W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 24 grudnia 2013 r. (data nadania) Y.V. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 156 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, ze zm.; dalej: k.p.a.) z art. 2, art. 21, art. 32, art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Zarządzeniem Przewodniczącego Wojewódzkiej Komisji z 26 października 1946 r., ogłoszonym w „Śląsko-Dąbrowskim Dzienniku Wojewódzkim” z dnia 12 listopada 1946 r. (Nr 30, poz. 532, nr wykazu 2 l.p. 14), Śląska Fabryka Wyrobów Metalowych „Mewa” (należąca do spadkodawcy skarżącej) została umieszczona w wykazie przedsiębiorstw przejmowanych na własność Skarbu Państwa. Orzeczeniem z 17 listopada 1947 r. Wojewódzka Komisja ds. Upaństwowienia Przedsiębiorstw przedstawiła Ministrowi Przemysłu i Handlu wniosek o wydanie decyzji nacjonalizacyjnej dla wspomnianego przedsiębiorstwa. Orzeczenie to zakwestionował spadkodawca skarżącej. Po rozpatrzeniu jego odwołania Główna Komisja ds. Upaństwowienia Przedsiębiorstw zatwierdziła orzeczenie wojewódzkiej komisji postanowieniem z 12 marca 1948 r. Orzeczeniem nr 30 z 24 maja 1948 r. Minister Przemysłu i Handlu znacjonalizował przedsiębiorstwo (M.P. z 26 czerwca 1948 r. Nr 58, poz. 351). W dniu 20 lutego 1992 r. skarżąca złożyła wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczenia z 24 maja 1948 r. Minister Gospodarki odmówił stwierdzenia nieważności zaskarżonego orzeczenia decyzją z 12 kwietnia 2001 r. (sygn. OL-0241/469/92/R/KR/411/01), którą utrzymał w mocy decyzją z 15 marca 2011 r. (sygn. BOL-II-461-469-92-IK/11). 19 kwietnia 2011 r. skarżąca wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, którą ten oddalił wyrokiem z 14 lipca 2011 r. (sygn. akt IV SA/Wa 841/11). Wyrokiem z 7 sierpnia 2013 r. (sygn. akt I OSK 2142/11) doręczonym skarżącej 27 września 2013 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną skarżącej.

Zdaniem skarżącej art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. – rozumiany w ten sposób, że nieprzyznanie odszkodowania przewidzianego w art. 3 ust. 1 oraz art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz. 17, ze zm.; dalej: ustawa nacjonalizacyjna) nie jest rażącym naruszeniem prawa, a przez to podstawą do stwierdzenia nieważności orzeczenia o przejściu przedsiębiorstwa na własność państwa (lub stwierdzenia, że zostało ono wydane z naruszeniem prawa) wydanego na podstawie art. 3 ust. 1 i 5 oraz art. 6 ust. 1 wspomnianej ustawy – ingeruje w przysługujące skarżącej: „prawo do własności i innych praw majątkowych” (art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji), „prawo do słusznego odszkodowania za wywłaszczone mienie (w tym mienie znacjonalizowane)” (art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 21 ust. 2 w zw. z art. 2 Konstytucji) oraz „prawo do równej dla wszystkich ochrony praw majątkowych i do równego traktowania przez władze publiczne” (art. 64 ust. 2 oraz art. 32 w zw. z art. 2 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. W myśl art. 49 w zw. z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał bada, czy spełnia ona warunki określone przez prawo. Zasadniczo warunki te zostały uregulowane w art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowane w art. 46-48 ustawy o TK. Gdy skarga nie spełnia choćby jednej z przesłanek określonych w art. 46-48 ustawy o TK, a także wtedy, gdy jest oczywiście bezzasadna lub jej braki nie zostały usunięte w określonym terminie, lub też zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 39 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu.

