W dniu 23 marca 2005 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Krajowej Rady Komorniczej o zbadanie zgodności art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882 ze zm.; dalej: ustawa o komornikach sądowych i egzekucji) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 15 ust. 3 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, dodanego art. 1 ustawy z dnia 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 236, poz. 2356; dalej: ustawa nowelizująca) z art. 2 Konstytucji; art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji w brzmieniu ustalonym art. 1 ustawy nowelizującej z art. 2 Konstytucji; art. 49 ust. 1 zd. 2 i ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ustawy nowelizującej z art. 2, art. 84 i art. 217 Konstytucji oraz art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji w brzmieniu ustalonym przez art. 1 ustawy nowelizującej z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału z 24 kwietnia 2005 r. wezwano wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych wniosku przez wskazanie, w jakim zakresie art. 49 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji jest niezgodny z art. 2 Konstytucji; wskazanie, w jakim zakresie art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji jest niezgodny z art. 2 Konstytucji; doręczenie oryginału uchwały Krajowej Rady Komorniczej z 23 lutego 2005 r. (nr 226/II/2005) oraz 2 kopii; doręczenie 5 egzemplarzy wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem Krajowej Rady Komorniczej; wskazanie składu osobowego Krajowej Rady Komorniczej w dniu podjęcia uchwały (nr 226/II/2005); doręczenie 5 egzemplarzy aktualnego regulaminu Krajowej Rady Komorniczej oraz doręczenie 2 kopii wniosku.

W piśmie z 10 maja 2005 r. pełnomocnik wnioskodawcy odniósł się do stwierdzonych w zarządzeniu braków formalnych wniosku. W przekonaniu wnioskodawcy art. 49 ust. 1 zd. 2 oraz art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji naruszają wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadę przyzwoitej legislacji. Pełnomocnik nadesłał również oryginały uchwał Krajowej Rady Komorniczej z: 23 lutego 2005 r. (nr 226/II/2005) oraz 29 października 2004 r. (nr 209/II/2004) wraz z dwiema kopiami, protokół (w pięciu egzemplarzach) z XLIV posiedzenia Krajowej Rady Komorniczej z 29 października 2004 r. oraz wskazał, że uchwała z 23 lutego 2005 r. została podjęta w trybie obiegowym. Pełnomocnik wnioskodawcy wskazał również aktualny skład osobowy i tekst regulaminu Rady w dacie podejmowania wyżej przywołanych uchwał, a także nadesłał dwie kopie wniosku.

Postanowieniem z 9 stycznia 2006 r. Trybunał odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie zbadania zgodności art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 45 ust. 2 tej ustawy z art. 2 Konstytucji z uwagi na oczywistą bezzasadność przedstawionych zarzutów. Trybunał wykluczył także możliwość merytorycznej kontroli art. 15 ust. 3 wskazanej ustawy z art. 2 Konstytucji z uwagi na wycofanie wniosku w tym zakresie.

W zażaleniu z 20 stycznia 2006 r. pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o nadanie dalszego biegu wnioskowi Krajowej Rady Komorniczej w zakresie, w jakim wnioskodawca domagał się stwierdzenia niezgodności art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z art. 2 Konstytucji. Zażalenie nie objęło natomiast zarzutu niezgodności art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Wnioskodawca podzielił w tym zakresie stanowisko Trybunału wyrażone w kwestionowanym postanowieniu z 9 stycznia 2006 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W zażaleniu na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego Krajowa Rada Komornicza w pełni podtrzymała swoje stanowisko wyrażone we wniosku, zgodnie z którym art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji stracił znaczenie normatywne i stał się zbędny z legislacyjnego punktu widzenia. Wnioskodawca stwierdził dodatkowo, że norma zawarta w przytoczonym przepisie ustawy stanowi powtórzenie regulacji zawartej w art. 43 oraz art. 44 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Zabieg ten jest – zdaniem wnioskodawcy – niecelowy i pozbawiony logicznego znaczenia oraz może prowadzić do niepotrzebnych trudności interpretacyjnych. W ocenie Krajowej Rady Komorniczej uzasadnia to zarzut niezgodności art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z zasadą przyzwoitej legislacji, wywiedzioną z art. 2 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie w pełni podtrzymuje stanowisko wyrażone w kwestionowanym postanowieniu z 9 stycznia 2006 r., dotyczące zarzutu niezgodności art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z art. 2 Konstytucji. Odnosząc się natomiast do argumentacji wnioskodawcy przedstawionej w zażaleniu należy podkreślić, że kontrola konstytucyjności sprawowana przez Trybunał obejmuje wyłącznie badanie hierarchicznej zgodności norm prawa. Trybunał Konstytucyjny nie jest powołany do orzekania ani do o horyzontalnej sprzeczności pomiędzy poszczególnymi regulacjami ustawowymi, ani o celowości rozwiązań przyjętych przez ustawodawcę. Eliminowanie z tekstu ustaw przepisów, które stały się zbędne, należy do zadań ustawodawcy, nie zaś Trybunału Konstytucyjnego. W tym stanie rzeczy dokonanie kontroli art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji w oparciu o zarzut braku spójności tego przepisu z pozostałymi regulacjami wskazanej ustawy oraz niecelowość jego wprowadzenia należy uznać za niedopuszczalne.

