1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 31 grudnia 2021 r. (data nadania) M.J. (dalej: skarżący), reprezentowany przez pełnomocnika z wyboru, zakwestionował zgodność:

– § 31 rozporządzenia Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2310, ze zm.) z art. 2 w związku z art. 92 ust. 1, art. 7 w związku z art. 92 ust. 1, art. 31 ust. 3 w związku z art. 2, art. 31 ust. 3 w związku z art. 7, art. 52 ust. 1 i 3 w związku z art. 2, art. 52 ust. 1 i 3 w związku z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 7 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. Nr 98, poz. 602, ze zm.);

– art. 193 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji;

– art. 22 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz. 1148, ze zm.) w zakresie zwrotu „gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości” z art. 42 ust. 2, art. 42 ust. 2 w związku z art. 45 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 45 ust. 1 w związku z art. 42 ust. 2 Konstytucji;

– art. 44 ust. 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 2072, ze zm.; dalej: u.o.t.p.TK) w zakresie, w jakim „przyjmuje się, że stanowi on delegację do stosowania w toku wskazanego w nim postępowania przepisów Ustawy Kodeks Postępowania Cywilnego (Dz. U. 1964 r. Nr 43, poz. 296) oraz Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2005 r. Nr 167, poz. 1398)” z art. 45 ust. 1; art. 45 ust. 1 w związku z art. 7; art. 79 ust. 1 w związku z art. 7 Konstytucji;

– art. 117 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) w zakresie, w jakim „przyjmuje się, że stanowi on delegację do stosowania w toku wskazanego w nim postępowania przepisów oraz Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 167, poz. 1398)” z art. 45 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 w związku z art. 7 Konstytucji;

– art. 39823 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego w zakresie zwrotu „jako sąd drugiej instancji” z art. 45 ust. 1; art. 45 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 2; art. 45 ust. 1 w związku z art. 176 ust. 1; art. 176 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji.

2. Zarządzeniami Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 28 lutego 2022 r. i sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 19 lipca 2022 r. skarżącego wezwano do usunięcia braków formalnych wniesionej skargi przez: podanie, czy od wskazanych w skardze konstytucyjnej ostatecznych orzeczeń zostały wniesione nadzwyczajne środki zaskarżenia (wraz z czterema kopiami); doręczenie: a) odpisów lub kopii poświadczonych za zgodność z oryginałem załączników złożonych wraz ze skargą konstytucyjną (z wyjątkiem pełnomocnictwa, dowodu uiszczenia opłaty od pełnomocnictwa, sprzeciwu od wyroku nakazowego, wniosków, zażaleń, apelacji, skarg i innych pism procesowych skarżącego), b) kopii zarządzenia Sądu Rejonowego w T. z 22 sierpnia 2019 r. (sygn. akt […]); wyjaśnienie, które z kwestionowanych przepisów i podniesionych zarzutów dotyczą wyroku z 1 czerwca 2021 r., a które postanowienia z 1 października 2021 r.

W pismach procesowych z 7 marca 2022 r. i 16 sierpnia 2022 r. (daty nadania) skarżący ustosunkował się do powyższych wezwań. Poinformował, że w przedmiotowej sprawie nie wniósł nadzwyczajnych środków zaskarżenia, złożył poświadczone za zgodność dokumenty, natomiast odnosząc się do ostatniej kwestii, ponownie przytoczył treść petitum skargi.

3. Postanowieniem z 7 marca 2023 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 24 marca 2023 r.) Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 61 ust. 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK), odmówił nadania dalszego biegu skardze. Trybunał stwierdził, że skarżący, mimo prawidłowego wezwania, nie usunął braków formalnych skargi.