2. Trybunał zwraca uwagę na to, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna przysługuje skarżącemu tylko wtedy, gdy źródłem naruszenia jego konstytucyjnych praw jest istniejący przepis, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekły ostatecznie o wolnościach lub prawach albo o obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. W konsekwencji skarga konstytucyjna powinna zawierać dokładne określenie tego przepisu, wobec którego skarżący domaga się stwierdzenia niezgodności z Konstytucją (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

2.1. Skarżąca kwestionuje art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a., w świetle którego organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji wydanej bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa. Zdaniem skarżącej przywołany przepis rozumiany w ten sposób, że rażącym naruszeniem prawa nie jest nieprzyznanie odszkodowania przewidzianego w art. 3 ust. 1 oraz art. 7 ust. 1 ustawy nacjonalizacyjnej, narusza przysługujące jej konstytucyjne prawa wynikające z art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 2, art. 21 i art. 32.

2.2. Trybunał zauważa, że skarżąca kwestionuje przede wszystkim „zaniechanie legislacyjne dotyczące art. 7 ust. 6” [ustawy nacjonalizacyjnej], które – jak podkreśla – stało się przeszkodą do uzyskania na podstawie tej ustawy jakiejkolwiek rekompensaty za przedsiębiorstwa znacjonalizowane na podstawie jej art. 3. Tym samym – w przekonaniu skarżącej – „osoby dotknięte wspomnianą nacjonalizacją nie dysponują ani nigdy nie dysponowały prawną możliwością dochodzenia od państwa odszkodowania z tytułu wspomnianego zaniechania legislacyjnego”. W związku z tym Trybunał przypomina, że jego rolą nie jest zastępowanie ustawodawcy, nawet jeśli obowiązek wydania aktu normatywnego wynika z norm konstytucyjnych (zob. m.in. postanowienie TK z 8 września 2004 r., SK 55/03, OTK ZU nr 8/A/2004, poz. 86). Trybunał nie ma bowiem kompetencji do orzekania o zaniechaniach legislacyjnych. Tym bardziej skarga konstytucyjna, statuowana w art. 79 ust. 1 Konstytucji, nie jest środkiem chroniącym przed zaniechaniem ustawodawcy polegającym na niewydaniu określonych norm, które skarżący uznaje za niezbędne dla ochrony przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych (postanowienie TK z 11 stycznia 2012 r., Ts 167/09, OTK ZU nr 1/B/2012, poz. 33).

2.3. Mając powyższe na względzie, Trybunał stwierdza, że skarga nie spełnia wymagania określonego w art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK i art. 79 ust. 1 Konstytucji. Źródłem naruszenia konstytucyjnych praw skarżącej nie jest bowiem wskazany w skardze przepis, lecz zaniechanie legislacyjne, polegające na niewydaniu przez Radę Ministrów rozporządzenia ustalającego szczegółowe zasady obliczania i wypłacania odszkodowania za znacjonalizowane przedsiębiorstwa. W decyzji z 15 marca 2011 r. Minister Gospodarki trafnie zatem uznał, że „niewypłacenie odszkodowania w trybie ustawy nacjonalizacyjnej nie ma bezpośredniego związku z przepisami stanowiącymi podstawę wydania (…) decyzji nacjonalizacyjnej”. Skarżąca, jak słusznie podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 7 sierpnia 2013 r., wyraża pozbawiony podstaw prawnych pogląd, zgodnie z którym „okoliczność, że kwestionowane jest orzeczenie pozbawiające własności, za które [byli] właściciele nie uzyskali odszkodowania, a nadto brak jest rozwiązań ustawowych o charakterze reprywatyzacyjnym powodują konieczność przyjęcia w [jej] sprawie jak najszerszej wykładni pojęcia rażącego naruszenia prawa, a wszystkie wątpliwości należy tłumaczyć na korzyść dawnych właścicieli”. W swoim orzecznictwie Trybunał zwracał już uwagę na to, że do jego kompetencji nie należy systemowe rozwiązanie sprawy reprywatyzacji (zob. postanowienie TK z 3 lipca 2013 r., Ts 54/12, OTK ZU nr 6/B/2013, poz. 564). Może to uczynić wyłącznie ustawodawca, którym w Rzeczypospolitej Polskiej są Sejm i Senat.

W związku z powyższym Trybunał Konstytucyjny postanowił jak na wstępie.