Trybunał Konstytucyjny oceniając kwestionowany przepis z punktu widzenia zasady przyzwoitej legislacji bada przede wszystkim, czy został on sformułowany w sposób poprawny, precyzyjny i jasny. Wadliwość danej regulacji w tym zakresie nie prowadzi jednak do automatycznego uznania jej niezgodności z przywołaną zasadą konstytucyjną. Wnioskodawca musi wykazać m.in., że sposób sformułowania kwestionowanego przepisu prowadzi do takich trudności interpretacyjnych, których nie można rozwiązać w sposób racjonalny przy pomocy żadnej z metod wykładni. Dopiero stwierdzenie kwalifikowanego charakteru wadliwości kwestionowanego przepisu uzasadnia jego ocenę z punktu widzenia zasady przyzwoitej legislacji wynikającej z art. 2 Konstytucji.

Krajowa Rada Komornicza stwierdza w zażaleniu, że norma wyrażona w art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji stanowi powtórzenie innych norm, zawartych we wcześniejszych przepisach tej ustawy. Wnioskodawca nie powołuje jednak żadnych dodatkowych argumentów mogących uzasadniać tezę, iż tego rodzaju powtórzenie powoduje takie istotne problemy interpretacyjne, nie dające się rozstrzygnąć na gruncie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji przy pomocy poszczególnych reguł wykładni, które powodują naruszenie wolności i praw komorników będących członkami organizacji zawodowej, jaką jest Krajowa Rada Komornicza. Nawet gdyby przyjąć, że doszło do powtórzenia tej samej normy w różnych przepisach omawianej ustawy, tego rodzaju stwierdzenie samo w sobie nie uzasadnia zarzutu sprzeczności jakiegokolwiek przepisu z art. 2 Konstytucji. Tak sformułowany zarzut należy zatem uznać za oczywiście bezzasadny.

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny uznając, że zażalenie nie podważyło zasadności stanowiska zajętego w zaskarżonym postanowieniu, orzekł jak w sentencji.

W dniu 23 marca 2005 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Krajowej Rady Komorniczej o zbadanie zgodności art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882 ze zm.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji; art. 15 ust. 3 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, dodanego art. 1 ustawy z dnia 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 236, poz. 2356) z art. 2 Konstytucji; art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji w brzmieniu ustalonym art. 1 ustawy z 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego z art. 2 Konstytucji; art. 49 ust. 1 zd. drugie i ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji w brzmieniu ustalonym art. 1 ustawy z 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego z art. 2, art. 84 i art. 217 Konstytucji oraz art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji w brzmieniu ustalonym art. 1 ustawy z 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego z art. 2 i art. 32 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału z 24 kwietnia 2005 r. wezwano wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych wniosku przez wskazanie, w jakim zakresie art. 49 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji jest niezgodny z art. 2 Konstytucji; wskazanie, w jakim zakresie art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji jest niezgodny z art. 2 Konstytucji; doręczenie oryginału uchwały Krajowej Rady Komorniczej z 23 lutego 2005 r. (nr 226/II/2005) oraz 2 kopii; doręczenie 5 egzemplarzy wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie z regulaminem Krajowej Rady Komorniczej; wskazanie składu osobowego Krajowej Rady Komorniczej w dniu podjęcia uchwały (nr 226/II/2005); doręczenie 5 egzemplarzy aktualnego regulaminu Krajowej Rady Komorniczej oraz doręczenie 2 kopii wniosku.

W piśmie z 10 maja 2005 r. pełnomocnik wnioskodawcy odniósł się do stwierdzonych w zarządzeniu braków formalnych wniosku. W przekonaniu wnioskodawcy art. 49 ust. 1 zd. 2 oraz art. 63 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji naruszają wyrażoną w art. 2 Konstytucji zasadę przyzwoitej legislacji. Pełnomocnik nadesłał również oryginały uchwał Krajowej Rady Komorniczej z: 23 lutego 2005 r. (nr 226/II/2005) oraz 29 października 2004 r. (nr 209/II/2004) wraz z dwiema kopiami, protokół (w pięciu egzemplarzach) z XLIV posiedzenia Krajowej Rady Komorniczej z 29 października 2004 r. oraz wskazał, że uchwała z 23 lutego 2005 r. została podjęta w trybie obiegowym. Pełnomocnik wnioskodawcy wskazał również aktualny skład osobowy i tekst regulaminu Rady w dacie podejmowania wyżej przywołanych uchwał, a także nadesłał dwie kopie wniosku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Krajowa Rada Komornicza na mocy przepisów ustawy o komornikach sądowych i egzekucji jest organem samorządu komorniczego, powołanym do reprezentacji komorników (art. 83 tej ustawy). Można zatem uznać ją za ogólnokrajową władzę organizacji zawodowej w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji.