4. W piśmie z 31 marca 2023 r. (data nadania) skarżący wniósł zażalenie na postanowienie Trybunału o odmowie nadania skardze dalszego biegu, w którym stwierdził m.in., że:

– został niesłusznie wezwany do odniesienia się do argumentacji poszczególnych orzeczeń. Skoro bowiem „Trybunał Konstytucyjny jest sądem prawa, a nie sądem faktu”, to skarżący „nie mógł i nie powinien [odnosić] się polemicznie do treści ustaleń Sądów” (s. 3 zażalenia);

– „całość skargi oparto na jednej »sprawie« (…), która miała jedynie swe poszczególne etapy”, zatem chybione jest stwierdzenie, że są to sprawy odrębne, bez związku ze sobą (s. 3-4 zażalenia);

– zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz z przepisami u.o.t.p.TK skarżący miał prawo zakwestionować w jednej skardze kilka przepisów. Takie działanie jest nie tylko racjonalne, lecz także zasadne ekonomicznie (s. 4 zażalenia).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 61 ust. 5 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał bada przede wszystkim, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Nadto Trybunał wielokrotnie podkreślał, że zażalenie na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej powinno dotyczyć podstaw, na których odmowa ta była oparta, ponieważ przedmiotem postępowania zażaleniowego jest ustalenie ich prawidłowości.

2. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie – po ponownym przeanalizowaniu materiału procesowego w niniejszej sprawie – nie podziela stanowiska zajętego w zaskarżonym postanowieniu z 7 marca 2023 r. Skarżący był bowiem wezwany do przyporządkowania kwestionowanych przepisów i podniesionych zarzutów do konkretnych orzeczeń ostatecznych i w piśmie z 16 sierpnia 2022 r. wskazany brak z formalnego punktu widzenia usunął. Na obecnym etapie postępowania oraz w świetle zaskarżonego postanowienia Trybunał abstrahuje od oceny czy i w jakim stopniu uzasadnienie zarzutów skargi oraz zawarta w skardze argumentacja jest wystarczająca i trafna. Skarżący sformułował skargę oraz dodatkowe pismo procesowe tak, jak potrafił, co na etapie wstępnej kontroli Trybunał uznaje za dostateczne. Wniesione zażalenie podważa zatem podstawę odmowy nadania skardze dalszego biegu.

3. Na zakończenie – dla porządku – skład orzekający zauważa, że nadanie skardze konstytucyjnej dalszego biegu na etapie kontroli wstępnej lub uwzględnienie zażalenia na postanowienie Trybunału o odmowie nadania skardze dalszego biegu nie wiąże składu orzekającego in merito (np. wyroki TK z: 21 czerwca 2017 r., sygn. SK 35/15, OTK ZU A/2017, poz. 51; 20 grudnia 2017 r., sygn. SK 37/15, OTK ZU A/2017, poz. 90; 23 maja 2018 r., sygn. SK 15/15, OTK ZU A/2018, poz. 35 oraz 28 czerwca 2018 r., sygn. SK 4/17, OTK ZU A/2018, poz. 43, a także postanowienia TK z: 18 grudnia 2018 r., sygn. SK 25/18, OTK ZU A/2018, poz. 82; 16 lipca 2020 r., sygn. SK 15/18, OTK ZU A/2020, poz. 29 oraz powołane tam orzecznictwo).

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił uwzględnić zażalenie i nadać skardze konstytucyjnej dalszy bieg.

1. W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 31 grudnia 2021 r. (data nadania) M.J. (dalej: skarżący), reprezentowany przez pełnomocnika z wyboru, wystąpił z żądaniami przytoczonymi w komparycji niniejszego postanowienia na tle trzech postępowań zakończonych prawomocnymi orzeczeniami:

1.1. Skarżący został obwiniony o to, że kierując samochodem przekroczył dozwoloną na danym terenie prędkość.

W toku prowadzonego postępowania skarżący złożył wniosek o ustanowienie obrońcy z urzędu. Zarządzeniem z 22 sierpnia 2019 r. Prezes Sądu Rejonowego w T. (sygn. akt […]) odmówił przyznania skarżącemu obrońcy z urzędu. Zarządzenie to zostało utrzymane w mocy postanowieniem Sądu Rejonowego w T. z 18 września 2019 r. (dalej: sąd rejonowy; sygn. akt j.w.). Trybunał z urzędu ustalił, że powyższe orzeczenie zostało doręczone skarżącemu 23 września 2019 r.

