W skardze konstytucyjnej złożonej w Trybunale Konstytucyjnym 27 maja 2013 r. (data nadania) Flexlink Systems Polska Sp. z o.o. oraz M.K. (dalej: skarżący) zakwestionowali zgodność § 2 ust. 1 pkt 15 i 32 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106, ze zm.; dalej: rozporządzenie) z art. 32 ust. 1 i art. 64 Konstytucji, a także § 5 rozporządzenia (w brzmieniu sprzed nowelizacji dokonanej rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2010 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe [Dz. U. Nr 127, poz. 860]; dalej: rozporządzenie zmieniające) w związku z § 1 rozporządzenia z art. 32 ust. 1 i art. 64 Konstytucji.

Flexlink Systems Polska Sp. z o.o. jest następcą prawnym Flexlink Engineering Polska Sp. z o.o. z siedzibą w Sadach, tj. podmiotu, którego dotyczą decyzja i orzeczenia dołączone do skargi. Jak oświadczono w skardze, na podstawie uchwał nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników z 7 grudnia 2012 r. doszło do połączenia (w trybie art. 492 § 1 pkt 1 i art. 516 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych [Dz. U. Nr 94, poz. 1037, ze zm.]) obu spółek przez przeniesienie całego majątku Flexlink Engineering Polska Sp. z o.o. na Flexlink Systems Polska Sp. z o.o.

Skargę konstytucyjną wniesiono w związku z następującą sprawą. Decyzją z 27 sierpnia 2010 r. (nr 1832/2010, znak: 290000/DU/OII/411–774/2010) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Poznaniu określił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne M.K. i Flexlink Engineering Polska Sp. z o.o. Wyrokiem z 10 października 2011 r. (sygn. akt VIII U.2705/10) Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu – Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych (m.in.) zmienił powyższą decyzję i ustalił, że świadczenia związane z kosztami podróży służbowych (koszty podróży, wyżywienia i diet podczas podróży służbowych) M.K. w okresach objętych decyzją nie są podstawą do ustalenia wysokości składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne (pkt 1). Wyrokiem z 8 maja 2012 r. (sygn. akt III AUa 1283/11) Sąd Apelacyjny w Poznaniu – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (dalej: Sąd Apelacyjny w Poznaniu) zmienił powyższy wyrok w pkt 1 i oddalił odwołania. Oddalił także apelacje odwołujących i rozstrzygnął o kosztach postępowania apelacyjnego. Powyższe orzeczenie (wraz z uzasadnieniem) doręczono pełnomocnikowi skarżących 14 czerwca 2012 r. (jak wynika z ustaleń Trybunału poczynionych z urzędu).

Postanowieniem z 5 lutego 2013 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skarg kasacyjnych M.K. i Flexlink Engineering Polska Sp. z o.o. z powodu niespełnienia przez nie przesłanek określonych w art. 3989 § 1 pkt 1 i 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.).

Postanowienie Sądu Najwyższego – wskazane w skardze konstytucyjnej jako ostateczne – doręczono pełnomocnikowi skarżących 27 lutego 2013 r.

Skarżący twierdzą, że zakwestionowane w skardze przepisy nie zapewniają równej ochrony własności i innych praw majątkowych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji „[k]ażdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Zasady korzystania z tego środka ochrony wolności i praw precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

W myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarżący może wnieść skargę konstytucyjną po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu trzech miesięcy od dnia doręczenia mu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego przez wyczerpanie drogi prawnej należy rozumieć skorzystanie przez skarżącego ze wszystkich środków prawnych przysługujących mu w toku instancji, które umożliwiają merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy. Wniesienie nadzwyczajnych środków prawnych nie ma wpływu na bieg terminu do złożenia skargi konstytucyjnej. W chwili uzyskania przez skarżącego prawomocnego orzeczenia sądowego, a więc orzeczenia, od którego nie przysługują już zwyczajne środki odwoławcze, zostaje spełniony obowiązek wynikający z art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Takie orzeczenie nadaje bowiem – niezbędny w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji – walor ostateczności rozstrzygnięciu, z którego wydaniem skarżący wiąże zarzut naruszenia swoich wolności lub praw. Podjęcie dalszych kroków zmierzających do wzruszenia takiego orzeczenia, także wtedy, gdy towarzyszy im wydanie dalszych rozstrzygnięć w sprawie, nie mieści się już w zakresie pojęcia „wyczerpanie drogi prawnej” (zob. postanowienia TK z: 6 czerwca 2001 r., Ts 7/01, OTK ZU nr 5/B/2001; 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU 1/B/2007, poz. 55; 16 maja 2007 r. Ts 105/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 123; Ts 99/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 119; oraz 13 sierpnia 2010 r., Ts 20/10, OTK ZU nr 6/B/2010, poz. 464).

Trybunał podkreśla, że ostatecznym orzeczeniem w rozumieniu art. 79 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK, wydanym w postępowaniu cywilnym, jest prawomocny wyrok lub postanowienie, a skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Tym samym termin do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna bieg w momencie uzyskania przez skarżącego prawomocnego wyroku sądu II instancji, przy czym wniesienie skargi kasacyjnej jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest irrelewantne dla biegu tego terminu.

Jak ustalił Trybunał, w niniejszej sprawie ostatecznym orzeczeniem w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji jest prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 8 maja 2012 r. W związku z tym to od daty jego doręczenia rozpoczął bieg termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Orzeczenie przekazano pełnomocnikowi skarżących 14 czerwca 2012 r. Skarżący wnieśli skargę konstytucyjną dopiero 27 maja 2013 r. (trzy miesiące od doręczenia pełnomocnikowi postanowienia odmawiającego przyjęcia skarg kasacyjnych do rozpoznania), a zatem przekroczyli, określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, termin do jej wniesienia.

Okoliczność ta jest – w myśl art. 49 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy o TK – podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Ponadto Trybunał stwierdza, że skarga konstytucyjna nie spełnia także innego podstawowego warunku przekazania jej do merytorycznej oceny.

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej mogą być tylko te przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego, które były podstawą ostatecznego orzeczenia o prawach i wolnościach skarżącego. Jeśliby zatem przyjąć, że orzeczeniem tym jest wskazane przez skarżących postanowienie Sądu Najwyższego, to skardze konstytucyjnej i tak nie można by nadać dalszego biegu, ponieważ zakwestionowane przepisy rozporządzenia nie były jego podstawą. Odwołanie się przez Sąd Najwyższy do tych regulacji służyło jedynie zwróceniu uwagi na istotę zarzutów sformułowanych w skargach kasacyjnych. Jak wielokrotnie natomiast Trybunał podkreślał w swoim orzecznictwie, samo przywołanie danej normy w uzasadnieniu orzeczenia nie oznacza jeszcze, że była ona podstawą tego rozstrzygnięcia i może być przedmiotem skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 9 października 2002 r., SK 13/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 73). Jest to możliwe dopiero wtedy, gdy norma ta determinuje treść orzeczenia (zob. wyrok TK z 22 listopada 2005 r., SK 8/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 117).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.