W skardze konstytucyjnej De Molen Trade Sp. z o.o. zakwestionowano zgodność z Konstytucją RP:

1) art. 26 ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz. U. Nr 55, poz. 250 ze zm.);

2) przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1999 r. w sprawie wykazu wyrobów wyprodukowanych w Polsce, a także wyrobów importowanych do Polski po raz pierwszy, mogących stwarzać zagrożenie albo służących ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia lub środowiska, podlegających obowiązkowi certyfikacji na znak bezpieczeństwa i oznaczania tym znakiem, oraz wyrobów podlegających obowiązkowi wystawiania przez producenta deklaracji zgodności (Dz. U. z 2000 r. Nr 5, poz. 53) (dalej: rozporządzenie);

3) przepisów postanowienia nr 10 z 31 marca 1995 r. i postanowienia nr 16 Rady do Spraw Badań i Certyfikacji w sprawie szczegółowego trybu certyfikacji wyrobów (dalej: postanowienia Rd/sBiC) oraz przepisów zarządzenia Dyrektora Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji z 20 maja 1994 r. w sprawie ustalenia wyrobów podlegających obowiązkowi zgłaszania do certyfikacji na znak bezpieczeństwa i oznaczania tym znakiem (M. P. Nr 39, poz. 335 ze zm.) (dalej: zarządzenie Dyrektora PCBiC).

Przepisom opisanym w pkt 1) i 2) zarzucono niezgodność z art. 2 i art. 22 Konstytucji, natomiast przepisom opisanym w pkt 3) niezgodność z art. 22 Konstytucji.

Postanowieniem z 17 października 2002 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu w zakresie dotyczącym zgodności przepisów rozporządzenia, postanowień Rd/sBiC oraz zarządzenia Dyrektora PCBiC. W uzasadnieniu tego postanowienia wskazano, że w tym zakresie skargi zakwestionowane w niej przepisy nie stanowiły normatywnej podstawy orzeczenia, z wydaniem którego wiąże skarżąca zarzut naruszenia jej konstytucyjnych wolności i praw. Odnośnie zakwestionowanych przepisów rozporządzenia podniesiono dodatkowo, że weszły one w życie już po wydaniu przez organy administracji decyzji wobec skarżącej. W pozostałym zakresie przedmiotu skargi konstytucyjnej, została ona skierowana do merytorycznego rozpoznania.

Zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego wniósł pełnomocnik skarżącej. Zakwestionował w nim odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu w odniesieniu do przepisów rozporządzenia, postanowień Rd/sBiC oraz zarządzenia Dyrektora PCBiS. Odwołując się do argumentacji zawartej w skardze konstytucyjnej, jak i w piśmie uzupełniającym jej braki formalne, ponownie wskazał na naruszenie zasad prawidłowej legislacji wywodzonych w art. 2 Konstytucji. Skarżąca zakwestionowała także stanowisko Trybunału Konstytucyjnego odnośnie przyjętej kwalifikacji zaskarżonych przepisów, jako normatywnej podstawy wydanych w jej sprawie orzeczeń.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.

Jak to już podkreślano w zaskarżonym postanowieniu, skarga konstytucyjna stanowi środek eliminacji z porządku prawnego przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego wykazujących dwojaką kwalifikację. Stanowiąc normatywną podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej wydanego w sprawie skarżącego winny one jednocześnie prowadzić do niedozwolonej ingerencji w sferę konstytucyjnie chronionych wolności lub praw skarżącego. Tylko więc unormowania, które wykazują tego rodzaju kwalifikację mogą stanowić przedmiot skargi konstytucyjnej. Trzeba przy tym podkreślić, że nie wszystkie przepisy determinujące całokształt sytuacji faktycznej skarżącego muszą tym samym spełniać wskazane wyżej wymogi. Konsekwencją takiego określenia przedmiotu skargi konstytucyjnej jest treść obowiązków spoczywających na skarżącym. Zgodnie z art. 47 ust. 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, do skargi należy dołączyć wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego. Wymóg zaskarżenia przepisów, które w istocie doprowadziły do naruszenia statusu prawnego skarżącego rodzi z kolei ustawowy obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób zostały naruszone przez zakwestionowane unormowania (art. 47 ust. 1 pkt 2 tej ustawy).