1.2. Wyrokiem z 9 marca 2021 r. (sygn. akt […]) sąd rejonowy uznał skarżącego za winnego popełnienia zarzucanego czynu i wymierzył mu karę grzywny oraz orzekł o kosztach procesu. W wyniku złożenia przez skarżącego apelacji Sąd Okręgowy w K. (dalej: sąd okręgowy) wyrokiem z 1 czerwca 2021 r. (sygn. akt […]) utrzymał zaskarżone orzeczenie w mocy. Rozstrzygnięcie sądu okręgowego zostało doręczone skarżącemu wraz z uzasadnieniem 5 lipca 2021 r.

1.3. Następnie skarżący wniósł o ustanowienie pełnomocnika z urzędu celem sporządzenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem referendarza sądowego w sądzie rejonowym z 24 sierpnia 2021 r. (sygn. akt […]) wniosek skarżącego został oddalony. Wówczas skarżący złożył skargę na powyższe orzeczenie, ale postanowieniem z 1 października 2021 r. (sygn. akt […]) sąd rejonowy utrzymał je w mocy. Wskazane powyżej postanowienie doręczono skarżącemu 8 listopada 2021 r.

1.4. W skardze konstytucyjnej skarżący połączył naruszenie swoich praw z wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z 1 czerwca 2021 r. (sygn. akt […]; dalej: wyrok z 1 czerwca 2021 r.) i postanowieniem Sądu Rejonowego w T. z 1 października 2021 r. (sygn. akt […]; dalej: postanowienie z 1 października 2021 r.). Powyższe orzeczenia wskazał bowiem jako ostateczne w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji (s. 4 i 5 skargi).

2. Zarządzeniem Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z 28 lutego 2022 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 4 marca 2022 r.) skarżący został wezwany do usunięcia braków formalnych skargi przez: 1) podanie, czy od wskazanych w skardze konstytucyjnej ostatecznych orzeczeń zostały wniesione nadzwyczajne środki zaskarżenia (wraz z czterema kopiami); 2) doręczenie: a) odpisów lub kopii poświadczonych za zgodność z oryginałem załączników złożonych wraz ze skargą konstytucyjną (z wyjątkiem pełnomocnictwa, dowodu uiszczenia opłaty od pełnomocnictwa, sprzeciwu od wyroku nakazowego, wniosków, zażaleń, apelacji, skarg i innych pism procesowych skarżącego), b) kopii zarządzenia Sądu Rejonowego w T. z 22 sierpnia 2019 r. (sygn. akt […]), pod rygorem ujemnych skutków procesowych.

Pismem z 7 marca 2022 r. (data nadania) skarżący ustosunkował się do powyższego wezwania.

3. Sędzia Trybunału Konstytucyjnego zarządzeniem z 19 lipca 2022 r. (doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 8 sierpnia 2022 r.) – na podstawie art. 61 ust. 3 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK) – wezwał skarżącego do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wyjaśnienie, które z kwestionowanych przepisów i podniesionych zarzutów dotyczą wyroku z 1 czerwca 2021 r., a które postanowienia z 1 października 2021 r., pod rygorem wydania postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

We wniesionym do Trybunału 16 sierpnia 2022 r. (data nadania) piśmie procesowym skarżący odniósł się do powołanego wyżej zarządzenia.

4. Zdaniem skarżącego, § 31 rozporządzenia Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2310, ze zm.) został wydany bez delegacji ustawowej, przez co narusza art. 7 Konstytucji, a w konsekwencji jest niezgodny z art. 2 Konstytucji, a także z art. 52 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji, ponieważ „rozporządzenie definiuje zakaz poruszania się w określony sposób (…) podczas gdy takowy zakaz może być wprowadzony wyłącznie ustawą” (skarga, s. 9).

Kwestionując zgodność art. 193 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 45 ust. 1 Konstytucji, skarżący podniósł, że system powoływania biegłych narusza „prawo do rzetelnej procedury sądowej i sprawiedliwego rozpoznania sprawy” (skarga, s. 11).

Z kolei art. 22 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 106, poz. 1148, ze zm.) zawiera klauzulę generalną, będącą „pojęciem o bardzo szerokich granicach znaczeniowych (…) chroniącym wyłącznie interes Sądu orzekającego w sprawie” (skarga, s. 10), a jej zastosowanie skutkowało nieprzyznaniem skarżącemu obrońcy z urzędu, przez co naruszone zostało jego prawo do obrony oraz do rzetelnego procesu.

