W skardze konstytucyjnej z 3 marca 2014 r. W.Z. (dalej: skarżący) wystąpił o zbadanie zgodności art. 116a w związku z art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, ze zm.; dalej: ordynacja podatkowa) z art. 32 w związku z art. 2 Konstytucji.

Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Decyzją z 21 grudnia 2011 r. (znak: 1435/PP-2PP-3III/4406-52/11/IGN) Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście orzekł o solidarnej odpowiedzialności skarżącego (członka Prezydium Zarządu Krajowego Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych z siedzibą w Warszawie) i innych członków Prezydium za zaległości podatkowe Związku w podatku od towarów i usług za: styczeń, marzec, kwiecień, maj, lipiec i sierpień 2006 r., w łącznej kwocie 49 521,00 zł wraz z odsetkami za zwłokę od tych zaległości w łącznej kwocie 32 492,00 zł. Decyzją z 22 maja 2012 r. (znak: 1401/OZ-II/4407-12/2012/AM) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie utrzymał w mocy rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji. Wyrokiem z 12 lutego 2013 r. (sygn. akt III SA/Wa 2138/12) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie. Wyrokiem z 1 sierpnia 2013 r. (sygn. akt I FSK 1236/12) Naczelny Sąd Administracyjny oddalił natomiast skargę kasacyjną. Powyższe rozstrzygnięcie, wraz z uzasadnieniem, doręczono skarżącemu 2 grudnia 2013 r.

Skarżący twierdzi, że zakwestionowana w skardze norma odmiennie traktuje podmioty podobne, tj. członków organów zarządzających osób prawnych, w zakresie ich odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki. Jego zdaniem jest ona korzystna dla członków zarządów spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych, a także tych spółek w organizacji, dyskryminuje natomiast takie podmioty jak skarżący, tj. członków organów zarządzających innych osób prawnych. W związku z powyższym – zdaniem skarżącego – art. 116a w związku z art. 116 § 1 ordynacji podatkowej narusza wyrażoną w art. 32 Konstytucji zasadę równości wobec prawa i zakaz dyskryminacji, a także będącą elementem zasady demokratycznego państwa prawnego zasadę sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Oznacza to, że warunkiem złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. W skardze konstytucyjnej trzeba zatem wskazać zarówno konkretną osobę, której wolności lub prawa naruszono, jak i te wolności i prawa (poręczone, zapewnione, gwarantowane, chronione) określone w Konstytucji, które naruszono, a także określić sposób tego naruszenia (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym [Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK]).

W sprawie będącej przedmiotem wstępnego rozpoznania skarżący żąda zbadania zgodności zakwestionowanych przepisów z art. 32 w związku z art. 2 Konstytucji. Jak twierdzi, wskazane postanowienia Konstytucji były wielokrotnie uznawane przez Trybunał za adekwatne wzorce kontroli także w postępowaniach inicjowanych wniesieniem skargi konstytucyjnej (np. wyrok TK z 12 grudnia 2000 r., SK 9/00, OTK ZU nr 8/200, poz. 297 oraz postanowienie TK z 16 stycznia 2001 r., Ts 84/00, OTK ZU nr 5/2001, poz. 130). W związku z tym – zdaniem skarżącego – wskazane przez niego przepisy ustawy zasadniczej mogą być w rozpatrywanej sprawie samodzielnymi wzorcami kontroli art. 116a w związku z art. 116 § 1 ordynacji podatkowej.

Trybunał przypomina, że o charakterze norm określonych w art. 32 i art. 2 Konstytucji wypowiadał wielokrotnie, w tym najpełniej w postanowieniach z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) oraz 12 grudnia 2000 r. i 23 stycznia 2002 r. (Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i 60).

W sprawie o sygn. SK 10/01 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: „art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, i dlatego winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. W takim zakresie wyznacza on także konstytucyjne prawo do równego traktowania. Mamy tu do czynienia z sytuacją »współstosowania« dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko z prawem do równego traktowania, ale ze skonkretyzowanym prawem do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych. W skardze konstytucyjnej należy powołać oba przepisy Konstytucji, dopiero one wyznaczają bowiem konstytucyjny status jednostki, który przez regulację ustawową lub podustawową został naruszony. Natomiast gdy chodzi o uprawnienia określone w innych niż Konstytucja aktach normatywnych – jeśli treść konkretnego prawa ustala się wyłącznie na ich podstawie – art. 32 Konstytucji stanowi zasadę systemu prawa, a nie wolność lub prawo o charakterze konstytucyjnym”.

Natomiast w sprawie o sygn. Ts 105/00 Trybunał, zbadawszy dopuszczalność dochodzenia w trybie skargi ochrony zasad określonych w art. 2 Konstytucji, wskazał przede wszystkim na konieczność precyzyjnego określenia wolności lub prawa podmiotowego, wyinterpretowanych z przepisu, którego naruszenie ma uzasadnić legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej. Trybunał podkreślił przy tym, że chodzi tu o prawa lub wolności przyjmujące normatywną postać praw podmiotowych. To znaczy o prawa, których adresatem jest obywatel (lub inny podmiot prawa), które kształtują jego sytuację prawną i dają mu możliwość wyboru zachowania się, tj. spełnienia lub niespełnienia normy prawnej. Podstawą do wniesienia skargi nie jest powołanie się przez skarżącego na naruszenie norm prawnych wynikających z art. 2 Konstytucji. Ze względu na swój przedmiotowy charakter są one bowiem adresowane przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób unormowania poszczególnych dziedzin życia publicznego. Odwołanie się do tych zasad, w tym do zasady sprawiedliwości społecznej, może mieć znaczenie tylko wtedy, gdy skarżący wskaże równocześnie wolność lub prawo podmiotowe, które mają swoje źródło w przepisie Konstytucji i zostały ograniczone na skutek naruszenia powyższej zasady (zob. także postanowienia TK z 19 grudnia 2001 r., SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272 oraz 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).

Wskazane postanowienia (SK 10/01 i Ts 105/00) są orzeczeniami pełnego składu Trybunału. Wyrażają one pogląd prawny, którym są związane pozostałe składy orzekające, kształtują zatem orzecznictwo Trybunału w sprawach zainicjowanych wniesieniem skargi konstytucyjnej. (zob. postanowienia TK z : 28 sierpnia 2002 r., Ts 57/02, OTK ZU nr 4/B/2002, poz. 285; 20 lipca 2004 r., Ts 62/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 301; 27 czerwca 2007 r., Ts 80/07, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 250).

Skarżący zarzucił niezgodność art. 116 a w związku z art. 116 § 1 ordynacji podatkowej wyłącznie z art. 32 w związku z art. 2 Konstytucji, Trybunał stwierdza zatem, iż nie wskazał on naruszonych praw, a w konsekwencji nie określił sposobu ich naruszenia.

Powyższa okoliczność jest – w myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK – przesłanką odmowy nadania rozpatrywanej skardze dalszego biegu.

W tym stanie rzeczy Trybunał postanowił jak na wstępie.