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w zaskarżonym postanowieniu prawidłowo przyjęto, że wskazanych wyżej wymogów nie spełnia żaden z zaskarżonych przepisów. Biorąc bowiem pod uwagę treść wydanych w sprawie skarżącej rozstrzygnięć, jak również rodzaj konstytucyjnych praw, których naruszenie podnosi skarżąca, nie można przyjąć, że przepisy rozporządzenia, postanowień Rd/sBiC oraz zarządzenia Dyrektora PCBiC stanowić mogą w niniejszej sprawie dopuszczalny przedmiot skargi konstytucyjnej. Podnoszony przez skarżącą zarzut niedozwolonej ingerencji w sferę wolności działalności gospodarczej, spowodowanej nadmierną represyjnością stosowanej sankcji ekonomicznej, może być adekwatnie oceniony jedynie w odniesieniu do zaskarżonego przepisu ustawy. Pozostałe zaskarżone w skardze konstytucyjnej przepisy nie stanowiły natomiast normatywnej podstawy wydanych w tej mierze rozstrzygnięć. Regulują one bowiem – odrębne od procedury wymierzania sankcji – postępowanie związane z realizacją ustawowego obowiązku certyfikacji danego towaru. W odniesieniu do zaskarżonych przepisów rozporządzenia podkreślić należy przy tym ponownie okoliczność, iż weszły one w życie już po wydaniu orzeczeń, z którymi wiąże skarżąca zarzut naruszenia konstytucyjnych praw.

Trybunał Konstytucyjny podziela również stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu odnośnie ograniczonej dopuszczalności czynienia z zasad wyrażonych w art. 2 Konstytucji wzorca kontroli przepisów kwestionowanych w drodze skargi konstytucyjnej. Wykonując obowiązek określony w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, skarżąca koncentruje się na problemie nieprzestrzegania przez prawodawcę reguł tzw. prawidłowej legislacji. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego podkreślano w związku z tym, że odwoływanie się do tego rodzaju reguł wymaga każdorazowo sprecyzowania, jakie konstytucyjne prawa lub wolności doznały uszczerbku wskutek ich niedochowania. W zaskarżonym postanowieniu słusznie przyjęto, że uzasadnienie skargi konstytucyjnej – poza ogólnym odwołaniem się do treści art. 22 Konstytucji – nie dostarcza argumentów precyzujących sposób zarzucanego naruszenia. Argumentów takich nie dostarczyło także zażalenie na to postanowienie.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

W skardze konstytucyjnej z 22 stycznia 2002 r. (data nadania w urzędzie pocztowym) pełnomocnik skarżącej – De Molen Trade Sp. z o.o. zakwestionował:

1) zgodność z art. 2 i art. 22 Konstytucji RP art. 26 ustawy z dnia 3 kwietnia o badaniach i certyfikacji (Dz. U. Nr 55, poz. 250 ze zm.; dalej: ustawa);

2) zgodność z art. 2 i art. 22 Konstytucji RP przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 1999 r. w sprawie wykazu wyrobów wyprodukowanych w Polsce, a także wyrobów importowanych do Polski po raz pierwszy, mogących stwarzać zagrożenie albo służących ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia lub środowiska, podlegających obowiązkowi certyfikacji na znak bezpieczeństwa i oznaczania tym znakiem, oraz wyrobów podlegających obowiązkowi wystawiania przez producenta deklaracji zgodności (Dz. U. z 2000 r. Nr 5, poz. 53; dalej: rozporządzenie);

3) zgodność z art. 22 Konstytucji przepisów postanowienia nr 10 z dnia 31 marca 1995 r. i postanowienia nr 16 Rady do Spraw Badań i Certyfikacji w sprawie szczegółowego trybu certyfikacji wyrobów (dalej: postanowienia Rd/sBiC) oraz przepisów zarządzenia Dyrektora Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji z dnia 20 maja 1994 r. w sprawie ustalenia wyrobów podlegających obowiązkowi zgłaszania do certyfikacji na znak bezpieczeństwa i oznaczania tym znakiem (M. P. Nr 39, poz. 335 ze zm.) (dalej: zarządzenie Dyrektora PCBiC).