Uprawnienie podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji do występowania przed Trybunałem w charakterze wnioskodawcy ograniczone jest do spraw objętych ich zakresem działania (art. 191 ust. 2 Konstytucji). W związku z tym art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.; dalej: ustawa o Trybunale Konstytucyjnym) przewiduje wstępne rozpoznanie wniosku przez jednego sędziego Trybunału. Sędzia winien odmówić nadania mu dalszego biegu, jeśli kwestionowane przepisy nie dotyczą spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy, a także jeśli wniosek jest oczywiście bezzasadny lub jego braki formalne nie zostały uzupełnione w odpowiednim terminie (art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).

2. Wnioskodawca kwestionuje zgodność art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z art. 45 ust. 1 i art. 2 Konstytucji. Zdaniem Krajowej Rady Komorniczej skarżony przepis „nie przewiduje możliwości złożenia środka zaskarżenia i nie daje możliwości poddania decyzji Ministra Sprawiedliwości kontroli sądowej”.

Nie sposób zgodzić się z taką interpretacją. Zgodnie z art. 3 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.; dalej: prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi), kontrola sądów administracyjnych nad działalnością administracji publicznej obejmuje orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne. Wnioskodawca nie wykazał, dlaczego decyzja Ministra Sprawiedliwości o odwołaniu komornika nie miałaby być objęta tą regulacją. Nie wskazuje powodów, dla których nie powinno się traktować jej jako decyzji administracyjnej, ani nie przywołuje żadnego z wyjątków od kognicji sądów administracyjnych wymienionych w art. 5 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, który mógłby mieć zastosowanie do decyzji Ministra. Mając te okoliczności na względzie, za oczywiście bezzasadny należy uznać zarzut pozbawienia komornika prawa do odwołania od decyzji Ministra Sprawiedliwości wydanej na podstawie art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji.

Za oczywiście bezzasadny należy także uznać zarzut niezgodności art. 15 ust. 1 pkt 5 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z zasadą przyzwoitej legislacji wyrażoną w art. 2 Konstytucji. Zdaniem Trybunału, posłużenie się przesłanką „rażącej obrazy przepisów prawa” jako podstawą odpowiedzialności komorników sądowych zarówno w art. 15 ust. 1, jak również w art. 71 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, nie narusza w żadnym stopniu zasady przyzwoitej legislacji. Mając jednocześnie na względzie wcześniejsze rozważania należy podkreślić, że żaden z dwóch wymienionych trybów odpowiedzialności nie pozbawia komorników sądowych możliwości kwestionowania decyzji lub orzeczeń dyscyplinarnych wydanych w pierwszej instancji.

3. Krajowa Rada Komornicza domaga się zbadania zgodności art. 15 ust. 3 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z art. 2 Konstytucji. Pismem z 9 września 2005 r. wnioskodawca, działając na podstawie art. 31 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wycofał wniosek we wskazanym zakresie. Uzasadnia to odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu w tym zakresie, na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

4. Krajowa Rada Komornicza formułuje także zarzut niezgodności art. 45 ust. 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji z zasadą przyzwoitej legislacji. Zdaniem wnioskodawcy skarżony przepis utracił obecnie znaczenie normatywne i jest zbędny z legislacyjnego punktu widzenia. Trybunał oceniając regulacje skarżone przez wnioskodawców z punktu widzenia powołanej zasady bada przede wszystkim, czy są one sformułowane w sposób poprawny, precyzyjny i jasny. Jednakże orzekane o niekonstytucyjności w wypadku wadliwie sformułowanego przepisu ma charakter wyjątkowy i dotyczy jedynie sytuacji, w której żadna z metod wykładni nie daje możliwości interpretacji w sposób racjonalny i zgodny z Konstytucją.

Odnosząc się do argumentacji przedstawionej we wniosku Krajowej Rady Komorniczej Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zarzut naruszenia zasady poprawnej legislacji na skutek pozostawienia w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji art. 45 ust. 2 jest oczywiście bezzasadny. Wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, kwestionowany przepis posiada znaczenie normatywne. Zawiera bowiem ogólną normę kompetencyjną, umożliwiającą komornikom sądowym pobieranie od dłużnika opłaty stosunkowej za dokonaną egzekucję świadczeń pieniężnych. Jak słusznie zauważa wnioskodawca, sposób ustalenia wysokości tej opłaty, jak również szczegółowe zasady jej pobierania zostały uregulowane w innych przepisach ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Nie pozbawia to jednak znaczenia normatywnego wskazanego we wniosku art. 45 ust. 2 tej ustawy. Na marginesie powyższych rozważań trzeba podkreślić, że eliminowanie z teksu ustaw przepisów, które stały się zbędne, należy do zadań ustawodawcy, nie zaś Trybunału Konstytucyjnego.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.