Następnie skarżący stwierdził, że art. 44 ust. 2 u.o.t.p.TK i art. 117 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) naruszają „praw[o] do rzetelnej procedury sądowej opartej o normę ustawową (…) [i] prawo skarżącego do postępowania przed sądem w granicach określonych ustawą i na jej podstawie” (skarga, s. 13) przez to, że nie zawierają odesłania do przepisów, na podstawie których sąd rozpoznaje wniosek o ustanowienie pomocy prawnej z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej.

Natomiast zaskarżony art. 39823 k.p.c., zdaniem skarżącego, pozbawił go prawa do rozpoznania wniosku przez sąd II instancji oraz zastąpił postępowanie dwuinstancyjne „formą postępowania dwuetapowego”. Dodatkowo skarżący podkreślił, że wymiar sprawiedliwości sprawują sądy, a w jego sprawie orzeczenie niezawisłego i bezstronnego sądu zastąpiono orzeczeniem urzędnika sądowego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393; dalej: u.o.t.p.TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, podczas którego Trybunał bada, czy odpowiada ona określonym przez prawo wymogom.

2. Skarżący połączył w jedną skargę sprawy zakończone trzema prawomocnymi orzeczeniami, z których dwa wskazał jako ostateczne. W ocenie Trybunału, wniesienie jednej skargi konstytucyjnej w związku z więcej niż jednym ostatecznym rozstrzygnięciem wydanym w sprawie skarżącego jest dopuszczalne, pod warunkiem że został dochowany termin wniesienia skargi konstytucyjnej i skarga spełnia wszystkie pozostałe warunki formalne, oceniane odrębnie w odniesieniu do każdego z postępowań, na tle których została sformułowana.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. W związku z tym art. 53 ust. 1 pkt 2 i 3 u.o.t.p.TK stanowi, że skarga konstytucyjna musi zawierać nie tylko wskazanie, która konstytucyjna wolność lub prawo skarżącego, i w jaki sposób – zdaniem skarżącego – zostały naruszone, ale także uzasadnienie zarzutu niezgodności kwestionowanego przepisu ze wskazaną konstytucyjną wolnością lub prawem skarżącego, z powołaniem argumentów lub dowodów na jego poparcie.

Trybunał zauważył, że orzeczenia, w związku z którymi skarżący połączył naruszenie swych konstytucyjnych praw, dotyczyły różnych kwestii, rozpatrywanych w odrębnych postępowaniach, opartych o odmienne stany faktyczne. Wyrok Sądu Okręgowego w K. z 1 czerwca 2021 r. (sygn. akt […]) był orzeczeniem kończącym postępowanie w przedmiocie uznania skarżącego za winnego dokonania zarzuconego mu wykroczenia. Postanowienie Sądu Rejonowego w T. z 1 października 2021 r. (sygn. akt […]) dotyczyło natomiast przyznania skarżącemu pełnomocnika w celu sporządzenia skargi konstytucyjnej.

W odniesieniu do powyższego Trybunał stwierdził, że chociaż skarżący w odpowiedzi na zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 19 lipca 2022 r. wyliczył, które z kwestionowanych przepisów dotyczą wyroku z 1 czerwca 2021 r., a które postanowienia z 1 października 2021 r., to nie wyjaśnił, które z podniesionych zarzutów odnoszą się do wskazanych przez niego ostatecznych orzeczeń. W tym zakresie bowiem ograniczył się do przepisania petitum skargi, nie odnosząc się w ogóle do argumentacji dotyczącej poszczególnych postępowań. Skoro zatem pismo skarżącego z 16 sierpnia 2022 r. nie wykracza poza petitum skargi w zakresie przyporządkowania zarzutów, nie można uznać, że skarżący prawidłowo wykonał zarządzenie z 19 lipca 2022 r.

Analizowana skarga nie spełnia więc warunków, o których mowa w art. 53 ust. 1 pkt 2 i 3 u.o.t.p.TK, co uzasadnia odmowę nadania jej dalszego biegu.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.

Na podstawie art. 61 ust. 5 u.o.t.p.TK skarżącemu przysługuje prawo do wniesienia zażalenia na niniejsze postanowienie w terminie siedmiu dni od daty jego doręczenia.