Art. 26 ust. 1 ustawy zarzucono, że przewidziana w nim sankcja ekonomiczna za wprowadzenie do obrotu wyrobów – mimo prawnego wymogu – nie oznaczonych znakiem bezpieczeństwa jest zbyt dolegliwa i stanowi nadmierną ingerencję w konstytucyjną wolność działalności gospodarczej.

Wobec przepisów rozporządzenia postawiono zarzut, iż – wyrażając w swojej treści unormowania ingerujące w sferę praw i wolności – zawarte zostały w akcie podustawowym.

Wobec zakwestionowanych w skardze przepisów postanowień Rd/sBiC sformułowano w skardze zarzut naruszenia zasad prawidłowej legislacji, związanych z wymogiem dochowania stosownego vacatio legis, jak również złamania zasady ochrony praw słusznie nabytych, oraz obowiązku publikacji aktów prawa.

Z kolei przepisy zarządzenia Dyrektora PCBiC – w ocenie pełnomocnika – bez racjonalnego uzasadnienia wprowadziły obowiązek certyfikacji wobec określonych kategorii towarów, w tym produktów sprzedawanych przez skarżącą. Wobec tego aktu ponowiony został także zarzut niewłaściwej – przyjętej przez prawodawcę – formy regulacji prawnej.

Skarga sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny. Wojewódzki Inspektor Inspekcji Handlowej, po przeprowadzeniu kontroli 4 lutego 1999 r., zobowiązał skarżącą do wpłacenia do budżetu Państwa kwoty 83.252,04 zł, z uwagi na wprowadzenie do obrotu i sprzedaży produktu bez wymaganego zgłoszenia do certyfikacji na zastrzeżony przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji znak bezpieczeństwa i oznaczenie tym znakiem. Powyższe rozstrzygnięcie zostało utrzymane w mocy decyzją Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej z 24 marca 1999 r. (nr PO-027-9/98). Skarga skarżącej na tę decyzję została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 lipca 2001 r. (sygn. akt IV SA 764/1999). Orzeczenie to wraz z uzasadnieniem zostało doręczone skarżącej w dn. 22 października 2001 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej.

W odpowiedzi na to zarządzenie, pełnomocnik skierował do Trybunału Konstytucyjnego pismo z 22 marca 2002 r., w którym ponowił zarzuty odnośnie zakwestionowanych przepisów. Podkreślił także, iż przepisy zakwestionowane we wskazanym wyżej pkt 2 i 3 stanowiły podstawę wydanych w sprawie orzeczeń, albowiem przesądzały o konieczności uzyskania certyfikatu na wyrób sprzedawany przez skarżącą. Ich niekonstytucyjność zweryfikowana zaś została pominięciem tych produktów w wykazie zawartym w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 9 listopada 1999 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje.

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, warunkiem skorzystania ze skargi konstytucyjnej jest uczynienie jej przedmiotem wyłącznie takich przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które stanowiły normatywną podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, wydanego w sprawie skarżącego. Precyzujący zasady, na jakich dopuszczalne jest wystąpienie ze skargą art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym nakłada przy tym na skarżącego obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone przez zakwestionowane w skardze przepisy.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego powyższe wymogi nie zostały spełnione w odniesieniu do zakwestionowanych przepisów rozporządzenia, postanowień Rd/sBiC oraz zarządzenia Dyrektora PCBiC. W tym też zakresie przedmiotu skargi nie może nastąpić nadanie jej dalszego biegu.

