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.). Ponadto skarżący żądał zasądzenia na jego rzecz od pozwanego 1017,00 zł. Kwota ta jest – jak wskazał – różnicą pomiędzy wypłaconym mu ekwiwalentem, a ekwiwalentem należnym według cen obowiązujących pracowników w 2010 r. (zgodnie z treścią Załącznika nr 18 HUZ i Protokołu dodatkowego nr 35 do HUZ za 2010 r.).

W uzasadnieniu pozwu skarżący podał, że do 28 lutego 2006 r. był pracownikiem pozwanego; od 1 marca 2006 r. jest emerytem, który ma prawo do deputatu węglowego. Zgodnie z treścią Załącznika nr 18 do HUZ z 30 grudnia 1993 r. skarżący nabył prawo do ekwiwalentu pieniężnego za 3 tony węgla deputatowego. W 2010 r. na mocy Protokołu dodatkowego nr 52 do HUZ został tego prawa pozbawiony. Akt ten wprowadza zasadę, według której deputat dla emerytów i rencistów realizowany jest wyłącznie w talonach. Można je sprzedawać w kopalni, ale po stałej cenie. Za tonę węgla otrzymują oni wówczas 339,16 zł. Jest to cena niższa niż ta, która – na podstawie Załącznika nr 18 HUZ i Protokołu dodatkowego nr 35 do HUZ za 2010 r. – obowiązuje w stosunku do pracowników (tj. 600,00 zł za tonę).

Postanowieniem z 3 marca 2014 r. (sygn. akt IX P 164/13) Sąd Okręgowy w Katowicach – Wydział IX Pracy (dalej: Sąd Okręgowy w Katowicach) na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. odrzucił pozew skarżącego w zakresie roszczenia o ustalenie nieistnienia (nieważności) Protokołu dodatkowego nr 52 do HUZ z powodu niedopuszczalności drogi sądowej w sporze. Zdaniem tego sądu sprawa o ustalenie nieważności zakładowego układu zbiorowego pracy (Protokołu dodatkowego nr 52 do HUZ) nie jest sprawą z zakresu prawa pracy w świetle art. 476 § 1 k.p.c., a tym samym sprawą cywilną w rozumieniu art. 1 k.p.c. W zakresie roszczenia skarżącego o zapłatę 1017,00 zł podstawą odrzucenia pozwu było natomiast stwierdzenie wystąpienia negatywnej przesłanki procesowej – res iudicata (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.). Sąd Okręgowy w Katowicach zauważył, że skarżący występował już przeciwko pozwanemu o zasądzenie należności z tytułu deputatu węglowego za 2010 r. we wskazanej kwocie. Sprawa zakończyła się prawomocnym oddaleniem apelacji skarżącego od wyroku Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach z 13 marca 2012 r., którym roszczenie skarżącego zostało oddalone.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach, wskazane przez skarżącego jako ostateczne, zostało mu doręczone 23 marca 2014 r.

Jak Trybunał ustalił z urzędu, na to postanowienie skarżący 1 kwietnia 2014 r. wniósł zażalenie, które Sąd Apelacyjny w Katowicach – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił postanowieniem z 26 czerwca 2014 r. (sygn. akt I APZ 27/14).

Skarżący zarzucił, że jego sytuacja, „ukształtowana przez zaskarżone przepisy Protokołu dodatkowego nr 52 [do HUZ] jest mniej korzystna, niż sytuacja pracownika, co stanowi przejaw dyskryminacji”

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie jest uzależnione od spełnienia przez skarżącego licznych przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK warunkiem rozpoznania przez Trybunał skargi konstytucyjnej jest wydanie na podstawie zaskarżonego aktu normatywnego wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia, w którym orzeczono ostatecznie o konstytucyjnych prawach, wolnościach lub obowiązkach skarżącego. Wprawdzie przedmiotem skargi są przepisy ustawy lub – tak jak w sprawie skarżącego – innego aktu normatywnego, to jednak wydanie „ostatecznego orzeczenia” przez sąd bądź organ administracji publicznej stanowi warunek sine qua non zainicjowania tej formy kontroli przed Trybunałem. Wynika to z przyjętej przez polskiego ustrojodawcę konstrukcji skargi konstytucyjnej, zgodnie z którą instytucja ta służy uruchomieniu postępowania o charakterze nadzwyczajnym i subsydiarnym w stosunku do innych środków i procedur ochrony konstytucyjnych praw i wolności skarżącego.

Jako ostateczne orzeczenie w sprawie skarżący wskazał postanowienie Sądu Okręgowego w Katowicach z 3 marca 2014 r. (sygn. akt IX P 164/13), którym sąd odrzucił jego pozew.

Orzeczenie to jest postanowieniem sądu pierwszej instancji kończącym postępowanie w sprawie. Zgodnie z art. 394 § 1 k.p.c. przysługuje na nie zażalenie do sądu drugiej instancji, z którego skarżący – co Trybunał ustalił z urzędu – skorzystał. Wniesiony środek zaskarżenia Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił 26 czerwca 2014 r., skargę konstytucyjną skarżący wniósł natomiast 6 dni wcześniej.

W tym stanie rzeczy należy stwierdzić, że w dniu, w którym skarżący zainicjował postępowanie przed Trybunałem, nie doszło jeszcze do wydania orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Wniesionej skardze, jako przedwczesnej, należało zatem odmówić nadania dalszego biegu.

Wskazana okoliczność jest – w myśl art. 49 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania analizowanej skardze dalszego biegu.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.