Przebieg postępowania prowadzonego w sprawie skarżącej, a przede wszystkim treść orzeczeń wydanych w jego toku, determinuje konieczność wyraźnego rozgraniczenia dwóch kwestii. Odrębnym zagadnieniem jest bowiem problem procedury oraz wydawanych w jej ramach rozstrzygnięć, w jakiej realizowany jest ustawowy obowiązek certyfikacji na zastrzeżony przez Centrum znak bezpieczeństwa i oznaczania tym znakiem, odrębnym zaś – postępowanie prowadzone na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy o badaniach i certyfikacji. Treść dołączonych do niniejszej skargi orzeczeń (decyzji organów inspekcji handlowej oraz wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego) jednoznacznie wskazuje, że dotyczą one tego drugiego rodzaju postępowania, a więc związane są z wymierzeniem skarżącej sankcji ekonomicznej przewidzianej w art. 26 ust. 1 ustawy. Ten też przepis jednoznacznie uznany być może za normatywną podstawę dla podjętych w tej mierze rozstrzygnięć. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego kwalifikacji takiej nie wykazują natomiast pozostałe zakwestionowane w skardze przepisy. Determinując zakres samego obowiązku certyfikacji i oznaczania konkretnego towaru znakiem bezpieczeństwa, wpływają jedynie na stwierdzenie przez organy orzekające w przedmiocie sankcji ekonomicznej spełnienia przesłanki jej zastosowania. Stanowią tym samym jedynie tzw. fakt prawny, nie będąc jednocześnie bezpośrednią podstawą normatywną wydanych w tej sprawie orzeczeń. W odniesieniu do zaskarżonych przepisów rozporządzenia należy dodatkowo podnieść, że nie mogły one być uwzględnione przez organy orzekające nawet w wyżej opisanym zakresie. Rozporządzenie to weszło bowiem w życie już po wydaniu przez organ inspekcji handlowej decyzji w przedmiocie sankcji, o której mowa w art. 26 ust. 1 ustawy.

Niezależnie od powyższej okoliczności należy podnieść również niedopełnienie przez skarżącą obowiązku wskazania sposobu, w jaki przepisy rozporządzenia, postanowień Rd/sBiC oraz zarządzenia Dyrektora PCBiC naruszają przysługujące skarżącej konstytucyjne prawa lub wolności. Z treści uzasadnienia skargi konstytucyjnej, jak i pisma pełnomocnika z 22 marca 2002 r. wynika bowiem, że uzasadnienie zarzutów koncentruje się na problemie naruszenia wymogów formalnych, związanych z zasadami tzw. prawidłowej legislacji. Zasady powyższe, wywodzone z treści art. 2 Konstytucji tylko w ograniczonym zakresie stanowić mogą układ odniesienia dla przepisów kwestionowanych w trybie skargi konstytucyjnej. Zgodnie z utrwalonym już w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego poglądem, uczynienie z art. 2 Konstytucji i wyrażonych w nim zasad konstytucyjnych wzorca dla oceny przepisów zaskarżonych poprzez skargę konstytucyjną możliwe jest w sytuacji jednoczesnego sprecyzowania przez skarżącego treści podmiotowego prawa (wywiedzionego z tego, bądź innych przepisów rangi konstytucyjnej), którego naruszenie jest zarzucane (por. postanowienie pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). W niniejszej sprawie, pełnomocnik wskazuje – w odniesieniu do niektórych z zakwestionowanych przepisów – art. 22 Konstytucji, jako podstawę dla wyrażenia naruszonej wolności skarżącej. Wskazaniu temu nie towarzyszy jednakże niezbędne – w świetle powoływanego już art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym – wyjaśnienie sposobu, w jaki naruszenie to zaistniało. W szczególności nie sprecyzowano argumentów na rzecz tezy, iż objęcie obowiązkiem certyfikacji z art. 13 ustawy o badaniach i certyfikacji konkretnego towaru stanowi niedozwoloną konstytucyjnie ingerencję w zakres wolności działalności gospodarczej. Samodzielne (z inicjatywy własnej Trybunału Konstytucyjnego) doprecyzowanie ogólnie sformułowanego zarzutu jest zaś – z uwagi na konsekwencje zasady skargowości wyrażonej w art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym – prawnie niedopuszczalne.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji. W pozostałym zakresie przedmiotu skargi konstytucyjnej podlega ona merytorycznemu rozpoznaniu.